Synektyka Gordona

Synektyka jest metodą twórczego rozwiązywania problemów, która wykorzystuje zdolność i pojemność ludzkiego umysłu do łączenia razem na pozór niepowiązanych ze sobą elementów, co z kolei motywuje umysł do poszukiwania nowych idei i rozwiązań w wybranym przez nas problemie. Twórcą synektyki jest W.J.J. Gordon, który "odkrył" na nowo myślenie metaforyczne. Według Gordona jest to technika, która obok opisanego powyżej myślenia metaforycznego pozwala na uzyskanie nowej perspektywy myślenia. Jest to zjawisko charakterystyczne dla ludzi twórczych.

Nazwa synektyka wywodzi się od greckiego słowa synectikos co oznacza trzymający razem, obejmujący, lub synektadzo - badać razem. Inne źródła poszukują etymologii w greckich słowach syn i ecticos - powiązać oraz różne elementy.

Została ona opracowana przez amerykańskiego badacza W. J. J. Gordona, pochodzącego z Uniwersytetu w Cambridge. Koncepcja ta została stworzona w latach 40-tych XX wieku. Dostrzegł on, że w ówczesnych badaniach, prowadzonych w zakresie procesów twórczego myślenia oraz jego uwarunkowań, naukowcy ograniczyli się jedynie do jego formalnego opisu. Gordon stwierdził zatem, że stan owych badań, jedynie w niewielkim stopniu wyjaśnia mechanizmy rządzące procesem twórczym. W związku z tym, zdecydował on kontynuować badania w tym temacie. Wieloletnie prace przez niego prowadzone doprowadziły do powstania metody, którą w 1935 roku nazwał synektyką Gordona. (Limont W. 1994, s. 15)

TL;DR

Synektyka to metoda twórczego rozwiązywania problemów, która polega na łączeniu pozornie niepowiązanych elementów w celu znalezienia nowych idei i rozwiązań. Metoda ta została opracowana przez W.J.J. Gordona, który odkrył znaczenie myślenia metaforycznego. Synektyka polega na oddaleniu się od znanych rozwiązań i poszukiwaniu analogii. Stosowanie analogii pomaga w zrozumieniu trudnych treści, upraszcza je i dostarcza nowych informacji. Synektyka Gordona wykorzystuje różne rodzaje analogii, takie jak analogie personalne, proste, symboliczne i fantastyczne. Metoda ta jest skuteczna w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów i wyzwala twórcze myślenie. Stosowanie synektyki wymaga pracy zespołowej, odrzucenia utartych reguł i myślenia schematycznego. Procedura synektyki Gordona składa się z kilku etapów, w których wykorzystuje się metafory i analogie.

Cel

Cel synektyki to osiągnięcie kontroli nad nieświadomymi procesami twórczymi przy użyciu myślenia metaforycznego. W metodzie tej zakłada się, iż każdy jest w stanie rozwiązać problem poprzez własne uzdolnienia twórcze, własne zdolności, pod warunkiem, że będą przestrzegane pewne zasady postępowania. Jedną z podstawowych zasad jest praca w grupie oraz umiejętność odrzucania w myśleniu utartych reguł na rzecz pozornie niemożliwych porównań i rozwiązań. Można tu wyróżnić kilka faz:

• oswajanie dziwności,
• szukanie czegoś innego i dziwnego w sytuacjach dobrze znanych.

Obie fazy angażują procesy myślowe oparte na dostrzeganiu analogii między elementami danymi w zadaniu a konkretną rzeczywistością. Analogie jako narzędzia twórczego myślenia ułatwiają zrozumienie nowych i trudnych treści, upraszczają je, dostarczają nowych informacji i poszerzają wiedzę. Według Gordona analogia w nauczaniu zwiększa i wydajność i efektywność edukacji. Pozwala na szybsze i głębsze zrozumienie problemu, poszerza strukturę wiedzy i motywuje do działania (poprzez pracę w grupie).

W.J.J. Gordon utrzymuje, że myślenie grupowe zawsze przewyższa myślenie indywidualne. Twierdzi on, że grupa może skondensować do kilku godzin proces tworzenia, który jednostce mógłby zajmować nawet kilka miesięcy. Uważa on, że w grupie łatwiejsze jest "myślenie irracjonalne", pożądane w trakcie etapów generowania pomysłów w procesie rozwiązywania problemu. Grupa dodaje śmiałości, wyzwala współzawodnictwo i rozszerza zakres poszukiwań pomysłów.

Synektyka Gordona jest jedną z ciekawszych i skuteczniejszych technik twórczego rozwiązywania problemów. Opiera się ona na jednym z twierdzeń psychologii twórczości, które mówi, że: twórczość jest wynikiem łączenia istniejących już elementów, które pozornie nie mają ze sobą nic wspólnego, w nowe całości mogące spełniać użyteczne funkcje. Polega na "oddaleniu się od tego, co znane".Najbardziej charakterystycznym rysem synektyki jest systematyczne stosowanie analogii jako środka stopniowego oddalania się od rozwiązywanego problemu w jego ujęciu dotychczasowym oraz metafor (Maciuszek J., s. 6-7)

Należy ją rozumieć jako działanie poznawcze polegające na świadomym poszukiwaniu podobieństwa między elementami danymi w zdaniu, a konkretnymi strukturami rzeczywistości. Analogia jest użyteczna w problemach, które wymagają kojarzenia odległych od siebie zjawisk i elementów. Aby analogia była skuteczna powinna posiadać ustalony człon (elementy) do którego można się odwołać w trakcie szukania rozwiązań. Metoda ta może być efektywnie stosowana pod warunkiem zdobycia odpowiednich wiadomości i umiejętności oraz dłuższego praktycznego doświadczenia.

