Badania do pracy

Badania do pracy - są to niezbędne badania, "którym musi poddać się osoba nowa przyjmowana do pracy lub inny pracownik ( w tym pracownik nieletni) przeniesiony na stanowisko, na którym występują warunki uciążliwe lub czynniki niezdrowe".

Według Kodeksu pracy pracownik jest zobowiązany do przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

TL;DR

Artykuł omawia obowiązek przeprowadzania badań lekarskich przed zatrudnieniem oraz w trakcie pracy, zgodnie z Kodeksem pracy. Pracodawcy muszą zapewnić badania profilaktyczne, a pracownicy mają prawo do wynagrodzenia za czas nieobecny na badaniach. Artykuł opisuje rodzaje badań, kto może je przeprowadzać oraz jakie narzędzia są stosowane do oceny równowagi.

Przepisy ogólne

Kodeks pracy zawiera kilka ważnych reguł ogólnych dotyczących badań oraz szczególnej ochrony zdrowia:

• Pracodawca musi udzielić pracownicy ciężarnej zwolnień na wykonanie przez lekarza badań związanych z ciążą, jeśli nie ma możliwości na wykonanie tych badań poza godzinami pracy. Zatrudniona zachowuje także prawo do wynagrodzenia za czas nieobecny w pracy z tego powodu;
• Pracownik młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w trakcie jej realizacji;
• Badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia za czas nie wykonywania pracy w związku z odbywaniem badań lekarskich;
• Badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę;
• Pracownik bez ważnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku nie może zostać dopuszczony do pracy przez pracodawcę;
• Wszelkie koszty badań do pracy są pokrywane przez pracodawcę, dodatkowo pracodawca ponosi inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, która jest niezbędna z uwagi na warunki pracy;
• Jeśli pracownik nie wykona badania lekarskiego (w tym badania okresowego) pracodawca ma prawo zastosować:
  • upomnienie,
  • naganę,
  • karę pieniężną;
• Pracodawca ma obowiązek skierowania pracownika przed podjęciem pracy na badania lekarskie. Brak takiego działania może skutkować nałożeniem grzywny przez Państwową Inspekcję Pracy w wysokości od 1000 zł do 30000 zł;

Skierowanie lekarskie

Skierowanie lekarskie wydawane jest przez pracodawcę. Powinno ono zawierać:

1. rodzaj badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane;
2. określone stanowisko pracy;
3. aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących na danym stanowisku pracy;

Rodzaje badań do pracy

Kodeks pracy wyróżnia trzy następujące rodzaje badań lekarskich:

• wstępne badania lekarskie - podlegają im osoby, które są przyjmowane do pracy oraz pracownicy (w tym nieletni) przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe;

Osobami zwolnionymi z wstępnych badań lekarskich są:

1. osoby przyjmowane na to samo stanowisko pracy lub w tych samych warunkach przez tego samego pracodawcę w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia umowy,
2. osoby przedstawiające aktualne orzeczenie lekarskie, stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy u następnego pracodawcy w ciągu 30 dni od wygaśnięcia lub rozwiązania poprzedniego stosunku pracy,
3. osoby, które przyjmując się do pracy pozostają równocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą;

• okresowe badania lekarskie - podlegają im wszyscy pracownicy, niezależnie od stanowiska pracy i warunków w jakich pracują. To lekarz ustala termin kolejnego badania w zależności od np. stanu zdrowia, lecz nie częściej niż co rok i nie rzadziej niż co 5 lat. Jeżeli pracownicy byli zatrudnieni w warunkach, które narażały ich na czynniki, substancje rakotwórcze i inne, pracodawca jest zobowiązany zapewnić im okresowe badania lekarskie:
  • po zaprzestaniu pracy w kontakcie z substancjami i czynnikami szkodliwymi dla zdrowia,
  • jeśli osoba chętna zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami po rozwiązaniu stosunku pracy;
• kontrolne badania lekarskie - w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni spowodowanej chorobą, pracownik jest zobowiązany poddać się kontrolnym badaniom lekarskim w celu stwierdzenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku;

Kto może wykonywać badania lekarskie?

