Koszt

Koszt definiowany jest jako kategoria ekonomiczna, która wyraża w pieniądzu wartość pracy ludzkiej oraz zasobów majątkowych przedsiębiorstwa zużytych w danym okresie w celu wytworzenia produktów lub realizacji uslug (K. Czubakowska 2016, s. 9)

W myśl innej definicji koszty: "oznaczają wyrażone wartościowo zużycie różnorodnych czynników działalności związane ze zwykłą, normalną działalnością przedsiębiorstwa. Działalność ta obejmuje wszystkie fazy procesu gospodarczego w przedsiębiorstwie, a więc zaopatrzenie, produkcję, sprzedaż i zarządzanie". (E. Nowak 2011, s. 23)

Zgodnie z Ustawą o rachunkowości koszty i straty, to: "...uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli". (art. 3 ust.1 pkt 31)

Należy odróżnić terminy koszt od pojęcia wydatek, które często traktowane są jako synonimy. Wydatek to każdy rozchód środków pieniężnych, z kasy lub z rachunku bankowego danej jednostki z powodu regulowania różnorakich zobowiązań jednostki (E. Nowak 2011, s. 25). "...Wydatek należy identyfikować jedynie ze sferą przepływów pieniężnych i nie wolno łączyć go jednoznacznie z ujęciem kosztów w rachunku wyników ". (M. Trentowska 2015, s. 14).

Więcej informacji na temat różnic pomiędzy tymi kategoriami przedstawiono w artykule: koszt a wydatek.

TL;DR

Koszt to wartość pracy i zasobów wykorzystanych do produkcji lub świadczenia usług. Odróżnia się go od wydatku, który to tylko rozchód środków pieniężnych. Koszty można klasyfikować według rodzaju działalności, sfery działalności, rodzaju kosztu, miejsca powstania, sposobu odnoszenia na produkty, reakcji na zmiany produkcji, możliwości kontroli przez kierowników oraz znaczenia podczas podejmowania decyzji. Istnieją również dwa układy ewidencyjne kosztów: rodzajowy i kalkulacyjny. Koszty odgrywają istotną rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem, pozwalając na kontrolę, analizę i planowanie.

Klasyfikacja kosztów

1. Rodzaj działalności przedsiębiorstwa:

• koszty działalności operacyjnej,
• koszty działalności finansowej,
• koszty związane z budową środków trwałych,
• koszty związane z funduszami specjalnymi.

2. Sfera działalności (cel poniesienia):

• koszty zakupu,
• koszty produkcji,
• koszty zarządzania,
• koszty sprzedaży.

3. Działalność gospodarcza:

• koszty normalnej działalności operacyjnej,
• pozostałe koszty operacyjne,
• koszty finansowe.

4. Rodzaj kosztu:

• amortyzacja,
• zużycie materiałów i energii,
• usługi obce,
• podatki i opłaty,
• wynagrodzenia,
• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
• pozostałe koszty.

5.Miejsce powstania kosztów:

• koszty wydziałów podstawowych,
• koszty wydziałów pomocniczych,
• koszty zarządu,
• koszty zakupu,
• koszty sprzedaży.

6. Sposób odnoszenia kosztów na produkty:

• koszty bezpośrednie,
• koszty pośrednie.

7. Sposób reagowania kosztów na zmiany wielkości produkcji:

• koszty stałe,
• koszty zmienne.

8. Podział ze względu na możliwość kontroli przez kierowników ośrodków odpowiedzialności:

• koszty kontrolowane,
• koszty niekontrolowane.

9. Klasyfikacja ze względu na znaczenie kosztów podczas podejmowania decyzji ekonomicznych:

• koszty decyzyjne (koszty istotne)
• koszty niedecyzyjne (koszty nieistotne)

"Nie można podać jednej uniwersalnej klasyfikacji kosztów, która byłaby odpowiednia dla każdej sytuacji, w której wykorzystuje się informacje o kosztach". (E. Nowak 2011, s. 33)

Ewidencja kosztów

Koszty zwykłej działalności operacyjnej mogą być ujmowane w następujących układach ewidencyjnych:

• układ rodzajowy
• układ kalkulacyjny

Układ rodzajowy kosztów

Systematyzowanie kosztów w układzie rodzajowym jest najczęściej stosowane w praktyce gospodarczej. Jednakże ewidencja kosztów w tym układzie informuje jednie o strukturze kosztów. Dlatego takie informacje dla celów decyzyjnych są niewystarczające i nie dają szansy na wskazanie miejsc, w których powstają koszty (K. Czubakowska 2015, s. 21, 22)

Układ rodzajowy dzieli koszty z punktu widzenia ich treści ekonomicznej. Zaliczają się do nich:

