Ubezpieczenie

Ubezpieczenia czerpią swój początek ze znanych już w starożytności form pomocy wzajemnej, organizowanych wśród członków zrzeszeń religijnych czy zawodowych. Ryzyko zawsze towarzyszyło działalności człowieka. Musiał on poszukiwać rozwiązań pomocnych w ograniczaniu i łagodzeniu jego skutków. Początkowo rozwiązania te opierały się głównie na zasadzie wzajemności - solidarnym ponoszeniu ciężaru naprawienia szkód. Z czasem pojawiło się zainteresowanie rozwiązaniami komercyjnymi - oferowanie ochrony ubezpieczeniowej jako obietnicy pomocy w przypadku powstania szkody, w wyniku zaistnienia określonych zdarzeń w zamian za opłatę (składkę). W konsekwencji pojawiły się konkurencja i rynek ubezpieczeniowy.

TL;DR

Ubezpieczenia mają długą historię, sięgającą starożytności. Początkowo opierały się na zasadzie wzajemności, a później pojawiły się rozwiązania komercyjne. Ubezpieczenia mają różne funkcje, takie jak prewencja, finansowanie i ochrona ubezpieczeniowa. Dzielą się na ubezpieczenia społeczne i gospodarcze, różniące się m.in. obowiązkowością, rodzajem świadczeń i finansowaniem. Istnieje także podział ubezpieczeń na życie, zdrowotne, majątkowe itd. Ubezpieczenia majątkowe obejmują ubezpieczenie rzeczy lub sytuacji majątkowej. Istnieje wiele innych klasyfikacji ubezpieczeń, takich jak swoboda nawiązania umowy, indywidualne lub zbiorowe, komercyjne lub wzajemne, prywatne lub publiczne.

Definicja Ubezpieczenia

• Według Słownika języka polskiego:

Ubezpieczenie - urządzenie mające na celu ochronę przed czymś, zapobiegające czemuś.

• Według Jana Lazowskiego:

Ubezpieczenie - urządzenie gospodarcze, zapewniające pokrycie pewnych potrzeb majątkowych, wywołanych u pewnych jednostek przez odznaczające się pewna prawidłowością zdarzenia losowe, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia losowe zagrażają.

• Według Antoniego Banasińskiego:

Ubezpieczenie - multiregulator procesów ekonomii rozwoju gospodarki narodowej zakłócanym przez zdarzenia losowe - klęski żywiołowe I nieszczęśliwe wypadki. Koszt tej regulacji rozkłada się bezpośrednio lub pośrednio na z góry określone jednostki (prawne lub fizyczne) korzystające z tego regulatora

• Według Wacława Šmida

"Ubezpieczenie (insourance) - funkcja ekonomiczna, której celem jest wypłata odszkodowań za szkody, zaistniałe w dobrach lub wyrządzone ludziom wskutek np. nieszczęśliwych wypadków. Prawo do odzszkodowania wynika z umowy, zawieranej pomiędzy ubezpieczycielem a ubezpieczającym i nabywane jest po wniesieniu opłaty, zwanej składką ubezpieczeniową"..

Funkcje ubezpieczeń

Przyjmując za kryterium dwa procesy związane z działalnością ubezpieczeniową, czyli świadome działanie ludzkie oraz obiektywne funkcjonowanie określonych mechanizmów ekonomicznych, do podstawowych funkcji ubezpieczeń zalicza się:

