SDR

SDR - specjalne prawa ciągnienia (ang. special drawing rights) jest międzynarodowym aktywem rezerwowym, utworzonym przez MFW w 1969 r. pierwotnie z zamiarem stosowania jako alternatywa dla złota i srebra, a teraz w celu uzupełnienia oficjalnych rezerw krajów członkowskich oraz w celu wsparcia systemu stałego kursu walutowego w Bretton Woods. Wartość SDR opiera się obecnie na koszyku pięciu głównych walut: dolara amerykańskiego, euro, jena japońskiego, funta szterlinga i juana. Wartość SDR w przeliczeniu na dolara amerykańskiego jest ustalana codziennie na podstawie kursów wymiany spot obserwowanych około południa czasu londyńskiego i publikowanych na stronie internetowej MFW.

TL;DR

Specjalne Prawa Ciągnienia (SDR) są międzynarodowym aktywem rezerwowym utworzonym przez MFW w celu uzupełnienia rezerw krajów i wsparcia systemu kursu walutowego. Obecnie SDR opiera się na koszyku pięciu głównych walut. SDR jest używane głównie jako jednostka rozliczeniowa i nie jest walutą. Może być wymienione na inne waluty przez dobrowolną wymianę między członkami MFW lub przez mechanizm wyznaczania. Wartość SDR jest ustalana codziennie na podstawie kursów walutowych. Koszyk walut określa wartość SDR i jest aktualizowany co pięć lat. Stopa procentowa SDR służy do obliczania odsetek dla członków MFW. Mechanizm SDR jest samofinansujący się i nakłada opłaty na alokacje, które są wykorzystywane do zapłaty odsetek.

Cel stworzenia SDR

Specjalne prawo ciągnienia (SDR) zostało w celu wsparcia systemu stałego kursu walutowego w Bretton Woods. Kraj uczestniczący w tym systemie potrzebował oficjalnych rezerw - rządowych lub banków centralnych - złota i powszechnie akceptowanych walut obcych, które mogłyby być używane do kupna krajowej waluty na światowych rynkach walutowych, zgodnie z wymogami utrzymania kursu wymiany. Jednak międzynarodowa podaż dwóch kluczowych aktywów rezerwowych - złota i dolara amerykańskiego - okazała się niewystarczająca do wsparcia rozwoju handlu światowego i rozwoju finansowego, który miał miejsce. W związku z tym społeczność międzynarodowa podjęła decyzję o utworzeniu nowych międzynarodowych aktywów rezerwowych.

Jednak zaledwie kilka lat później system z Bretton Woods wyłamał się i główne waluty przeszły na system płynnego kursu walutowego. Ponadto wzrost na międzynarodowych rynkach kapitałowych ułatwił zaciąganie pożyczek przez rządy posiadające zdolność kredytową. W rezultacie, oba te zjawiska zmniejszyły zapotrzebowanie na SDR.

Cel wykorzystania SDR

Obecnie SDR jest tylko w ograniczonym stopniu wykorzystywane jako aktywo rezerwowe, a jego główną funkcją jest służenie jako jednostka rozliczeniowa MFW i niektórych innych organizacji międzynarodowych, SDR nie jest ani walutą, ani wierzytelnością wobec MFW. Jest to raczej potencjalne roszczenie do swobodnie używanych walut członków MFW.

Posiadacze SDR-ów mogą uzyskać te waluty w zamian za swoje SDR-y na dwa sposoby:

• po pierwsze, poprzez uzgodnienie dobrowolnej wymiany między członkami
• po drugie, poprzez wyznaczenie przez MFW, członków posiadających silne pozycje zewnętrzne do zakupu SDR-ów od członków posiadających słabe pozycje zewnętrzne

SDR pozyskane w wyniku alokacji - oprócz zwiększenia płynności w międzynarodowym systemie finansowym - wpływają także na wzmożenie zdolności wywiązania się ze swoich zobowiązań wobec MFW przez poszczególne państwa (na przykład przy dokonywaniu płatności z tytułu porozumień kredytowych) oraz regulowania świadczeń płatniczych wobec zagranicy poprzez możliwość zakupu jednostek pieniężnych, które są swobodnie wymienne. Zgodnie z Art. XIX Umowy o MFW, zakup walut wymienialnych i sprzedaż SDR może odbywać się na dwa sposoby:

