Indywidualizm

Indywidualizm - (franc. Individualisme) pojęcie charakteryzuje się niezwykle silnym poczuciem niezależności i odrębności osobistej oraz postępowanie odbiegające od ogólnie przyjętych wzorów i norm. Jest to także doktryna filozoficzna, zgodnie z którą istotne znaczenie przyznawano tylko jednostkom. Wiąże się z przekonaniem o szczególnej roli jednostki ze szczególną misją, która stoi ponad tłumem. To zbiór prawd o naturze społeczeństwa oraz zbiór zasad określających prawidłowe relacje między rządem a jednostkami.

TL;DR

Indywidualizm to pojęcie opisujące silne poczucie niezależności i odrębności osobistej. Wywodzi się z Francji i pojawia się w reakcji na epokę oświecenia i rewolucję francuską. Indywidualiści troszczą się głównie o siebie, są idealistami i nie znoszą rutyny. Ważne dla nich są wartości takie jak osiąganie celów, interes jednostki ponad grupę społeczną oraz tożsamość osobista. W filozofii indywidualizm skupia się na duszy i zbawieniu, a w literaturze romantyzm przedstawia bohaterów jako wyjątkowe jednostki o misji ważniejszej od reszty ludzi.

Geneza pojęcia

Indywidualizm jako pojęcie pochodzi z Francji, pojawił się tam ok. 1820 roku wśród reakcji na epokę oświecenia i rewolucji francuskiej. Na samym początku, indywidualizm był nacechowany pejoratywnie - często przywodził na myśl anarchię oraz rozdzielenie społeczne. Znanymi osobami używającymi tego pojęcia byli Joseph de Maistre, Hugues-Félicité-Robert de Lamennais czy zwolennicy Henri de Saint-Simona. Nieco później indywidualizm został zaadaptowany w innych państwach. Tam z kolei znaczenie pojęcia zostało nieco przekształcone. Poskutkowało to między innymi zmianą jego postrzegania i oceny. W Niemczech na przykład był łączony z romantyzmem, a w USA z demokracją i kapitalizmem.

Indywidualista jako osoba

Indywidualista rozumie, że społeczeństwo wyrasta w sposób naturalny ze wzajemnej zależności między wyborem, a współdziałaniem każdego z tymi milionami innych oraz, że każdy przymus narzucony przez władzę centralną zmniejsza szybkość tego rozwoju. Sławne osoby posiadające indywidualistyczny typ osobowości: Alanis Morrisette, Bob Dylan, Maria Callas, Tennessee Williams, Annie Lennox, Prince, Michael Jackson.

Cechy indywidualistów

• ludzie przystępują do organizacji w wyniku kalkulacji własnych nakładów i korzyści
• każdy troszczy się o siebie, patrząc niechętnie na ingerowanie innych w życie prywatne
• organizacje mają ograniczony wpływ na zadowolenie pracowników, którzy dążą do oddzielenia emocji od pracy
• filozofia organizacji opiera się na inicjatywie i przedsiębiorczości
• postrzegają świat przez pryzmat własnych uczuć
• szukaja adrenaliny i intensywnych przeżyć
• często reagują w teatralny, groteskowy sposób
• mają predyspozycje do pozostania outsiderami
• nie znoszą rutyny
• idealiści (C. Hampden-Turner 2002)

Najważniejsze wartości indywidualizmu

• Osiągnięcie celu jest ważniejsze od relacji międzyludzkich,
• Interes jednostki jest ważniejszy od interesu grupy,
• Tożsamość jednostki związana jest z jej niepowtarzalną osobowością
• Człowiek przystępuje do organizacji, ponieważ widzi w tym interes
• Każdy jest kowalem swego losu
• Normy i wartości dotyczą wszystkich po równo
• Relacje między pracodawcą i pracownikiem są kontraktem przynoszącym obopólne korzyści,
• Decyzje dotyczące zatrudnienia i awansu wynikają z obowiązujących przepisów i zależą od umiejętności i osiągnięć pracowników,
• Zarządzanie jest zarządzaniem jednostek,

Indywidualizm w filozofii

Jako kiernek filozoficzny, indywidualizm został zapoczątkowany w średniowieczu przez Orygenesa. Niemniej jednak, to J. Duns Szkot rozwinął jego pojęcie i poszerzył o specyficzne znaczenie w teorii bytu tak zwanej ontologii, oraz w teorii poznania. W tym przypadku epicentrum stała się intuicja jako naturalna cecha każdego człowieka. Indywidualizm filozoficzny nie odnosił się już do gatunku ludzkiego, ale wskazywał na jego duszę i zbawienie. Rozdwojenie nastąpiło za wprowadzniem terminów materia i forma.

Kolejnym rozwnięciem tego tematu zajął się Nietzche. Podtawą jego rozważań był stworzony kult siły i pojęcie nadczłowieka (W. Tatarkiewicz 2005) Egzystencjalizm natomiast rozwinął myśl w której człowiek realizuje stopniowo swoją naturę, jest wolny i rozmyśla nad ciągłymi wyborami, które napotyka na swojej drodze życiowej. Potrzebuje bronić autentyczności i prawdziwości swojego własnego bytu, wierności sobie i wychodzenia ponad siebie.

Etyka z kolei nawiązuje do głoszenia tezy, iż indywidualistyczne normy moralne pochodzą jedynie z uczuć i popędów konkretnej jednostki. Jedynie słusznym motywem i celem postępowania jest samodoskonalnie się i osiąganie swojego własnego szczęscia (C. J. Nederman 2005)

Indywidualizm w literaturze

Epoka romantyzmu charakteryzuje się bardzo wyraźnym profilem bohatera. Jest on indywidualnością o bardzo silnymu poczuciu odrębności. Oryginalne jednostki były przekonane o byciu stworzonym do celów wyższych, zbawienia, poświęcenia - ich misją było wykonanie znaczącego kroku milowego dla ludzkości. Ich los był ważniejszy od życia reszty śmiertelników.

Przykładami z literatury mogą być Konrad Wallenrod i Kordian - ich założeniem była realizacja planów, które nie mieściły się w ogólnych kanonach i normach społecznych. Nie myśleli o osamotnieniu i wyobcowaniu - zawsze byli przekonani o swoim natchenieniu i byciu wyjątkowym (J. Czernik 2014)

Indywidualizm — artykuły polecane

Człowiek sukcesu — Merytokracja — Socjalizacja — Paternalizm — Potrzeba afiliacji — Kolektywizm — Etyka zawodowa — Kapitał społeczny — Altruizm

Bibliografia

• Czernik J. (2014), Między indywidualizmem a kolektywizmem: jednostka i zbiorowość w literaturze romantycznej: studium z historii idei, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Hampden-Turner C. (2002), Siedem wymiarów kultury. Znaczenie różnic kulturowych w działalności gospodarczej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Hofstede G. (2000), Kultury i organizacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Koźmiński A., Piotrowski W. (red.) (2010), Zarządzanie teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nederman C. (red.) (2005), Individualism, [w:] New Dictionary of the History of Ideas. Maryanne Cline Horovitz, Thomson Gale
• Tatarkiewicz W. (2011), Historia filozofii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Malwina Majewska, Marlena Mędala