Analiza systemowa

Analiza systemowa - jest to jawne i formalne badanie wspomagające działanie osób odpowiedzialnych za podejmowane decyzje lub linię postępowania, w ściśle określonej sytuacji charakteryzującej się niepewnością. Jej celem jest określenie pożądanych działań lub linii postępowania poprzez stworzenie i rozważenie dostępnych wariantów, jak także porównanie ich przewidywanych następstw

TL;DR

Analiza systemowa to formalne badanie mające na celu pomóc w podejmowaniu decyzji w sytuacjach niepewnych. Polega na tworzeniu i rozważaniu różnych wariantów działań oraz porównywaniu ich skutków. Analiza systemowa ma charakter interdyscyplinarny i wykorzystuje metody ilościowe, modelowanie i wysoki stopień intuicyjności. Ważne zasady to myślenie w kategoriach całości, równoważenie perspektyw krótko i długookresowej, uwzględnianie dynamiki i złożoności systemu, branie pod uwagę czynników mierzalnych i niemierzalnych oraz pamiętanie, że jesteśmy częścią systemu. Analiza systemowa ma inżynieryjny charakter i jest stosowana do rozwiązywania problemów w warunkach niepewności i złożoności.

Charakterystyka

Analiza systemowa to "dziedzina wiedzy dotycząca poznania układów organizacyjnych i sposobów ich działania. Umożliwia łączenie dorobku różnych dziedzin nauki wokół wybranych problemów. Ma charakter interdyscyplinarny i syntetyzujący, służąc projektowaniu przyszłych struktur i działań w oparciu o kryteria sprawnościowe. Doskonali i upowszechnia skwantyfikowane metody analizy wykorzystując metodę modelowania matematycznego i teoretyczne konstrukcje odzwierciedlające w uproszczony sposób rzeczywistość. Badania operacyjne stanowią podstawę analizy systemowej".

"Analiza systemowa - to sztuka poznawania i określania systemów drogą budowania modeli"

"Występujące w otaczającym nas świecie zjawiska np. przyrodnicze, społeczne, gospodarcze, techniczne, bez względu na ich rodzaj, zwykło się w potocznym rozumieniu nazywać systemami. Za systemy uważa się również konstrukcje abstrakcyjne, takie jak liczby, informacje, pojęcia, zadania, teorie. Analogicznie jako system traktuje się także zbiorowości wskazanych wyżej towarów konkretnych i abstrakcyjnych".

Formuła opisu systemowego

"W opisie dowolnego systemu sprawą ważną jest nie tylko wskazanie celu, funkcji czy przebiegów oraz wejść i wyjść, ale także przedstawienie struktury systemu. Struktura ta jest reprezentowana przez formę oraz przez budowę wewnętrzną. Formę systemów technicznych czy fizycznych, a także wytwórczych (organizacyjnych) określa się przez podanie funkcji i własności tych elementów systemu, które tworzą jego granice - dlatego używa się też terminu: forma zewnętrzna. Analizując formę danego systemu należy zwrócić również uwagę na budowę samego otoczenia, a więc tego wszystkiego, co stanowi tło zewnętrzne systemu. W otoczeniu systemu można wyróżnić dwie zasadnicze warstwy:

• warstwę nadsystemu
• warstwę oddalenia.

Budowa wewnętrzna systemu jest wyrażona przez jego podział na podsystemy (różnych stopni), aż do uzyskania najmniejszych, niepodzielnych z określonego punktu widzenia składników, zwanych elementami".

Tabela 1. Formuła opisu systemowego

Kategorie ogólne	Kategorie specjalne
1. Cele i funkcje	cele ogólne i cele cząstkowe obiekty i przedmioty tworzenia oraz ich własności układ działania i jego funkcje podukład sterowania - regulacji i sfera realna
2. Statyka ogólna	rodzaj niezamiennych cech systemu czynniki wewnętrzne kształtowania systemu stacjonarność i stabilność funkcjonowanie i rozwój zmienność stanów
3. Wejścia i wyjścia oraz przejścia	rodzaj zasileń i zasobów oraz rodzaj półproduktów, wytworów i odpływu stany wielkości wejściowe i wyjściowe punkty przyłożenia sterowanie i parametry
4. Forma	zewnętrzne elementy wejściowe i wyjściowe: ich funkcje i własności elementy brzegowe: ich funkcje i własności
5. Warstwy otoczenia	warstwa nadsystemu warstwa oddalenia
6. Budowa wewnętrzna	struktura elementarna struktura funkcjonalna struktura hierarchiczna
7. Sprzężenia	informacje sterująco-regulacyjne zasileniowe proste, zwrotne zewnętrzne, wewnętrzne

Źródło: A Stabryła, Zarządzanie projektami ekonomicznymi i organizacyjnymi, PWN, Warszawa 2006, s. 238.