1. Funkcję prewencyjną (zapobiegawczą) - polega na przeciwdziałaniu pojawiania się wypadków ubezpieczeniowych i powiększania się ekonomicznych skutków tych wypadków. Oznacza to działalność zmierzającą do zmniejszenia szkód losowych zarówno przez ograniczanie ich ryzyk, jak i zmniejszenie prawdopodobieństwa realizacji ryzyk. Realizacja funkcji prewencyjnej wskazuje na potrzebę wyprzedzania sposobności do kompensacji strat, a więc zapobiegania potrzebom kompensacji w ogóle.
2. Funkcję finansową (akumulacji kapitałowej) - opiera się na gromadzeniu ogromnych środków przez zakłady ubezpieczeń w celu pokrywania ewentualnych strat finansowych u niektórych podmiotów gospodarczych oraz gospodarstw domowych z danej wspólnoty niebezpieczeństw i wykorzystywaniu części tych środków, czyli wolnych środków w danym okresie, na cele lokacyjno-kredytowe.
3. Funkcję ochrony ubezpieczeniowej - rozumiana jako gotowość przejęcia przez zakład ubezpieczeń materialnych i niematerialnych skutków realizacji ryzyk będących przedmiotem prawnego stosunku ubezpieczenia. Oznacza to, że funkcja ochrony ubezpieczeniowej polega na:

• Zapewnieniu (gwarantowaniu) uzyskania pomocy finansowej ze strony zakładu ubezpieczeń w przypadku wystąpienia szkód w związku z realizacją ryzyk określonych w umowie ubezpieczeniowej,
• Finansowaniu kosztów powstałych szkód, a więc na wypłaceniu określonej kwoty odszkodowania lub świadczenia

Klasyfikacja ubezpieczeń

1.Ubezpieczenia Społeczne

• Ubezpieczenie emerytalne
• Ubezpieczenie rentowe
• Ubezpieczenie zdrowotne
• Ubezpieczenie wypadkowe

2.Ubezpieczenia Gospodarcze

• Ubezpieczenie osobowe
• Ubezpieczenie majątkowe

Ubezpieczenia społeczne mają na celu prewencyjną i ubezpieczeniową ochronę zdrowia, zdolności do wykonywania pracy oraz życia ludności.System ten ma zabezpieczać pracowników i ich rodziny przez ryzykiem czasowego lub stałego braku możliwości zarobkowania.

Natomiast istotą ubezpieczeń gospodarczych jest repartycja finansowego ciężaru kompensacji szkód losowych. Oznacza to, że dany podmiot gospodarczy lub gospodarstwo domowe może przenieść na zakład ubezpieczeń potencjalne problemy finansowe wynikające z powstania szkód losowych w wyniku wypadków ubezpieczeniowych, które są od niego niezależne, a czasami nawet nieuniknione. Ubezpieczenie zapewnia więc danemu podmiotowi zastąpienie niepewności poniesienia znacznych strat pewnym, ale stosunkowo niewielkim kosztem jakim jest składka, będąca świadczeniem przekazanym za ochronę ubezpieczeniową. Suma zebranych składek stanowi fundusz ubezpieczeniowy.

Różnice pomiędzy ubezpieczeniami społecznymi a gospodarczymi

Społeczne	Gospodarcze
Zapewniają minimum socjalne	Uzupełniają i rozszerzają zasięg społeczny
Tylko osobowe	Zarówno osobowe jak i majątkowe
W większości obowiązkowe	W większości dobrowolne
Powstają na mocy ustawy	Powstają z mocy umowy
Pracodawca ubezpiecza swojego pracownika	Osobą ubezpieczającą jest najczęściej osobą ubezpieczaną
Część ciężaru składki ponosi pracodawca	Płacona osobiście
Wypłata świadczeń gwarantowana jest przez państwo	W większości nie ma gwarancji w niektórych przypadkach UFG
Świadczenia pieniężne i rzeczowe	Świadczenia i odszkodowania tylko pieniężne

Podział ubezpieczeń według ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej

W ustawie o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 r. widnieje podział ubezpieczeń na:

1. Dział I - ubezpieczenia na życie

• na życie,
• posagowe, zaopatrzenia dzieci,
• na życie, jeśli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
• rentowe,
• wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.

