Normalizacja

Normalizacja jest to działalność zmierzająca do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów. Pojęcie to zostało zdefiniowane w Ustawie z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2002 r., nr 169, poz. 1386). Proces normalizacyjny musi zatem mieć określony cel związany z obecnymi lub przewidywanymi zdarzeniami oraz zakres, którego dotyczyć będzie rozwiązanie. Celem może być ujednolicenie wybranych parametrów produktów, określenie wymaganych zachowań lub opracowanie wzorców przebiegu procesów. Zakres zależny jest od przyjętego celu i może obejmować tylko jeden element lub parametr produktu, wiele parametrów lub działanie całej organizacji. Efektem działalności normalizacyjnej są udokumentowane postanowienia nazywane dokumentami normalizacyjnymi.

TL;DR

Normalizacja jest działalnością mającą na celu osiągnięcie uporządkowania i optymalizacji w określonym zakresie poprzez ustalanie dokumentów dotyczących problemów. Celem normalizacji jest oszczędność, ochrona interesów użytkownika oraz ochrona życia i zdrowia. Dokumenty normalizacyjne obejmują normy, specyfikacje techniczne, raporty techniczne, porozumienia warsztatowe, przewodniki i inne. W Polsce normalizacja jest regulowana przez Ustawę o normalizacji. Cele normalizacji krajowej to usuwanie barier technicznych, modernizacja produkcji, zagwarantowanie jakości i efektywności, ulepszanie komunikacji oraz ochrona życia, zdrowia, środowiska i interesu klientów. Normy są tworzone zgodnie z zasadami jawności, interesu publicznego, dobrowolności i konsensusu.

Główne cele normalizacji

• oszczędność ogólna,
• zabezpieczenie interesów użytkownika,
• ochrona życia i zdrowia.

Aby uzyskać korzyści ekonomiczne i oszczędności, konieczne jest porozumienie dotyczące ponoszonych kosztów przez nadawce i odbiorce. Zabezpieczenie interesów użytkownika ma na celu dostarczanie najwyższej jakości dobra i usługi. Ochrona życia i zdrowia współgra z drugim celem, gdyż wpływa na procesy wytwarzania wyrobów. Procesy te mają za zadanie zmniejszyć do minimum oddziaływanie na środowisko naturalne oraz przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dzięki normalizacji życie człowieka ma być łatwiejsze, decydowanie prostsze, a czasem nawet niepotrzebne (A. Matysek 2014, s. 21)

Dokumenty normalizacyjne

Dokumentem normalizacyjnym wymieniona ustawa określa dokument ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników, niebędący aktem prawnym. Za podstawowy dokument normalizacyjny uważa się normę, która stanowi grupa przyjętych, na zasadzie porozumienia zainteresowanych organizacji lub osób, postanowień do dobrowolnego zastosowania. Naruszenie zasady dobrowolności jest możliwe w szczególnych przypadkach, np. w odniesieniu do bezpieczeństwa użytkowania. W polskim prawodawstwie dobrowolność stosowania norm została zapisana w Ustawie z dn. 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. z 1993r, nr 55, poz. 251) zastępując poprzedni zapis zobowiązujący organizacje do ich stosowania. Innymi dokumentami normalizacyjnymi są przepisy, zasady, kodeksy postępowania. Oprócz norm, organizacje europejskie tworzą inne typy publikacji normalizacyjnych takie jak:

• Specyfikacje Techniczne (TS),
• Raporty Techniczne (TR),
• Porozumienia Warsztatowe (CWA),
• Przewodniki,
• Dokumenty Harmonizacyjne (HD),
• Normy ETSI (ES),
• Raporty Specjalne (SR),
• Specyfikacje grupowe ETSI (GS). (A. Matysek 2014, s. 26)

Normalizacja polska

W 1994r normalizacja polska połączyła swoją działalność z Polskim Komitetem Normalizacyjnym (PKN). Podczas II wojny światowej prowadzona była w tajemnicy, a przynależność do niej była dobrowolna. W późniejszych latach, pracę PKN ustanawiała ustawa z 1949, która została odnowiona w 1961 r., dzięki czemu normalizacja miała usposobienie państwowe, scentralizowane. Nie przestrzeganie norm państwowych, branżowych i zakładowych wiązał się z konsekwencjami. Podczas starań przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, obowiązkiem stało się zmienienie formy polskiej normalizacji do tej, która funkcjonowała w UE. Tak o to powstała Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji, która zawierała podstawowe cele i zasady normalizacji.

