Ekonomia społeczna

Ekonomia społeczna - inaczej nazywana również gospodarką społeczną. Pojęcie bardzo szerokie ze względu na fakt, jest to system łączący cele ekonomiczne jak i społeczne. Najczęściej ekonomia społeczna jest rozumiana jako system przedsiębiorstw i organizacji oraz właściwych im uregulowań prawnych mający na celu wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Podmioty działające w jej ramach są zatem naturalną organizacyjną odpowiedzią na potrzebę wspierania takich rozwiązań, których dążeniem nadrzędnym jest realizacja celów społecznych przy jednoczesnym dbaniu o ekonomiczny zwrot z ponoszonych publicznych nakładów (M. Wronka-Pośpiech, 2017, s 91). Jak podaje Zygmunt Narski ekonomia społeczna może być rozumiana również jako nauka zajmująca się zasadami i prawidłowościami podziału tej części dochodu narodowego, która przypada ludności. Omawia ona zjawiska ekonomiczne i bada jaki to ma wpływ na sprawność gospodarczą (Z. Narski, 2001).

W rozumieniu wyłącznie społecznym pojęcie jest najczęściej skierowany do osób pochodzących ze środowisk patologicznych, chronicznie bezrobotnych, niepełnosprawnych lub izolujących się. Do działań zapobiegawczych lub niwelujących negatywne efekty gospodarki można zaliczyć kursy i szkolenia, które przygotowują ludzi do wejścia na rynek pracy jak również tworzenie wspólnot, prowadzenie terapii zajęciowych, stowarzyszeń i fundacji, działalność spółdzielni, towarzystw i zakładów aktywności zawodowej, oraz inne formy organizacyjne, które w jakimś stopniu są zaangażowane w sprawy społeczności.

Trudności w dokładnym zdefiniowaniu pojęcia ekonomii społecznej są spowodowane również polityką czy systemami prawnymi i ich różnorodnością w poszczególnych państwach tudzież we wspólnotach.

TL;DR

Ekonomia społeczna to system łączący cele ekonomiczne i społeczne, który ma na celu wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Działa poprzez przedsiębiorstwa i organizacje oraz uregulowania prawne. Trudności w zdefiniowaniu pojęcia wynikają z różnorodności polityki i systemów prawnych. Przedsiębiorstwa społeczne mają dualną strukturę, skupiając się zarówno na rynku, jak i na społeczeństwie. Zalety ekonomii społecznej to tworzenie miejsc pracy, wpływ na rozwój lokalny i spójność społeczną, a także realizacja celów Unii Europejskiej. Zasady ekonomii społecznej obejmują brak dążenia do zysku, demokratyczną kontrolę i elastyczność.

Kryteria ekonomii społecznej

EMES (International Research Network) wyróżnia dwa składowe kryteria, którymi są aspekty ekonomiczne i społeczne podając następujące pola ich działań:

Kryteria ekonomiczne:

• planowanie i prowadzenie działalności w sposób ciągły, oparty na zasadach ekonomii,
• niezależność działalności od instytucji publicznych,
• ponoszenie ryzyka ekonomicznego,
• istnienie płatnego personelu.

Kryteria społeczne:

• posiadanie celów pożytecznych również dla społeczeństwa,
• oddolny, obywatelski charakter inicjatywy,
• specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania,
• możliwie wspólnotowy charakter działania,
• ograniczona rozporządzalność zyskami.