2. Dział II - pozostałe ubezpieczenia majątkowe i osobowe

• choroby
• wypadku, w tym przypadku przy pracy i choroby zawodowej,
• casco - pojazdów lądowych, szynowych i statków powietrznych,
• żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi śródlądowej,
• przedmiotów w transporcie,
• szkód spowodowanych żywiołami,
• pozostałych szkód rzeczowych,
• odpowiedzialności cywilnej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym,
• odpowiedzialności cywilnej wynikającej z posiadania i użytkowania statków powietrznych,
• odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową,
• odpowiedzialności cywilnej ogólnej,
• kredytu,
• gwarancja ubezpieczeniowa,
• ryzyk finansowych,
• ochrony prawnej,
• świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

Ubezpieczenia osobowe

Ubezpieczenia osobowe są ubezpieczeniami życia, zdrowia oraz zdolności do pracy osoby ubezpieczonej.

Podział ubezpieczeń osobowych ze względu na rodzaj zdarzeń:

• życiowe - wypadkiem jest śmierć lub dożycie określonego wieku,
• wypadkowe - uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć w wyniku nieszczęśliwego wypadku.

Podział ubezpieczeń wypadkowych ze względu na rodzaj zdarzenia:

• od następstw nieszczęśliwych wypadków - zdarzenie spowodowane siłą zewnętrzną, nagłe, występujące wbrew woli ubezpieczonego, powodujące uszczerbek na zdrowiu,
• chorobowe - zdrowotne.

Ubezpieczenia majątkowe

Ubezpieczenia majątkowe to ubezpieczenie majątku w formie rzeczy, bądź sytuacji majątkowej ubezpieczonego.

Rodzaje ubezpieczeń majątkowych ze względu na przedmiot:

• rzeczowe - ubezpieczenie majątku w postaci rzeczy, dóbr materialnych,
• majątkowe sensu stricte - ubezpieczenie sytuacji majątkowej ubezpieczonego

Inne klasyfikacje

• swoboda lub jej brak w nawiązaniu umowy,
• indywidualne lub zbiorowe,
• podmiotów gospodarczych lub gospodarstw domowych,
• komercyjne lub wzajemne,
• morskie lub lądowe,
• bezpośrednie lub pośrednie,
• prywatne lub publiczne,
• w obrocie krajowym bądź zagranicznym.

Ubezpieczenie — artykuły polecane

Rodzaje ubezpieczeń — Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków — Odszkodowanie — Reasekuracja — Ubezpieczenie majątkowe — Świadczenia społeczne — Kasa chorych — Ubezpieczenie na życie — Płatności transferowe

Bibliografia

• Banasiński A. (1997), Ubezpieczania gospodarcze, Poltext, Warszawa
• Gasińska M. (2014). Ubezpieczenia jako komponent i narzędzie społecznej odpowiedzialności biznesu, Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula, nr 1(39), s. 56-78
• Hadyniak B., Gąsiorowski L., Monkiewicz J. (1999), Zarządzanie finansami ubezpieczeń, Poltext, Warszawa
• Iwanicz-Drozdowska M. (red.) (2013), Ubezpieczenia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jedynak P. (2001), Ubezpieczenia gospodarcze, Księgarnia Akademicka, Kraków
• Lazowski J. (1948), Wstęp do nauki o ubezpieczeniach, PZUW, Warszawa
• Monkiewicz J. (red.) (2000), Podstawy ubezpieczeń, Poltext, Warszawa
• Monkiewicz J. (red.) (2003), Podstawy ubezpieczeń, Poltext, Warszawa
• Monkiewicz J. (red.) (2003), Podstawy ubezpieczeń, Poltext, Warszawa
• Myszkowski J. (2015), Konsekwencje niezachowania właściwej formy zapłaty składki na ubezpieczenie społeczne, Ubezpieczenia Społeczne, Teoria i praktyka, nr 2 (125)
• Ostrowska D., Jamróz P. (red.) (2016), Ubezpieczenia gospodarcze i społeczne w Polsce, CeDeWu, Warszawa
• Sangowski T. (red.) (2001), Ubezpieczenia gospodarcze, Poltext, Warszawa
• Smid W. (2012), BOSS Leksykon, Dr Lex, Kraków

Autor: Adam Jarosz, Monika Kowal