Wrogie przejęcie

Wrogie przejęcie - jest obok przejęcia przyjaznego jedną z form nabycia przedsiębiorstw. Przejęcie określane jest jako wrogie, jeżeli przeniesienie własności oraz przejęcie kontroli nad przedsiębiorstwem następuje pomimo braku zgody ze strony dotychczasowego zarządu. Przeniesienie kontroli nastąpić może głównie poprzez zakup akcji (udziałów), zakup majątku (aktywów) spółki oraz uzyskanie pełnomocnictwa poprzez uzyskanie większościowego prawa głosu na walnym zgromadzeniu przez jednego, lub grupę akcjonariuszy (W.Frąckowiak 1998, s. 78).

TL;DR

Wrogie przejęcie to forma nabycia przedsiębiorstwa bez zgody zarządu. Istnieją dwie strategie wrogiego przejęcia: stopniowy wykup udziałów i bezpośrednie skierowanie oferty do akcjonariuszy. Przejęcie może napotykać na bariery strukturalne i techniczne, takie jak rozmiar rynku giełdowego czy ograniczenia w obrocie akcjami. Spółki mogą stosować środki prewencyjne, takie jak ograniczenie rządów większości czy wprowadzenie przywilejów głosowych. Na etapie przejęcia spółki mogą stosować środki defensywne, takie jak emisja nowych akcji czy sprzedaż "klejnotów koronnych". Amerykańskie techniki obronne to m.in. poprawki do statutu, trujące pigułki, zielony szantaż i proces sądowy. W Wielkiej Brytanii metody obronne obejmują odpowiedź finansową, restrukturyzację firmy, białych rycerzy i posunięcia prawne/polityczne.

Strategie wrogiego przejęcia

Istnieją dwie główne strategie wrogiego przejęcia (W.Frąckowiak 1998, s. 79):

Pierwsza ze strategii nieprzyjaznego przejęcia kontroli polega na stopniowym wykupie udziałów przedsiębiorstwa będącego celem przejęcia. W przypadku gdy nabywca jest spółką publiczną, nie ma obowiązku ujawniać wykupu do progu określonego w ustawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Jednakże konieczność ujawnienia udziału w kapitale właścicielskim powyżej określonego progu w znacznym stopniu utrudnia przejęcie kontroli nad firmą.

Druga strategia jest zazwyczaj wykorzystywana gdy nabywca rezygnuje z możliwości porozumienia poprzez przyjazne negocjacje z zarządem firmy będącej celem nabycia. Nabywca w tym przypadku kieruje ofertę bezpośrednio do akcjonariuszy (udziałowców) firmy-celu.

Bariery strukturalne

O właściwościach firmy, o tym jaki sposób firma się rozwija i w jaki sposób jest finansowana w różnych krajach, decydują w dużej mierze strukturalne bariery jej przejęcia. Wynikają one ze struktury systemu gospodarczego danego kraju. W jego skład wchodzi podział bogactwa, system polityczny oraz rola instytucji (przede wszystkim instytucji finansowych).Do strukturalnych barier przejęcia zaliczamy:

1. "rozmiar rynku giełdowego
2. strukturę własności spółki
3. skłonność do finansowania długiem
4. znaczenie instytucji finansowych
5. kapitalizacja spółki
6. wysokość wskaźników rynkowych
7. prawne regulacje związane z transakcjami przejęć i fuzji".(M.Szymański, B.Nogalski 2011, s. 109-119)

Bariery techniczne

Techniczne bariery przejęcia (ang. shark repellents) - dotyczą problematyki podziału władzy kontrolnej nad spółką. Występują w statutach spółek lub regulaminach obrad organów spółki i wynikają z krajowych regulacji prawnych. Tworzone są przez akcjonariuszy spółki. W statutach polskich spółek giełdowych znajdują się następujące bariery:

1. "zróżnicowanie liczby głosów przypadających na jedną akcję
2. utrudnienia w obrocie niektórymi akcjami
3. ograniczenie liczby głosów przysługujących pojedynczemu akcjonariuszowi
4. superwiększość
5. dwustopniowa rada nadzorcza
6. wybory do rady nadzorczej w głosowaniu grupami
7. kadencyjna rada nadzorcza (ang. staggered board)
8. ograniczenia dowolności zmian w radzie nadzorczej
9. utrudnienia zmian w zarządzie".(M.Szymański, B.Nogalski 2011, s. 121-127)

Narzędzia obrony poprzedzające wrogie przejęcie

Środki prewencyjne (ang. pre-offer defences)-metoda ta nie jest stosowana w przypadku planowanego lub ogłoszonego przejęcia.Głównym celem tych środków jest zniechęcenie potencjalnych przejmujących do zamiaru przejęcia kontroli nad spółką. Metoda ta wyróżnia się statutowym lub umownym charakterem środków, które zostały użyte do zabezpieczenia spółki przed przejęciem.W związku z tym ich wdrożenie wymaga głównie zgody walnego zgromadzenia akcjonariuszy, a nie zależy wyłącznie od zarządu spółki. Składowymi środków prewencyjnych są:

1. "Metody statutowe:
   1. Ograniczenie rządów większości
      1. Ograniczenie prawa głosu
   2. Osobiste uprawnienia wybranego akcjonariusza
      1. Powoływanie i odwoływanie zarządu
      2. "Złota akcja"
   3. Wprowadzenie przywilejów głosowych
      1. Związanych z określonym rodzajem akcji
      2. Przyznawane oznaczonemu właścicielowi
   4. Ograniczenie zbywalności akcji
      1. Uzależnienie zbycia akcji od zgody spółki
      2. Zastrzeżenie pierwokupu
      3. Określenie kryteriów podmiotowych nabywcy akcji
2. Metody osobowe:
   1. Pełnienie przez te same osoby w różnych spółkach funkcji zarządczych i nadzorczych
3. Metody kapitałowe:
   1. Krzyżowe nabywanie akcji
   2. "Parkowanie akcji""(A.Pieloch 2011, s. 99-104)

Działania spółki na etapie przejęcia

Środki defensywne (ang. post-offer defences) - metoda stosowana w celu udaremnienia planowanego lub ogłoszonego już wezwania.W związku z reakcją spółki na zaistniałą sytuację, metoda ta nazywana jest również metodą reaktywną.Do środków defensywnych należą:

1. "Emisja nowych akcji:
   1. Obecni akcjonariusze
   2. Podmiot przyjazny
2. "Biały rycerz"/"Biały giermek"
3. Wykup akcji własnych:
   1. Umorzenie
   2. Zapobieżenie szkodzie
4. "Zatrute pigułki"(poison pills):
   1. Flipovers
   2. Ownership flip-ins
5. Sprzedaż "klejnotów koronnych" (Sprzedaż cennych aktywów)
6. Nabycie akcji spółki:
   1. Wykup menedżerski
   2. Wykup pracowniczy
7. Bariery antymonopolowe
8. Działania kontrofensywne (ang. pac-man defense)
9. "Złote spadochrony"
10. "Zielony szantaż"(ang. greenmail)
11. Działania o charakterze pozaprawnym:
    1. Public relations
    2. Wykorzystanie polityków"(A.Pieloch 2011, s. 99-104)
12. "Posunięcia prawne lub polityczne - odwołanie do:
    1. sądu
    2. giełdy
    3. organów administracyjnych (np. Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów)
    4. zagranicznych władz
13. Zwiększenie lub spłata zadłużenia
14. Zwiększenie bazy akcjonariuszy
15. Zmiany w zarządzie
16. Ogłoszenie dotyczące dywidendy
17. Ogłoszenie dotyczące zysku
18. Przeszacowanie majątku
19. Ogłoszenie "dobrych wieści"
20. Dyskredytacja oferty (inne sposoby wykazania,że oferta jest niekorzystna dla akcjonariuszy lub spółki)"(M.Szymański, B.Nogalski 2011, s. 137-147)