Charakterystyka przedsiębiorstw społecznych

Jedną z cech, która najbardziej wyróżnia przedsiębiorstwa społeczne jest dualna struktura wynikająca zarówno z nastawienia na rynek, ale także na społeczeństwo. Przedsiębiorstwa społeczne starają się zatem uzyskiwać równowagę pomiędzy wypełnianiem misji społecznej a działaniami rynkowymi (P.A. Dacin, M.T. Dacin, M. Matear, s. 37). Poza tą cecha innymi charakterystykami przedsiębiorstwa społecznego są (Hausner J., Lauris N., s. 9):

• wytwarzanie produktów lub usług wiążące się z ryzykiem gospodarczym i ekonomiczną weryfikacją efektów tej działalności,
• ukierunkowanie działalności na integrację społeczną w skali danej społeczności lokalnej,
• podporządkowanie stosunków własnościowych interesom interesariuszy,
• kultura zarządzania osadzona na partnerstwie i partycypacji,
• demokratyczna kontrola ze strony interesariuszy,
• wytworzona nadwyżka i skumulowany kapitał nie są przywłaszczane indywidualnie, lecz służą wypełnieniu określonej misji społecznej.

Zalety działalności przedsiębiorstw społecznych

Koncepcja ekonomii społecznej jest relatywnie nowym trendem w ekonomi, jednak dzięki wielu pozytywnym aspektom zarówno dla społeczeństwa jak i przedsiębiorstwa wdrażającego tą koncepcję, zyskała wielu zwolenników. Zaletami ekonomii społecznej są (Towalski R., s. 5):

• generuje miejsca pracy o wysokiej jakości i ulepsza poziom życia,
• oferuje ramy dla nowych form przedsiębiorczości i pracy,
• odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju lokalnym i spójności społecznej,
• bierze udział w tworzeniu stabilności i pluralizmu ekonomii rynkowej,
• odpowiada wartościom i strategicznym celom Unii Europejskiej, takim jak: spójność społeczna, pełne zatrudnienie i walka przeciwko biedzie i wykluczeniom społecznym, demokracja uczestnicząca, lepsze rządy i stały rozwój.

Zasady ekonomii społecznej

W ciągu wielu lat doskonalenia się ekonomii społecznej wytworzyło się kilka następujących zasad (Renoy, P. i inni, s. 36-37), które obowiązują do dzisiaj:

1. Ich głównym celem nie jest uzyskanie zysków z zainwestowanego kapitału; z natury rzeczy są one tworzone przez i dla tych, którym mają służyć, aby zaspokajać w pierwszym rzędzie ich potrzeby, jak również potrzeby ogólne,
2. Są zarządzane zgodnie z zasadą "jeden członek, jeden głos",
3. Są elastyczne i innowacyjne - powstały, aby sprostać ekonomicznym i społecznym zmianom,
4. Opierają się zasadniczo na dobrowolnym uczestnictwie, członkostwie i zobowiązaniu.

Ekonomia społeczna — artykuły polecane

Marketing terytorialny — Przedsiębiorstwo społeczne — Polityka społeczna — Korupcja — Koprodukcja — Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa — Europejski Fundusz Społeczny — Kooperacja — Narodowe systemy innowacji

Bibliografia

• Dacin P.A., Dacin M.T., Matear M., (2010) Social Entrepreneurship: Why We Don’t Need a New Theory and How We Move Forward from Here, "Academy of Management Perspectives", Vol. 24, No. 3, s. 37
• Hausner J. (2007), Ekonomia społeczna jako sektor gospodarki, Ekonomia społeczna, nr 1
• Hausner J., Lauris N.,(2008) Czynniki krytyczne tworzenia przedsiębiorstw społecznych. Przedsiębiorstwo społeczne. Konceptualizacja [w:] Hausner J. (red.), Przedsiębiorstwa społeczne w Polsce. Teoria i praktyka, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, s. 9-34
• Narski Z. (2001), Ekonomia społeczna Zarys popularny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 9
• Towalski R. (2004), Rozwój sektora gospodarki społecznej w krajach Unii Europejskiej. Wnioski dla Polski (mimeo)
• Wronka-Pośpiech M. (2017), Kulturowe uwarunkowania zarządzania przedsiębiorstwem społecznym, "Studia ekonomiczne. Zeszyt naukowy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach" nr 336, Katowice, s. 91

Autor: Agnieszka Wójtowicz