• poprzez dobrowolne transakcje między członkowskimi państwami
• poprzez tzw. mechanizm wyznaczania

Koszyk walut

Koszyk walut określa wartość SDR, który był początkowo definiowany jako równowartość 0,888671 grama czystego złota - co w tym czasie odpowiadało również jednemu dolarowi amerykańskiemu. Po upadku systemu Bretton Woods, SDR został ponownie zdefiniowany jako koszyk walut. Waluty wchodzące w skład koszyka SDR muszą spełniać dwa kryteria - kryterium eksportu oraz kryterium swobodnego wykorzystania. Waluta spełnia kryterium eksportu, jeżeli jej emitent jest członkiem MFW lub unii walutowej, w skład której wchodzą członkowie MFW, a także jest jednym z pięciu największych światowych eksporterów. Aby waluta została określona przez MFW jako nadająca się do swobodnego wykorzystania, musi być powszechnie stosowana do dokonywania płatności w transakcjach międzynarodowych i być przedmiotem szerokiego obrotu na głównych rynkach walutowych.

Koszyk SDR jest sprawdzany co pięć lat lub wcześniej, jeśli jest to uzasadnione, w celu zapewnienia, że koszyk odzwierciedla relatywne znaczenie walut w światowych systemach handlowych i finansowych.

Przeglądy obejmują kluczowe elementy metody wyceny SDR, w tym kryteria i wskaźniki stosowane przy wyborze walut koszyka SDR oraz początkowe wagi walut stosowane przy ustalaniu kwot (liczby jednostek) każdej waluty w koszyku SDR. Te kwoty walutowe pozostają stałe w pięcioletnim okresie wyceny SDR. Wartość SDR jest ustalana codziennie na podstawie rynkowych kursów walutowych. Przeglądy te są również wykorzystywane do oceny stosowności instrumentów finansowych składających się na koszyk stóp procentowych SDR.

Stopa procentowa SDR

Stopa procentowa SDR stanowi podstawę do obliczenia odsetek pobieranych od członków-kredytobiorców oraz odsetek wypłacanych członkom z tytułu wykorzystania ich środków na regularne pożyczki z MFW. Są to również odsetki wypłacane członkom z tytułu posiadanych przez nich SDR i naliczane od ich przydziału SDR. Stopa procentowa SDR jest ustalana co tydzień i opiera się na średniej ważonej reprezentatywnych stóp procentowych krótkoterminowych instrumentów dłużnych na rynkach pieniężnych w walutach koszyka SDR. Przydziały SDR-ów dla członków MFW zgodnie ze swoim artykułem, MFW może przydzielać SDR-y krajom członkowskim proporcjonalnie do ich kwot w MFW. Taka alokacja zapewnia każdemu członkowi bezwarunkowy, bezkosztowy międzynarodowy kapitał rezerwowy.

Mechanizm SDR jest mechanizmem samofinansującym się i nakłada opłaty na alokacje, które są następnie wykorzystywane do zapłaty odsetek od zasobów SDR. Jeżeli członek nie wykorzysta żadnego z przyznanych mu pakietów SDR, opłaty są równe otrzymanym odsetkom. Jeżeli jednak stan posiadania SDR danego członka wzrośnie powyżej jego alokacji, w rzeczywistości zacznie on zarabiać odsetki od tej nadwyżki. I odwrotnie, jeśli posiada mniej SDR niż przydzielone, płaci odsetki od tego niedoboru.

Przypisy

SDR — artykuły polecane

Rezerwa obowiązkowa — Emisja pieniądza — Agregat M1 — Pegging — Repo — Kredyt redyskontowy — Europejski System Walutowy — Denominacja — Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Bibliografia

• Gąsiorowski P. (2012), Międzynarodowy Fundusz Walutowy w reakcji na światowy kryzys finansowy i gospodarczy, NBP, s. 32-34
• Główny Urząd Statystyczny (2020), IMF - Międzynarodowy Fundusz Walutowy
• International Monetary Fund (2008), Special Drawing Rights (SDRs), Stanford
• International Monetary Fund (2020), Special Drawing Right (SDR)
• International Monetary Fund Factsheet (2020), Special Drawing Right (SDR)

Autor: Monika Kozłowska