Zasady analizy systemowej

• Myślenie w kategoriach całości - w praktycznych sytuacjach często pomijamy szerszy kontekst i reagujemy tylko na symptomy problemu,
• Równoważenie perspektywy krótko i długookresowej - podejmowane działania mogą być efektywne w perspektywie krótkookresowej, jednak w dłuższym czasie mogą okazać się niekorzystne. Nie oznacza to jednak, że patrzenie na krótki okres jest gorsze od perspektywy długookresowej. Powinniśmy jednak szukać równowagi między perspektywą zarówno krótko, jak i długookresową;
• Uwzględnianie dynamiki i złożoności systemu-bardzo często zdarza się, że problemy są upraszczane, definiowane i rozpatrywane tylko z punktu widzenia obecnej sytuacji. Sformułowane w ten sposób rozwiązania mogą przyczynić się do powstania jeszcze większych problemów w przyszłości,
• Branie pod uwagę zarówno czynników mierzalnych jak i niemierzalnych - czynniki, które opisują dany problem często są trudne do zmierzenia. Pominięcie ich w analizie może powodować utratę ważnych informacji dotyczących istoty problemu. Zmienne niemierzalne można przedstawić na umownej skali,
• Pamiętanie o tym, że jesteśmy także częścią systemu - należy pamiętać, że definiując problem oraz podejmując decyzje system wpływa na nas, a nie tylko my wpływamy na system .

Cechy analizy systemowej

• Interdyscyplinarność - w analizie systemowej można łączyć dorobek różnych dyscyplin naukowych wokół badanych problemów. Umożliwia ona wykorzystanie nie tylko stwierdzeń naukowych, ale także doświadczenia i intuicji przy rozwiązywaniu problemów,
• Inżynieryjny charakter - analiza systemowa służy projektowaniu przyszłych struktur oraz działań. Projekty te oceniane są w kategoriach sprawnościowych (np. ekonomiczność, skuteczność), co często wykorzystuje się przy porównaniach kosztów i korzyści dotyczących danych projektów,
• Stosowanie metod ilościowych - analiza systemowa dąży do nadania jak najbardziej naukowego charakteru prowadzonym w jej ramach badaniom. Zmierza do maksymalizacji pewnych standardów, jak obiektywność, jasność, sprawdzalność wyników poprzez powtórne wykonanie badania przez inną grupę specjalistów. Pomocne jest tutaj zastosowanie skwantyfikowanych metod analizy,
• Modelowanie jako podstawa analizy- modelowanie to budowa abstrakcyjnych konstrukcji, które w uproszczony sposób odzwierciedlają rzeczywistość. Analiza zachowania modelu (w zależności od wartości parametrów, które symbolizują stany otoczenia), pozwala wyciągnąć wnioski dotyczące reakcji badanego fragmentu rzeczywistości na zachodzące w jego otoczeniu zmiany,
• Stosowanie w warunkach niepewności i złożoności-analiza systemowa z konieczności opiera się na niepewnej informacji dotyczącej otoczenia systemu i jego wpływu na badany system. Najczęściej jest także stosowana do rozwiązywania problemów złożonych, których rozwiązania nie są ani oczywiste, ani jednoznaczne.
• Wysoki stopień intuicyjności - w związku z dużą złożonością problemów oraz niepewnością informacji analiza systemowa odznacza się mniejszym stopniem precyzji. Służy ona rozwiązywaniu problemów, ale działania w dużej mierze podejmowane są intuicyjnie .

Analiza systemowa — artykuły polecane

Model — Metoda — Badania marketingowe — Metoda badawcza — Informacja — Dyferencjał semantyczny — Kwantyfikacja — Prognozowanie — Hipoteza — Diagnoza typologiczna

Bibliografia

• Findeisen W. (red) (1985), Analiza systemowa - podstawy i metodologia, PWN, Warszawa
• Janasz K., Janasz W. (2014), Myślenie strategiczne w długookresowej strategii rozwoju organizacji, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 38
• Koźmiński A. (1979), Analiza systemowa organizacji, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Łunarski J. (2010), Inżynieria systemów i analiza systemowa, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów
• Robertson J. (1999), Pełna analiza systemowa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Siderska J. (2015), Analiza systemowa rynku IT w Polsce, Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska, nr 82
• Sienkiewicz P., Świeboda H. (2010), Analiza systemowa bezpieczeństwa sieci logistycznych, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą
• Stabryła A. (2006), Zarządzanie projektami ekonomicznymi i organizacyjnymi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Swadźba S. (red.) (2009), Systemy gospodarcze. Zagadnienia teoretyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice

Autor: Dawid Borowski, Anna Niedźwiedź