Amerykańskie techniki obronne

Do najbardziej znanych technik zapobiegawczych wrogim przejęciom, wykorzystywanych w Stanach Zjednoczonych, zalicza się (T.Jenkinson, C.Mayer 1998, s. 26-28):

• Poprawki do statutu (charter amendments) - przez pewien czas uniemożliwiają nowemu akcjonariuszowi większościowemu przejęcia kontroli nad zarządem firmy oraz uprawniają zarząd do emisji akcji uprzywilejowanych tzn. wyposażonych w specjalne prawa głosu, by otrzymali je akcjonariusze "zaprzyjaźnieni".
• Trujące pigułki (poison pills) - najważniejsze z nich to flip-overs, będące opcjami kupna ze znacznym dyskontem akcji nowej firmy, powstałej na skutek udanego wrogiego przejęcia oraz flip-ins, w momencie gdy podmiot dążący do przejęcia zgromadzi liczbę akcji większą niż określona ilość, akcjonariusze firmy-celu uprawnieni są do nabycia dodatkowych akcji po cenie uwzględniającej dyskonto.
• Zielony szantaż (greenmail) - polega na odkupie akcji od podmiotu dążącego do przejęcia, przez firmę będącą celem. Odpowiednio wysoka cena powoduje, że oferenci zrezygnują z przejęcia firmy.
• Proces sądowy

Techniki obronne stosowane we Wielkiej Brytanii

W przypadku Wielkiej Brytanii, przedsiębiorstwa nie dysponują wieloma technikami pozwalającymi zabezpieczyć się przed wrogim przejęciem. Możliwości firm brytyjskich są ograniczone, a do głównych metod obronnych należą (T.Jenkinson, C.Mayer 1998, s. 33-38):

• Odpowiedź finansowa - polega na ogłoszeniu przez firmę o jej obecnej lub przewidywanej sytuacji finansowej. Na ogół dotyczy informacji o wysokości zysku, płaconej dywidendy lub wartości majątku.
• Restrukturyzacja firmy - wśród działań restrukturyzacyjnych wyróżnić można sprzedaż aktywów, zmiany w zarządzie oraz wykup menedżerski.
• Biali rycerze - o metodzie tej mówi się, gdy wśród wrogich ofert przejęcia pojawi się oferta, która zyskuje poparcie firmy będącej celem. Oferent, który taką ofertę przedstawia określany jest jako "biały rycerz". Jednakże pomimo tego iż metoda ta pozwala ochronić firmę przed przejęciem przez początkowego oferenta, na ogół i tak zostaje przejęta z tym, że przez "białego rycerza".
• Posunięcia prawne i/lub polityczne - jest to metoda polegająca na wykorzystaniu pewnych przeszkód politycznych lub prawnych w celu uniemożliwienia wrogiego przejęcia lub odroczenia go w czasie. Obejmują one skargi lub odwołania do właściwych instytucji takich jak Urząd Rzetelnego Obrotu, Komisja ds. Monopoli i Fuzji czy Giełdy Papierów Wartościowych.

Wrogie przejęcie — artykuły polecane

Formy wypłat dywidend — Kwit depozytowy — Certyfikat inwestycyjny — Amerykański certyfikat depozytowy — Rynek pozagiełdowy — Akcje — Emisja akcji — Rynek pierwotny — Rynek kapitałowy

Bibliografia

• Frąckowiak W. (1998), Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jenkinson T., Mayer C. (1998), Wrogie przejęcia na rynku kapitałowym. Obrona, atak i rynek kontroli nad przedsiębiorstwami, K.E. Liber, Warszawa
• Pieloch A. (2011), Wykupy akcji własnych jako sposób obrony przed wrogim przejęciem na przykładzie spółek notowanych na GPW w Warszawie, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica
• Sudersanam S. (1998), Fuzje i przejęcia, WIG-Press, Warszawa
• Szymański M., Nogalski B. (2011), Obrona przed wrogim przejęciem. Jak ochronić swój biznes. Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Dz.U. 1997 nr 118 poz. 754

Autor: Dawid Stefanik, Katarzyna Kudłacz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.