Przedstawicielstwo

Przedstawicielstwo - czynność prawna dokonywana przez osobę zwaną przedstawicielem (pełnomocnikiem, prokurentem), w imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym (mocodawcą), pociągająca za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. W prawie cywilnym istnieje zasada, według której podmioty prawa mają możliwość dokonywać czynności prawnych albo osobiście albo poprzez inną osobę, jaką jest przedstawiciel. Działania mogą byś wykonywane przez przedstawiciela, jeżeli ustawa na to pozwala (może być bowiem tak, iż jest w niej zapisane, że dana czynność musi być osobiście dokonana przez zobowiązanego) lub jeśli nie ma konieczności jej osobistego wykonania, która wynika z cech czynności prawnej (Z. Muras 2005, s. 195). Praca przedstawiciela ma dwie bardzo ważne cechy. Przede wszystkim podejmuje on działanie w imieniu innej osoby, nie w swoim. Po drugie z działalności prawnej przedstawiciela skutki prawne wynikają dla osoby reprezentowanej, a nie dla niego. Przykładem takiej sytuacji z życia codziennego może być umowa sprzedaży. Umowę tę uzgadnia przedstawiciel i jest on reprezentantem sprzedawcy, natomiast stosunek prawny jest nawiązywany pomiędzy kupującym a sprzedawcą, a nie pomiędzy kupującym i przedstawicielem (W. Siuda 1995, s. 182).

Przedstawicielstwo ma swoje zalety, ponieważ daje możliwość osobom, które nie mogą same działać (nie osiągnęły wieku pełnoletniego, są ubezwłasnowolnione, nieobecne itd.) lub osobom, które nie chcą działać osobiście podejmowanie czynności prawnych, które mają skutek prawny (B. Gnela i in. 2005, s. 180).

TL;DR

Przedstawicielstwo to czynność prawna, w której przedstawiciel podejmuje działania w imieniu reprezentowanego. Istnieją różne rodzaje przedstawicielstwa, takie jak przedstawicielstwo ustawowe, pełnomocnictwo, prokura i przedstawicielstwo ukryte. Pełnomocnictwo może być ogólne, rodzajowe lub szczególne. Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa, udzielanym przez przedsiębiorcę. Wygaśnięcie pełnomocnictwa następuje w wyniku odwołania, śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, zrzeczenia się pełnomocnictwa lub wypełnienia pełnomocnictwa. Prokura wygasa w określonych okolicznościach, takich jak śmierć prokurenta, likwidacja przedsiębiorcy czy przekształcenie przedsiębiorcy.

Cechy przedstawicielstwa

Przedstawicielstwo ma trzy główne cechy:

• przedstawiciel podejmuje działania w imieniu reprezentowanego
• przedstawiciel musi złożyć oświadczenie woli
• konsekwencje prawne oświadczenia woli złożonego przez przedstawiciela przechodzą na reprezentowanego

Od przedstawiciela należy odróżnić posłańca. Posłaniec bowiem nie składa oświadczenia woli.

Rodzaje przedstawicielstwa

Wyróżnia się cztery rodzaje przedstawicielstwa (B. Gnela i in. 2005, s. 181):

• "przedstawicielstwo ustawowe
• pełnomocnictwo
• prokurę
• przedstawicielstwo ukryte"

Przedstawicielstwo ustawowe

Podstawa prawna w przepisach rangi ustawy albo orzeczenie sądowe (dotyczy osób pozostających pod opieką lub kuratelą). Przedstawicielami ustawowymi, w oparciu o ustawę, są rodzice swoich dzieci. Po orzeczeniu sądowym mogą to być opiekunowie prawni lub kuratorzy (B. Gnela i in. 2005, s. 181). Celem tego przedstawicielstwa jest zazwyczaj danie możliwości wykonywania czynności prawnych takim osobom, które ze względu na brak wymaganej przez prawo zdolności do czynności prawnych bądź nie mogą działać sami z innych powodów (Z. Muras 2005, s. 196).

Pełnomocnictwo

Rodzaj przedstawicielstwa, w którym przedstawiciel ma prawo do wykonywania czynności prawnych w imieniu osoby reprezentowanej. Prawo to jest oparte na woli osoby, która jest reprezentowana (mocodawca). Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną. Może być zrealizowane w dowolnej formie, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej.

Pełnomocnictwa może udzielić każda osoba, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, podczas gdy pełnomocnikiem może zostać osoba, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Można wyodrębnić trzy rodzaje pełnomocnictw (Z. Muras 2005, s. 196):

• ogólne
• rodzajowe
• szczególne

Pełnomocnictwo ogólne

Upoważnia do wykonywania wszelakich czynności prawnych w imieniu osoby reprezentowanej w zakresie zwykłego zarządu (sprawy codzienne, bieżące, które pojawiają się w aktywności danego podmiotu).

Pełnomocnictwo rodzajowe

Upoważnia do wykonywania czynności prawnych, konkretnego rodzaju, wielokrotnie.

Pełnomocnictwo szczególne

Upoważnia do wykonywania ściśle sprecyzowanej czynności w imieniu mocodawcy (Z. Muras 2005, s. 196).

Prokura

Jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa, który jest udzielany przez przedsiębiorcę (osoba prawna, osoba fizyczna, niepełna osoba prawna). Przedsiębiorca ten obowiązkowo podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Prokura, pod rygorem nieważności, powinna być udzielona na piśmie, a także ukazana w rejestrze przedsiębiorców. Prokurent musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Rozpiętość uprawnień prokurenta jest bardzo szeroka, ponieważ dotyczy umocowania do wykonywania czynności sądowych, ale także pozasądowych, dotyczących prowadzenia przedsiębiorstwa. Zakres uprawnień prokurenta jest określony w Kodeksie cywilnym (B. Gnela i in. 2005, s. 183).

Przedstawicielstwo ukryte

Jeżeli przedstawiciel nie ujawnia, że prowadzi działania na czyjś rachunek, a działa we własnym imieniu, a pomimo to rezultaty działań przechodzą na mocodawcę, to wtedy mówimy, że przedstawicielstwo jest ukryte (B. Gnela i in. 2005, s. 183).

Wygaśnięcie

Wygaśnięcie pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo wygasa wskutek (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 97):

• "odwołania, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa,
• śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa,
• zrzeczenia się pełnomocnictwa przez pełnomocnika,
• wypełnienia pełnomocnictwa".

Kiedy prokura wygasa, a kiedy nie?

(B. Gnela i in. 2005, s. 183):

• wraz ze śmiercią prokurenta wygasa prokura
• prokura wygasa w okolicznościach, które powodują, że działalność gospodarcza ustaje. Takie okoliczności to np. likwidacja czy też wykreślenie z rejestru przedsiębiorców
• prokura wygasa na skutek przekształcenia przedsiębiorcy
• prokura nie wygasa na skutek utraty przez przedsiębiorcę zdolności do czynności prawnych
• w przypadku śmierci przedsiębiorcy, prokura nie wygasa

Przedstawicielstwo — artykuły polecane

Prokura — Prokurent — Autorskie prawa osobiste — Reprezentacja — Zdolność do czynności prawnych — Spółka cicha — Spółka partnerska — Posiadanie — Osoba fizyczna

Bibliografia

• Gnela B. (red.) (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków
• Kubiński P., Sitek B. (2011), Podstawy prawa dla licencjackich studiów ekonomicznych, Poltext, Warszawa
• Muras Z. (2005), Encyklopedyczny zarys prawa, Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa, Warszawa
• Siuda W. (2013), Elementy prawa dla ekonomistów, Contact, Poznań
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Małgorzata Filuś