Chronometraż

Chronometraż to technika mierzenia czasu, która pozwala okreslić jego normy potrzebne na wykonanie zadania roboczego lub jego części. Charakterystyczną cechą jest pomiar czasu trwania elementów pracy, które powtarzają się cyklicznie.

Chronometraż ma zastosowanie w badaniach dotyczących metod pracy oraz przy opracowywaniu normy pracy metodą analityczno - doświadczalną. Wykonuje się go w celu określenia wymaganego czasu na wykonanie danego zadania roboczego przy ustalonym poziomie wydajność i wykonywanego w określonych warunkach poprzez rejestrowanie czasu i tempa poszczególnych elementów pracy.

TL;DR

Chronometraż to technika mierzenia czasu, która polega na pomiarze czasu trwania elementów pracy. Składa się z trzech etapów: przygotowania, pomiaru czasu i opracowania wyników. Chronometraż jest stosowany w badaniach dotyczących metod pracy i opracowywaniu norm pracy. Istnieją różne rodzaje chronometrażu, takie jak ciągły, wyrywkowy i cykliczny.

Etapy chronometrażu

Chronometraż dzieli się na 3 następujące etapy:

1. Przygotowanie badań chronometrażowych

Aby wyniki badań były jak najbardziej reprezentatywne i użyteczne konieczne jest odpowiednie przygotowanie badań pod kątem wyboru stanowiska pracy oraz odpowiedniego do tego stanowiska pracownika, podziału operacji na elementy oraz określenie niezbędnej do badań liczby pomiarów.

Pierwszym krokiem jest podział procesu pracy na mniejsze elementy oraz wykonanie wielu pomiarów każdego z tych elementów. Ilość pomiarów czasu trwania każdej czynności jest zależna od:

• czasu wykonywania każdej czynności,
• typu produkcji,
• czasu trwania procesu.

Ustalając czas trwania procesu, należy wziąć pod uwagę tempo normalne, które definiowane jest jako szybkość pracy zwykłego pracownika, pracującego pod nadzorem. Wzorcowe tempo pracy ustalane jest na poziomie szybkości ruchów człowieka, który idzie po równym, płaskim terenie, bez obciążenia, z prędkością ok. 4,5 km/godz. Dzięki takiemu wzorcowi można ustalić, w jakim tempie pracuje robotnik. Obliczone tempo pracy posłuży do wyznaczenia czasu, w którym wykonywany będzie dany proces. Należy również przeprowadzić badanie metod pracy. Ważne jest też uprzednie zapoznanie się z warunkami pracy na danym stanowisku, metodami pracy oraz z samymi pracownikami i wyposażeniem stanowiska pracy.

2. Pomiar czasu wraz z obserwacjami

Proces pomiaru czasu obejmuje:

• Pomiar trwania elementów cyklu

Pomiar trwania elementów cyklu wymaga zastosowania odpowiednich przyrządów. Najczęściej stosowanym narzędziem jest stoper jedno-, lub dwuwskazówkowy. Rzadziej stosuje się chronograf oraz kamery wideo.

• Rejestrowanie wyników pomiaru w formularzu

Wyniki pomiarów chronometrycznych standardowo zapisuje się na tzw. arkuszu (karcie) chronometrażowym. Pozostałymi elementami dokumentacji pomiarów chronometrażowych są karty normowania, prezentujące normy czasu trwania dla danych operacji, karty wyników chronometrażowych, karty charakterystyki stanowiska.

• Określenie tempa pracy

Określenia tempa pracy polega na ocenie intensywności działań pracownika (jego szybkości) oraz skuteczności tych działań. Składniki te najczęściej oceniane są oddzielnie. W ocenie tempa pracy porównuje się uzyskane wyniki z tempem wzorcowym (normalnym). Wyraża się je w wartościach liczbowych w skali 100 lub 60. Jako tempo normalne określa się tempo przeciętnego wykwalifikowanego pracownika po odpowiednim nadzorem przy normalnej intensywności pracy (bez szkody dla zdrowia po dłuższym okresie wykonywania pracy) oraz normalnej skuteczności. Porównanie obserwowanego tempa pracy do wartości normatywnych jest często oceną subiektywną.

3. Wyniki chronometrażu i ich opracowanie

W wyniku badań chronometrażowych otrzymuje się tzw. szereg chronometrażowy, czyli wyniki określające czas trwania poszczególnych elementów ciągu pomiarowego.

• Ustalenie zawartości szeregu chronometrażowego.

