Rola państwa w gospodarce

Problematyka roli państwa w gospodarce jest wielowątkowa, a także bardzo kontrowersyjna. Między innymi dlatego przeprowadzając analizę należy poświęcić miejsca istocie jak i znaczeniu roli państwa w gospodarce. Należy także zwrócić uwagę na argumenty przemawiające za i przeciw ingerencji państwa w gospodarkę. Zagadnienie to jest złożonym i szeroko dyskutowanym tematem szczególnie w okresach nasilania się problemów ekonomicznych. Także w naszym kraju, od samego początku transformacji systemowej, dyskutuje się nad rolą państwa w gospodarce i próbuje zakreślić granice aktywnego oddziaływania tego podmiotu na gospodarkę.

Państwo oznacza złożoną, zróżnicowaną, wieloszczeblową strukturę administracyjną społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawcza i sądowniczą.

Funkcje państwa są powiązane z celami jakie stawia sobie struktura polityczna. Cele zmieniały się wraz z rozwojem państwa, stąd zmieniały się również jego funkcje. Obecnie funkcje państwa są kształtowane przez proces globalizacji. Procesy globalizacji stanowią poważne źródło wyzwań i zagrożeń dla państwa, a także stwarzają też szanse i możliwości zmian.

Przez cel państwa należy rozumieć to, co ośrodek decyzji politycznej wytycza jako cele organizacji państwowej. Współczesne państwa dążą do osiągnięcia następujących celów:

• realizacja dobra wspólnego
• zagwarantowania wolności jednostki,
• bezpieczeństwa jednostek i zbiorowości
• udziału w dystrybucji dóbr wytworzonych przez społeczeństwo
• zapewnienia obrony swojego terytorium
• zwalczania terroryzmu

TL;DR

Artykuł omawia rolę państwa w gospodarce. Przedstawia różne teoretyczne koncepcje, takie jak liberalizm i interwencjonizm, oraz argumenty za interwencją państwa w gospodarkę. Liberalizm postuluje minimalną rolę państwa, natomiast interwencjonizm uważa, że państwo powinno aktywnie uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Artykuł podkreśla, że rola państwa w gospodarce jest szeroko dyskutowana i zależy od kontekstu społeczno-gospodarczego.

Teoretyczne koncepcje roli państwa w gospodarce

Wraz ze wzrostem cywilizacyjnym, rozkwitem państw i gospodarek, pobudzeniem międzynarodowej wymiany handlowej, progresie w obszarze produkcji oraz rozwoju świadomości rynkowej jednostek gospodarczych, zmianie uległa funkcja, wpływ i ranga państwa na rynku gospodarczym. Już na początku XXI wieku w niejednym, a wręcz w wielu krajach wysoko uprzemysłowionych i rozwiniętych, rola państwa jest bardzo istotna. Pomimo tego, nie ma ogólnej aprobaty, co do znaczenia w funkcjonowaniu gospodarki. Adam Smith, ukazywał i referował otaczający świat, w którym niemal gospodarka rynkowa kierowała samą sobą, natomiast państwo miało mało istotne znaczenie. Częstym przykładem jest francuski urzędnik, który zadał pytanie przedsiębiorcy, co on sam byłby w stanie zrobić, tak żeby wesprzeć i by jego wysiłek był pomocny. Laissez nous faire - zostawcie nas w spokoju - padła odpowiedź . Współcześnie termin laissez-faire obejmuje politykę ograniczającą oddziaływanie administrację i gospodarowanie państwem, a także państwa na działanie gospodarcze. Nie powinna dziwić sprawa, że temat funkcji państwa w gospodarce nurtuje naukowców. W obserwacji teoretycznej wyłaniają się 2 zasadnicze nurty - liberalny i interwencjonistyczny. Warto pamiętać, że są także inne koncepcje i kierunki, występujące w tej kwestii. Obecne koncepcje w większości są rozwinięciem albo powołują się na nurty główne. Myśląc o nurcie liberalnym powinniśmy wiedzieć, że jest wewnętrznie niejednorodny.W tej koncepcji teoretycznej możemy wyróżnić przedstawicieli monetaryzmu (M. Friedman), nowej ekonomii klasycznej (R.E. Lucas, R. Barro), szkoły neoaustriackiej (F. Hayek), ekonomii podaży (A. Laffer, G. Gilder) czy teorii wyboru publicznego (J. Buchanan, G. Tullock, A. Downs, W. Niskanen). Myśl interwencjonistyczna obecnie jest pogłębiana przez inne kierunki teoretyczne.W ramach tego kierunku możemy się także spotkać z bardzo radykalnymi postulatami nacjonalizacji podmiotów gospodarczych i pełnej etatyzacji gospodarki.

