Spin-off

Spin-off - Określenie to stosowane było w przeszłości (do I połowy XX wieku) w sytuacjach, kiedy innowacje (zwykle dotyczące produkcji) wypracowane w przemyśle zbrojeniowym, pierwotnie uznawane za nieprzydatne w innych dziedzinach były wykorzystywane w innych gałęziach przemysłu lub nawet w pozostałych jednostkach tego samego przedsiębiorstwa.

W szerszym kontekście określenie to dotyczyło także nowych rozwiązań w zakresie sprzedaży, finansów lub zarządzania. Inne stosowane w przedstawionych sytuacjach określenia to: fall-out i spill-over (C. Trebilcock, 1969, s. 474-476).

Pomimo, że zastosowanie określenia spin-off w działalności przedsiębiorstw zmieniało się dotychczas znacząco, to jednak obecnie mianem tym określa się rozwiązanie polegające na wydzielaniu wybranych jednostek ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa i tworzenie na ich podstawie podmiotów gospodarczych o zróżnicowanym poziomie samodzielności. Utworzona w ten sposób nowa jednostka może pozyskiwać inwestorów zewnętrznych, a świadcząc usługi dla przedsiębiorstwa macierzystego może także poszukiwać innych kooperantów. Rozwiązanie takie może zostać wykorzystane jako jeden z etapów outsourcingu, jeśli outsourcing traktowany jest jako działanie o charakterze restrukturyzacyjnym. W ujęciu outsourcingu jako formy współpracy można natomiast uznać spin - off rozwiązanie poprzedzające zastosowanie outsourcingu kapitałowego.

Pod pojęciem spin-off należy rozumieć nowe przedsiębiorstwo, które zostało założone przez co najmniej jednego pracownika instytucji naukowej bądź instytucji badawczej (osoba musi posiadać stopień naukowy co najmniej doktora) albo studenta, absolwenta uczelni w celu komercjalizacji innowacyjnych pomysłów czy też technologii, z reguły zależne w pewien sposób (organizacyjnie, prawnie, finansowo itp.) od organizacji macierzystej (np. uczelni)(A. Waltera, M.Auerb, T. Ritter 2006).

TL;DR

Spin-off to wydzielanie jednostek z organizacji macierzystej w celu utworzenia nowych podmiotów gospodarczych o większej samodzielności. Efekty stosowania spin-off obejmują skupienie uwagi na specjalizowanych zadaniach, większą samodzielność, eliminację zależności operacyjnych, rozwinięcie indywidualnych modeli organizacyjnych i różne zasady rozliczeń finansowych. Spin-off różni się od spin-out przez związek z organizacją macierzystą, która może być uczelnią, jednostką badawczą lub przedsiębiorstwem. Zalety spin-off to wyodrębnienie tematyki rynkowej, łatwość prowadzenia biznesu, przejrzystość finansowa i wsparcie uczelni. Bariery w założeniu spółki spin-off to m.in. źródła finansowania, transfer technologii, uwarunkowania prawne i relacje z uczelnią.

Efekty stosowania

W tablicy zestawiono najważniejsze efekty, które powinny zostać osiągnięte dzięki zastosowaniu spin-off. Efekty te pogrupowane zostały zgodnie z ich charakterystyką na: strategiczne, operacyjne (w tym również o charakterze organizacyjnym) oraz finansowe. Obrazują one również zasadnicze uwarunkowania kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwem macierzystym jako zleceniodawcą, a nowo utworzoną wyspecjalizowaną jednostką usługową, która staje się zleceniobiorcą. W uzupełnieniu należy dodać, że rozwiązanie takie stosowane jest często do tzw. dywestycji, czyli ograniczania skali działalności w warunkach występowania w przedsiębiorstwach niekorzystnych efektów zwłaszcza w zakresie osiąganych przychodów z nadmiernie rozbudowanej (często zdywersyfikowanej) działalności.