Badania profilaktyczne oraz profilaktyczną opiekę zdrowotną wykonują:

• lekarze medycyny pracy, medycyny przemysłowej, medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny kolejowej, medycyny lotniczej lub higieny pracy, którzy posiadają specjalistyczną wiedzę w tych dziedzinach;
• zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu na okres co najmniej 6 lat:
  • rejonowi lekarze przemysłowi,
  • lekarze działający w przemysłowych, publicznych zakładach opieki zdrowotnej,
  • rejonowi lub zakładowi lekarze kolejowej służby zdrowia,
  • lekarze rejonowi w zakładach opieki zdrowotnej dla szkół wyższych lub jednostek badawczo-rozwojowych,
  • lekarze zakładowi w publicznych zakładach opieki zdrowotnej,
  • lekarze w poradniach dla inwalidów;
• lekarze, którzy pełnili służbę lub byli zatrudnieni w pełnym wymiarze czasowym przez co najmniej 3 lata w jednostkach wojskowych lub zakładach opieki zdrowotnej tworzonych i utrzymywanych przez MON lub MSW,
• lekarze posiadający specjalistyczną wiedzę w dziedzinie medycyny ogólnej lub medycyny rodzinnej, jeśli badany pracownik nie pracuje w warunkach występowania czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych;

Lekarz podlega wojewódzkiemu ośrodkowi medycyny pracy, właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania; jeśli stwierdzono uchybienia dotyczące trybu, zakresu i częstotliwości wykonywania badań lub wydawania i dokumentowania orzeczeń lekarskich, wszczyna się odpowiednie postępowanie do właściwej okręgowej rady lekarskiej lub okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej.

Badania czynnościowe osób z zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi

Badanie układu równowagi obejmuje ocenę kliniczną na podstawie kwestionariuszy i skal czynnościowych oraz obiektywnych aparaturowych badań układu równowagi. Narzędziami do oceny objawów są:

• ćwiczenia Cawthworne’a-Cookseya - zestaw zadań obejmujących ruchy oka, głowy, całego ciała (skłony, obroty) i zmiany położenia ciała w stosunku do wektora grawitacji;
• ocena stanu psychicznego oparta na przesiewowej Skali Lęku-Depresji Duke’a;
• skala Równowagi Berg (BBS) - 14 zadań obejmujących utrzymanie równowagi i ogólnej sprawności;
• dynamiczny indeks chodu (dynamic gait index) - składa się on z 8 zadań, obejmujących chód na płaskiej powierzchni ze stałą, a potem zmienną prędkością, z ruchami głowy w płaszczyźnie poziomej i pionowej, przechodzenie ponad przeszkodą i jej omijanie oraz wchodzenie po schodach;
• test "wstań i idź" - zadanie na czas polegające na wstaniu z krzesła, przejściu 3 m, obrocie, powrocie i ponownym zajęciu pozycji siedzącej;
• test dynamicznej ostrości wzroku - przeprowadzany za pomocą tablicy Snellena;
• test Tinetti - składa się z 2 pod skal. W pierwszej części pacjent wykonuje 8 zadań, takich jak siedzenie, wstawanie, stanie, próba popchnięcia (wytrącania z pozycji równowagi) i obracanie się. W drugiej części w sposób szczegółowy oceniany jest chód, jego ciągłość, symetria i postawa ciała;
• wideonystagmografia (VNG) - jest to zapis oczopląsu przy wykorzystaniu maski jednoocznej;
• Posturografia statyczna - w badaniu oceniano szybkość wychyleń środka ciężkości z pozycji równowagi w 4 testach:
  • test 1 - na stabilnym podłożu, z otwartymi oczami,
  • test 2 - na stabilnym podłożu, z zamkniętymi oczami,
  • test 3 - na niestabilnym podłożu (gąbka), z otwartymi oczami,
  • test 4 - na niestabilnym podłożu, z zamkniętymi oczami;

Badania do pracy — artykuły polecane

Badania lekarskie — Badania profilaktyczne — Badania medycyny pracy — Badania kierowców — Skierowanie na badania — Niezdolność do pracy — Obowiązki pracodawcy — Niepełnosprawność — Stażysta

Bibliografia

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Dz.U. 1996 nr 69 poz. 332
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Zamysłowska-Szmytke E. (red.) (2018), Badanie czynnościowe osób z zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi dla potrzeb medycyny pracy, Instytut Medycyny Pracy im. prof.J. Nofera, Łódź

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Hubert Chojecki