Synektykę Gordona najczęściej wykorzystuje się do rozwiązywania problemów skomplikowanych oraz takich, które zostały umocnione przez tradycje i zakorzenione w powszechnej świadomości jako niepodważalne, uznane przez większość za bezwzględnie obowiązujące (Knosala R., Tomczak-Horyń K., s. 1)

Analogie wykorzystywane w Synektyce Gordona

Ważnym instrumentem wykorzystywanym w procesie twórczego myślenia są analogie. Pozwalają one tworzyć i uzupełniać wiedzę na temat systemu poznawczego człowieka. Posługiwanie się nimi wspomaga proces uczenia się, a w szczególności zrozumienia trudnych zjawisk, zachodzących w świecie, dzięki porównaniu ich do czegoś, co znamy, np. przedmiotu użytku codziennego. W ten sposób, skomplikowane zjawiska stają się zrozumiałe (Ujwary-Gil A. 2005, s. 3)

Możemy wyróżnić 4 rodzaje analogii:

1. analogie personalne,
2. analogie proste,
3. analogie symboliczne,
4. analogie fantastyczne.

Analogia personalna polega na osobistym utożsamianiu się z analizowanym obiektem, czy też zjawiskiem. Posługując się analogią personalną mamy szansę wcielić się w rolę kogoś lub czegoś innego. Analogia prosta polega na poszukiwaniu przedmiotu, obiektu, czy zjawiska, funkcjonującego na podobnych zasadach, jak ten omawiany. Najczęściej ma ona podłoże biologiczne. Przykładem może być porównanie lotu samolotu do spadającego z drzewa noska klonu. Analogia symboliczna polega na wyjaśnieniu skomplikowanego zjawiska posługując się symbolami. Najczęściej przedstawia się je wizualnie np. wykorzystując rysunki lub modele przestrzenne. Analogia fantastyczna polega na odwołaniu się do abstrakcyjnego świata wyobraźni i fantazji. W większości przypadków, stosowanie analogii fantastycznej rozpoczyna się od zadania sobie pytania: Co by było, gdyby...? Analogia ta pozwala wyłączyć myślenie schematyczne, stereotypowe, wyjść poza obowiązujące ramy, zasady i założenia.

Analogie Gordona mają szczególne zastosowanie do:

• poszukiwania pomysłów,
• prognozowania,
• zbierania i analizowania informacji,
• projektowania rozwiązań organizacyjnych.

Zasady stosowane w Synektyce Gordona

Stosując technikę Gordona, wykorzystuje się kilka następujących zasad:

• pracy zespołowej,
• kojarzenia i łączenia ze sobą elementów na pozór nie mających ze sobą nic wspólnego,
• odrzucenia myślenia schematycznego, wyjścia poza utarte schematy i powszechnie przyjęte reguły,
• oswajania tego, co wydaje się dziwne oraz udziwniania tego, co na pierwszy rzut oka wydaje się logiczne, proste, zrozumiałe,
• pozwalania uaktywnić się emocjom
• poszukiwania podobieństw (Jąder M. 2010, s. 53-55)

Etapy postępowania w Synektyce Gordona

Procedura dotycząca twórczego podejścia do rozwiązywania problemów, wykorzystując omawianą metodę obejmuje kilka etapów. Ich kolejność ma silny związek z fazą oraz rodzajem analizowanego problemu. Ważne jest jednak to, że na każdym etapie wykorzystuje się metafory i analogie.

1. Postawienie problemu,
2. Zdefiniowanie i analiza problemu,
3. Wstępne oczyszczenie problemu,
4. Sformułowanie problemu,
5. Analogie bezpośrednie (pierwsza faza),
6. Analogie fantastyczne,
7. Analogie osobowe,
8. Analogie symboliczne,
9. Analogie bezpośrednie (druga faza),
10. Analiza,
11. Wymuszenie rozwiązania,
12. Nowe punkty widzenia.

Synektyka Gordona — artykuły polecane

Mapa myśli — Warsztat — Heurystyka — Technika skojarzeń — Metoda Myers-Briggs — Test inteligencji — Metafora organizacji — Jean Piaget — Genjitsu

Bibliografia

• Antoszkiewicz J. (1998), Metody heurystyczne. Twórcze rozwiązywanie problemów, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Góralski A. (1980), Twórcze rozwiązywanie zadań, PWE, Warszawa
• Jąder M. (2010), Efektywne i atrakcyjne metody pracy z dziećmi, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
• Knosala R., Tomczak-Horyń K. (2013), Dobór metody generowania innowacyjnego produktu na przykładzie praktycznym, Instytut Innowacyjności Procesów i Produktów, Opole
• Limont W. (1994), Synektyka a zdolności twórcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• Maciuszek J. (2018), Kreatywna postawa - narzędzia i strategie twórczego działania w NLP, Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
• Nęcka E. (1982), Z badań nad efektywnością techniki twórczego myślenia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielońskiego, Zeszyty 3-4
• Ujwary-Gil A. (2005), Analogie i metafory źródłem nowych idei w praktyce biznesowej, Marketing i Rynek, nr 6

Autor: Edyta Gwóźdź, Justyna Skowron