Cele normalizacji krajowej

• usuwanie i zapobieganie powstawania barier technicznych w handlu,
• modernizacja produkcji i usług przy pomocy reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych,
• zagwarantowanie lepszej jakości i efektywności wyrobów, usług i procesów,
• ulepszanie komunikacji do powszechnego używania poprzez definiowanie terminów, oznaczeń i symboli,
• zobligowanie do ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu klientów oraz bezpieczeństwa pracy (J. Frąś 2015, s. 36,37)

Zasady normalizacji krajowej

• jawności i powszechnej dostępności,
• stosowania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki,
• uwzględniania interesu publicznego,
• jednolitości i spójności postanowień norm,
• dobrowolności uczestniczenia w procesie tworzenia i stosowania norm,
• zapewnienia udziału wszystkich chętnych w procesie opracowywania norm,
• konsensu jako podstawy przebiegu uzgadniania treści norm,
• niezależności od administracji publicznej oraz dowolnej grupy interesów,
• zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej (A. Matysek 2014, s. 23)

Normy

Zasady tworzenia norm

Obecnie stosowane w Polsce normy tworzone są zgodnie z określonymi zasadami: jawności i powszechnej dostępności, uwzględniania interesu publicznego, dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowywania i stosowania norm, zapewnienia możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w procesie opracowywania norm, konsensu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm, niezależności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy interesów, jednolitości i spójności postanowień norm, wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki, zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej.

Cele norm

Ustawa z dn. 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2002 r., nr 169, poz. 1386) sprecyzowała następujące cele norm:

• racjonalizacja produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych,
• usuwanie barier technicznych w handlu i zapobieganie ich powstawaniu,
• zapewnienie ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy,
• poprawa funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów i usług oraz regulowania ich różnorodności,
• zapewnienie jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług,
• działanie na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej i międzynarodowej,
• ułatwienie porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.

Rodzaje norm

Powstające obecnie normy można podzielić na następujące rodzaje:

• normy podstawowe, które obejmują ogólne postanowienia dotyczące określonej dziedziny,
• normy terminologiczne obejmujące definicje terminów wraz z objaśnieniami,
• normy badań, w których zawarte są metody prowadzenia określonych badań,
• normy wyrobu lub usługi określające wymagania odnośnie konkretnego rodzaju wyrobu,
• normy procesu opisujące wymagania, które zapewnić mają funkcjonalność procesu,
• normy interfejsu, które określają wymagania odnośnie kompatybilności wyrobów w miejscach ich łączenia,
• normy danych, które zawierają wykazy cech, właściwości, które powinny zostać sparametryzowane w celu określenia wyrobu lub usługi.

Normalizacja — artykuły polecane

Normy — Dyrektywy Unii Europejskiej — Deklaracja zgodności — Certyfikat europejski — CASCO — Własność intelektualna — Znakowanie CE — Karta praw podstawowych — Norma prawna

Bibliografia

• Frąś J. (2015), Normalizacja i zarządzanie jakością w logistyce, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Górnicz M. (2017), Międzynarodowa normalizacja terminologii: terminologiczny komitet Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO (TC 37) oraz jego polski odpowiednik, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej Uniwersytet Warszawski, Warszawa
• Matysek A. (2014), Normalizacja europejska w zakresie informatologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
• Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. Dz.U. 2002 nr 169 poz. 1386
• Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji. Dz.U. 2002 nr 169 poz. 1386
• Wawak S. (2007), Analiza i doskonalenie systemów zarządzania jakością w urzędach gminnych, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Sławomir Wawak, Anna Rudawska

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.