Liberalizm i koncepcja państwa minimum

Zapoczątkowany przez ekonomistów klasycznych nurt liberalny postuluje ograniczenie roli państwa w gospodarce do pewnego niezbędnego minimum. Głównymi reprezentantami tej koncepcji są A.Smith i D. Ricardo. Eksponowali prywatną inicjatywę, przedsiębiorczość i osobiste interesy jednostek. Byli świadomi, iż swoboda, brak barier, nieograniczone funkcjonowanie przedsiębiorczych podmiotów nie do końca gwarantuje połączenie ich spraw z interesem i korzyścią dla ogółu. Zdaniem ich, zgodność tych interesów zapewnia dopiero "niewidzialna ręka rynku". Zachowania niektórych jednostek, przez które przemawia egoizm sprawiają, że w sumie stają się ostatecznie pożyteczne i pomocne dla ogółu. Jednakże rynek działa dobrze dopiero wtedy, gdy w społeczeństwie, państwie i gospodarce panują sprawiedliwe prawa i porządek, a konkurencja nie jest ograniczana przez monopole.

Nurt interwencjonistyczny

Koncepcja teoretyczna propagująca interwencjonizm instytucji państwa powstała w dużej mierze jako reakcja na niedoskonałości rynku. Przełomem w tej kwestii okazała się teoria J.M.Keynesa z postulatem wskazującym na konieczność aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku. Keynes nie negował fundamentów gospodarki rynkowej. Nie proponował i nie sugerował np. zastępowania własności prywatnej własnością publiczną. Aczkolwiek uważał, że bardzo ważne jest poszerzenie roli państwa. Jest wręcz konieczne, ponieważ jest to niezastąpiony sposób, dzięki któremu możliwe jest uniknięcie zniszczenia istniejących form gospodarki, oraz wymóg prawidłowego funkcjonowania inicjatywy indywidualnej. Uważał też, że dwiema najpoważniejszymi niedoskonałościami bieżącego systemu społeczno-gospodarczego były takie cechy jak: niezdolność do realizowania pełnego zatrudnienia i niesprawiedliwy podział bogactwa, majątku i dochodów.

Argumenty za interwencjonizmem państwowym

• konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego. Chodzi tutaj o stronę instytucjonalno - prawną,
• niedoskonałość rynku i konkurencji,
• występowanie negatywnych efektów zewnętrznych (przestępczość, kataklizmy, zanieczyszczenie środowiska,
• występowanie wielu zjawisk: niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych, duże wahania aktywności gospodarczej, inflacja, bezrobocie,
• istnienie dóbr publicznych, np. autostrady,
• istnienie dóbr niekorzystnych np. narkotyki i dóbr korzystnie społecznych np. szczepionki,
• powstawanie dużych różnic dochodowych i majątkowych, które nie są akceptowane społecznie,
• regulacja tempa wzrostu gospodarczego, zmiany strukturalne,

Argumenty przeciw interwencji państwa

• w wyniku regulacji państwowych mogą pojawić się stany nierównowagi na rynku, a także zniekształcone informacje,
• efektywność systemu gospodarczego może zostać zmniejszona na skutek biurokracji,
• wysoki koszt interwencjonizmu przy jednocześnie niewielkiej skuteczności działań,
• ograniczenie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatywy,
• nie działa ku dobru obywateli, lecz w swoim interesie.

Rola państwa w gospodarce — artykuły polecane

Leseferyzm — Ekonomia instytucjonalna — Neoliberalizm — Cechy gospodarki rynkowej — Demokracja pośrednia — Liberalizm gospodarczy — Socjalizm — Technokracja — Państwo opiekuńcze

Bibliografia

• Korenik S., Dybała A. (2010), Rola państwa w gospodarce rynkowej na progu XXI wieku, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
• Kościelecki L., Stańczyk K., Tomczyk M. (2017), Rola państwa w gospodarce rynkowej. Finansowanie wydatków obronnych, Inżynieria Bezpieczeństwa Obiektów Antropogenicznych, Vol. 8, Nr 1
• Miłoszewicz D. (2004), Retrospektywne ujęcie roli państwa w gospodarce w myśli ekonomicznej, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr 3
• Oniszczuk J. (red.) (2011), Współczesne państwo w teorii i praktyce, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa
• Sagan S., Serzhanova V. (2013), Nauka o państwie współczesnym, LexisNexis, Warszawa
• Siudak P. (2007), Poglądy współczesnych szkół ekonomicznych na rolę państwa w gospodarce, Zeszyt Naukowy Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, Vol. 14, Nr 1

Autor: Karolina Molong, Emilia Polak