Tab.1. Podstawowe efekty związane z zastosowaniem spin-off

Efekty o charakterze strategicznym	Efekty w działalności operacyjnej	Efekty finansowe
skupienie uwagi kierownictwa wydzielonej jednostki na wyspecjalizowanych zadaniach tej jednostki, większa samodzielność działania wydzielonej jednostki (możliwość równoczesnej współpracy z przedsiębiorstwem macierzystym oraz z jego konkurentami), niewielka wartość utraconych efektów synergii wynikających z dotychczasowego współdziałania rozdzielanych jednostek, a dotyczących np.: częściowego nakładania się grup dostawców lub klientów	ograniczone znaczenie zależności operacyjnych pomiędzy rozdzielanymi jednostkami, które mogą zostać wyeliminowane lub uregulowane przez odpowiednie umowy między partnerami, zaangażowanie specjalistycznych umiejętności, wiedzy i doświadczenia odpowiednio do zakresów zadań realizowanych przez rozdzielone jednostki, rozwinięcie indywidualnych modeli organizacyjnych oraz podejścia do działalności przez rozdzielone jednostki	rozdzielone jednostki wykorzystują różne zasady rozliczeń finansowych oraz różne wskaźniki pomiaru osiąganych efektów, zwiększenie efektywności wykorzystania kapitału w zakresie jednego rodzaju działalności poszczególne rodzaje działalności charakteryzują się zróżnicowanymi wymaganiami kapitałowymi, a także różnymi oczekiwaniami inwestorów, poszczególne rodzaje działalności przyciągają odmienne grupy inwestorów ponieważ dotyczą różnych dziedzin gospodarki lub różnych etapów rozwoju

Źródło: opracowanie własne na podstawie: (P. Reiner, A. Torres, 2002, s. 10).

Spin-off a spin-out

Firmę typu spin-off/spin-out wyróżnia podmiot ją zakładający (pracownik naukowy, student lub absolwent Uczelni), oraz fakt korzystania z dóbr intelektualnych Uczelni, które stanowią o przewadze konkurencyjnej firmy. Istotnym czynnikiem różnicującym oba typy firm jest związek, jaki mają one ze swoimi organizacjami macierzystymi. Warto podkreślić, że organizacją macierzystą może być nie tylko uczelnia, ale również inne podmioty - np. jednostka badawczo-rozwojowa, przedsiębiorstwo i inne.

Zalety spółek spin-off

Oto wybrane, najważniejsze zalety spółek spin-off według S. M. Hånell, E. R. Nordman, D. Tolstoy, D. D. Sharma:

• wyodrębnienie tematyki rynkowej ze struktury badawczej,
• łatwość prowadzenia biznesu,
• przejrzystość struktur i strumieni finansowych,
• wsparcie uczelni, co oznacza mniejsze ryzyko, minimalizowane poprzez swoiste gwarancje, leżące po stronie zaangażowanych w przedsięwzięcie ekspertów danej dziedziny, a więc większą stabilizację.

Bariery w założeniu firm spin-off

Bariery spotykane przy założeniu spółki spin-off (S. M. Hånell, E. R. Nordman, D. Tolstoy, D. D. Sharma 2018):

• źródła finansowania,
• transfer technologii z uczelni do firmy / spółki -
• uwarunkowania prawne (prawo własności intelektualnej - patenty, licencje),
• dostęp do nowoczesnych technologii,
• relacje z uczelnią - uwarunkowania organizacyjne, formalno-prawne, finansowe,
• kultura społeczna instytucji naukowej,
• czynniki psychologiczno - społeczne

Spin-off — artykuły polecane

Outsourcing kapitałowy — Offshoring — Strategia kooperacji — Alians strategiczny — Outsourcing — Centrum transferu technologii — Koncepcje zarządzania — Outsourcing transformacyjny — Outsourcing strategiczny

Bibliografia

• Hånell S., Nordman E., Tolstoy D., Sharma D. (2018), Pursuing Innovation: An Investigation of the Foreign Business Relationships of Swedish SMEs, British Journal od Management
• Korpysa J. (2014), Mikroprzedsiębiorstw spin off, Studia Ekonomiczne, 202
• Poznańska K. (2014), Przedsiębiorczość akademicka: cechy i znaczenie w gospodarce światowej i polskiej, Studia Ekonomiczne, 183

Autor: Tomasz Małkus, Mateusz Surmacz