Niewypłacalność dłużnika

Niewypłacalność dłużnika - w polskim prawie, pojęcie niewypłacalności nie jest ustandaryzowane. Występuje w prawie upadłościowym jako zasadnicza podstawa ogłoszenia upadłości, jest także wspominane w kodeksie cywilnym i kodeksie spółek handlowych (A. Rzetelska 2019, s. 196). Według prawa upadłościowego, "dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące" (Prawo upadłościowe 2003, s. 4-5).

Przepisy dotyczące osób fizycznych i prawnych

W prawodawstwie można znaleźć następujące przepisy dotyczące osób fizycznych i prawnych:

• Odpowiedzialność subsydiarną za zobowiązania jednostki organizacyjnej przejmują jej członkowie, gdy staje się ona niewypłacalna (Kodeks cywilny 1964, s. 6).
• Jeśli jeden z współdłużników jest niewypłacalny, jego część dzieli się między pozostałych (Kodeks cywilny 1964, s. 72).
• Spłata udziałów i długów, gdy majątek spółki nie jest wystarczający do ich pokrycia, przypada na wspólników i dzieli się ona według postanowień umowy. Jeżeli jeden ze wspólników jest niewypłacalny, pozostali pokrywają ten niedobór (Kodeks spółek handlowych 2000, s. 32).
• Istnieje ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, m.in. czynność prawna dłużnika, która skutkuje jego niewypłacalnością jest uznawana za czynność dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli (Kodeks cywilny 1964, s. 106-107).
• Jeśli osoba fizyczna będąca dłużnikiem celowo lub wskutek rażącego niedbalstwa doprowadziła do swojej niewypłacalności, sąd może orzec wobec tej osoby zakaz prowadzenia działalności gospodarczej (Prawo upadłościowe 2003, s. 151).

Niewypłacalność państwa

Stan niewypłacalności państwa to brak zdolności finansowej do regulacji zobowiązań finansowych. Państwo jednak nie upada, jak w przypadku podmiotu prawa krajowego. Jest to możliwe tylko jeśli zostaną spełnione przesłanki z prawa międzynarodowego (M. Muszyński 2013, s. 29).

Skutki niewypłacalności dłużnika dla wierzycieli

• Wierzyciele mają możliwość zgłoszenia swoich roszczeń w postępowaniu upadłościowym. Jest to ważne, ponieważ dostarcza informacji o wysokości zadłużenia i pozwala na ustalenie kolejności zaspokajania wierzycieli.
• Kolejność zaspokajania wierzycieli w przypadku niewypłacalności dłużnika jest ustalana na podstawie przepisów prawa. Zazwyczaj pierwsi wierzyciele, którzy mają pierwszeństwo przed innymi, to wierzyciele zabezpieczeni, np. posiadający hipotekę na nieruchomości.
• Niewypłacalność dłużnika może mieć poważne konsekwencje dla wierzycieli. W niektórych przypadkach mogą oni stracić swoje wierzytelności lub otrzymać jedynie częściową spłatę. To zależy od sytuacji majątkowej dłużnika i możliwości jego spłaty.
• Istnieje możliwość częściowej spłaty wierzytelności przez dłużnika, jednak zazwyczaj wierzyciele nie otrzymują pełnej kwoty swojego długu. To zależy od wysokości zadłużenia, wartości majątku dłużnika i decyzji podejmowanych w postępowaniu upadłościowym.
• Przyczyny utraty roszczeń przez wierzycieli w przypadku niewypłacalności dłużnika mogą być różne. Może to być spowodowane brakiem majątku dłużnika, nieuczciwym działaniem lub ukrywaniem majątku, błędami w zgłaszaniu roszczeń przez wierzycieli lub innych przyczyn.

Procedura ogłoszenia upadłości dłużnika

• Procedura ogłoszenia upadłości dłużnika składa się z kilku kroków. Najpierw dłużnik musi złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości do sądu. Następnie sąd przeprowadza postępowanie, w którym zbiera informacje dotyczące majątku dłużnika i jego długów.
• Wierzyciele mają możliwość zgłoszenia swoich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Muszą to zrobić w określonym terminie i zgodnie z wymaganiami formalnymi.
• Procedura spisania wierzytelności obejmuje sporządzenie odpowiednich dokumentów, w których wierzyciele określają wysokość swojego długu i przedstawiają dowody na jego istnienie.
• Likwidacja majątku dłużnika ma na celu spłatę wierzytelności wierzycieli. Może być przeprowadzana przez syndyka mianowanego przez sąd. Syndyk sprzedaje majątek dłużnika i rozlicza się z wierzycielami z uzyskanych środków.
• W postępowaniu upadłościowym sąd podejmuje różne decyzje, takie jak otwarcie postępowania upadłościowego, zatwierdzenie planu układowego lub ogłoszenie upadłości.

Zapobieganie niewypłacalności dłużnika

• Istnieje wiele możliwych środków zapobiegawczych dla dłużnika w celu uniknięcia niewypłacalności. Jednym z nich jest restrukturyzacja zadłużenia, czyli negocjowanie warunków spłaty z wierzycielami w celu dostosowania ich do aktualnej sytuacji finansowej.
• Prowadzenie negocjacji z wierzycielami może wpłynąć na sytuację finansową dłużnika poprzez uzyskanie lepszych warunków spłaty lub przedłużenie terminu spłaty.
• Zmiany w zarządzaniu finansami mogą również pomóc w zapobieżeniu niewypłacalności dłużnika. Dłużnik powinien analizować swoje wydatki i przychody, kontrolować płynność finansową i podejmować odpowiednie działania w celu poprawy swojej sytuacji finansowej.
• Korzyści z korzystania z pomocy doradców restrukturyzacyjnych lub specjalistów ds. upadłości dla dłużnika mogą być znaczące. Tacy eksperci mogą pomóc w opracowaniu planu restrukturyzacji zadłużenia, negocjowaniu warunków spłaty z wierzycielami i zapewnieniu wsparcia w trudnych sytuacjach finansowych.

Niewypłacalność dłużnika — artykuły polecane

Upadłość — Rodzaje spółek — Spółka komandytowa — Postępowanie upadłościowe — Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Komplementariusz — Prokurent — Umowa spółki — Prokura

Bibliografia

• Franc-Dąbrowska J., Porada-Rochoń M., Świecka B. (2018), Niewypłacalność przedsiębiorstw i gospodarstw domowych - analiza porównawcza, Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, nr 19 (68)
• Kamieński G., Borys A. (2022), Upadłość i niewypłacalność jako pojęcia ekonomiczne i prawne, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 3
• Katner W. (red.) (2017), Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Muszyński M. (2013), Prawo międzynarodowe wobec problemu niewypłacalności państw, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rok LXXV - zeszyt 2
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535

Autor: Joanna Haracz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.