• amortyzacja - koszty z tytułu planowanych odpisów zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
• zużycie materiałów i energii-obejmuje zużycie surowców, materiałów podstawowych i pomocniczych, półfabrykatów, opakowań, paliwa, energii elektrycznej, cieplnej, wody,
• Usługi obce-roboty i usługi wykonane przez inne jednostki, usługi transportowe, usługi remontowe, naprawy i konserwacje środków trwałych,
• podatki i opłaty - wszelakie podatki i opłaty stanowiące koszty zwykłej działalności operacyjnej, np. podatek od środków transportowych, podatek od nieruchomości, podatek VAT niepodlegający odliczeniu, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne,
• wynagrodzenia - ogół wynagrodzeń wypłacanych pracownikom przez przedsiębiorstwo za pracę, która została przez nich wykonana na rzecz danej jednostki bez względu na charakter stosunku pracy. Kosztami wynagrodzeń są wynagrodzenia według listy płac brutto (E. Nowak 2011, s. 70),
• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - koszty ubezpieczeń społecznych (ubezpieczeń emerytalnych, rentowych i wypadkowych) a także pozostałe świadczenia na rzecz pracowników, np.: Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (K. Czubakowska 2015, s. 21),
• Pozostałe koszty (rodzajowe) - nieujęte na innych kontach, pozostałe koszty proste, np.: koszty reprezentacji i reklamy, koszty podróży służbowych.

Układ kalkulacyjny kosztów

Układ kalkulacyjny kosztów to układ strukturalny kosztów działalności przedsiębiorstwa, wykorzystywany przede wszystkim do celów prognostyczno-planistycznych. Układ kalkulacyjny kosztów wyróżnia dwie podstawowe ich kategorie:

• koszty bezpośrednie - takie które wykazują bezpośredni związek z wytwarzaniem konkretnego wyrobu lub świadczeniem określonej usługi. Zalicza się do nich te elementy kosztów wytworzenia, które można przypisać określonym nośnikom kosztów zgodnie z dokumentami źródłowymi (E. Nowak 2011, s. 76) Do tych kosztów zalicza się: materiały bezpośrednie, paliwo i energię technologiczną, wynagrodzenia bezpośrednie, narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie),
• koszty pośrednie - związane z szerszym zakresem działalności przedsiębiorstwa. Powstają we wszystkich fazach działalności gospodarczej. Zalicza się do nich: koszty wydziałowe, koszty zakupu, koszty sprzedaży, koszty ogólnego zarządu.

Rola kosztów w zarządzaniu

W rachunkowości, termin "koszt" odnosi się do wydatków lub nakładów poniesionych przez przedsiębiorstwo w celu produkcji dóbr lub świadczenia usług. Koszt jest miarą wyrażającą wartość zasobów zużytych w procesie produkcyjnym lub w działalności operacyjnej firmy. Wyróżnić można w szczególności:

• Koszty surowców i materiałów: Obejmują koszty zakupu surowców, materiałów i części składowych wykorzystywanych do produkcji lub świadczenia usług. Mogą również obejmować koszty magazynowania i utrzymania tych materiałów.
• Koszty pracy: Dotyczą kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników, takich jak pensje, wynagrodzenia, świadczenia socjalne, składki na ubezpieczenia społeczne itp.
• Koszty ogólne: Obejmują koszty związane z prowadzeniem firmy, które nie można jednoznacznie przypisać do konkretnych surowców, materiałów lub pracy. Przykłady to wynagrodzenia zarządu, czynsze, ubezpieczenia, koszty administracyjne, koszty marketingu itp.

Koszty odgrywają kluczową rolę w rachunkowości, ponieważ są one uwzględniane w procesie obliczania zysków i strat przedsiębiorstwa. Poprzez monitorowanie i analizowanie kosztów, przedsiębiorstwo może dokonać oceny efektywności swojej działalności, podejmować decyzje dotyczące ceny sprzedaży, kontrolować wydatki oraz planować inwestycje i rozwój.

Koszty są również istotne przy tworzeniu budżetów, zarządzaniu kosztami, wyznaczaniu punktu rentowności (break-even point) oraz ocenie opłacalności przedsięwzięć i inwestycji. Rachunkowość kosztów dostarcza narzędzi i metodyk, które pozwalają przedsiębiorstwom na dokładne śledzenie, analizę i kontrolę swoich kosztów w celu osiągnięcia efektywności i rentowności.

Koszt — artykuły polecane

Koszty — Koszt a wydatek — Rodzajowy układ kosztów — Koszty działalności gospodarczej — Koszty uzyskania przychodów — Rachunek zysków i strat — Nakłady — Aktywa — Środki trwałe

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Czubakowska K. (2015), Rachunek kosztów i wyników, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gałązka M. (2008), Rachunek kosztów docelowych jako narzędzie współczesnej rachunkowości zarządczej, Roczniki Ekonomiczne KPSW, (1)
• Kotapski R. (2014), Identyfikacja kosztów działalności szpitala i ich ewidencja na przykładach szpitali publicznych, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 830
• Misińska D. (2000), Podstawy rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław
• Nowak E. (2011), Rachunek kosztów w jednostkach gospodarczych. Podejście sprawozdawcze i zarządcze, Ekspert, Wrocław
• Sojak S., Stankiewicz J. (red) (2008), Podstawy rachunkowości, TNOIK, Toruń
• Świderska G., Warowny P., Świderska M. (2016), Obiekt kosztów w rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, nr 87 (143)
• Trentowska M. (2015), Rachunek kosztów, podstawy rachunkowości zarządczej i zarządzania finansami, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Marcin Łata, Karolina Szwalec