Wyniki te, według teorii, powinny być identyczne dla każdego z elementów. W praktyce zauważa się jednak częste odchylenia od przeciętnej wartości pomiaru, wykonując pomiary poszczególnych czynności można natrafić na nieprzewidziane czynniki, które mogą znacząco wpływać na wydłużenie czasu ich trwania. Przyczynami tych odchyleń mogą być m.in. błędne odczyty bądź zapisy pomiarów czasu trwania pracy, czy zmienności warunków występujących podczas trwania pracy. Takimi czynnikami mogą być też np. chwilowe awarie, brak prądu itp. Kończąc chronometraż należy wyeliminować błędne pomiary, które mogłyby zakłócić końcowy wynik.W celu odrzucenia wyników rażąco odbiegających od normy dokonuje się tzw. "oczyszczenia szeregu chronometrażowego".

• Określenie czasu normalnego wykonywania procesu.

Ustalając czas trwania procesu, należy wziąć pod uwagę tempo normalne, które definiowane jest jako szybkość pracy zwykłego pracownika, pracującego pod nadzorem. Wzorcowe tempo pracy ustalane jest na poziomie szybkości ruchów człowieka, który idzie po równym, płaskim terenie, bez obciążenia, z prędkością ok. 4,5 km/godz. Dzięki takiemu wzorcowi można ustalić, w jakim tempie pracuje robotnik. Obliczone tempo pracy posłuży do wyznaczenia czasu, w którym wykonywany będzie dany proces.

Aby uzyskać faktyczny czas potrzebny na wykonanie danego cyklu pracy należy określić czas potrzebny na wykonanie każdego z elementów cyklu (jako średnia arytmetyczna zmierzonych czasów wraz z korektami, polegającymi na zastosowaniu współczynnika tempa pracy). Obliczony w ten sposób faktyczny czas może być podstawą dla ustalenia normy dla przeciętnego pracownika na wykonanie badanej pracy w określonych warunkach. Oprócz czasu wykonywania danych czynności, chcąc obliczyć czas trwania danego procesu należy ustalić także:

• czas przygotowawczo-zakończeniowy, który występuje dwa razy podczas zmiany (np. zaznajomienie się z instrukcją, rozliczenie zmiany),
• czas uzupełniający, w skład którego wchodzą: czasy fizjologiczne oraz technicznie uzależnione niecykliczne czasy obsługi.

Rodzaje chronometrażu

Ze względu na metodę pomiaru wyróżnia się chronometraż:

• Ciągły (pomiar czasu kolejnych elementów pracy) - pomiar czasu kolejnych elementów pracy - polega na pomiarze czasu pracy stoperem bez zatrzymywania go podczas całego cyklu trwania pomiarów. W momencie zakończenia kolejnego elementu cyklu odczytuje się położenie wskazówki stopera, a czas poszczególnych elementów oblicza się odejmując wskazany czas od czasu zakończenia elementu poprzednio zanotowanego.
• Wyrywkowy (mierzony jest czas jednostkowy wybranych elementów pracy) - mierzony jest czas jednostkowy wybranych elementów pracy - każdy element pracy mierzony jest osobno, a po odczytaniu pomiaru wskazówka stopera cofana jest do położenia początkowego, a automatycznie rozpoczyna się pomiar kolejnego elementu. Dla tego typu pomiarów najczęściej stosowany jest stoper dwuwskazówkowy.
• Cykliczny (pomiary sumaryczne czasu trwania elementów, które łączą się ze sobą w ustalonym porządku) - pomiary sumaryczne czasu trwania elementów, które łączą się ze sobą w ustalonym porządku - w przypadku tego typu chronometrażu ciąg elementów trwania pracy musi być wykonywany przez pracowników w tej samej kolejności, a ilość pracy wykonanej przez pracownika musi być podczas każdego cyklu identyczna.

Biorąc pod uwagę liczbę obserwowanych robotników wyróżnia się chronometraż:

• Indywidualny
• Zespołowy

Specjalne rodzaje chronometrażu stosowane w praktyce:

• Kroczący
• Fotograficzny
• Selekcyjny

Chronometraż — artykuły polecane

Metoda chronometrażu — Metoda obserwacji migawkowych — Fotografia dnia roboczego — Karta kontrolna — Wzorcowanie — Obciążenie statyczne — Wskaźnik OEE — Ocena jakości — Proces technologiczny

Bibliografia

• Bieniok H. (2011), Metody sprawnego zarządzania, Wydawnictwo Placet, Warszawa
• Martyniak Z. (1987), Organizatoryka, PWE, Warszawa
• Mikołajczyk Z. (2002), Techniki organizatorskie w rozwiązywaniu problemów zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pająk E., Cieślak R. (2013), Zastosowanie metod normowania czasu pracy w procesie montażu wrzeciona frezarki sterowanej numerycznie, Technologia i Automatyzacja Montażu, nr 3
• Pasieczny L. (red.) (1981), Encyklopedia organizacji i zarządzania, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1982), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Agnieszka Chronowska