Firma rodzinna

Firma rodzinna - podmiot gospodarczy, posiadający zarejestrowaną formę prawną, spełniający określone warunki (Lajstet J. i in. 2017, s. 47; Kałuża H. 2009, s. 51; Więcek-Janka E. 2013, s. 6):

• W firmie rodzinnej muszą pracować przynajmniej dwie osoby spokrewnione ze sobą.
• Przynajmniej jedna osoba z rodziny musi odgrywać znaczną rolę w procesie zarządzania organizacją,
• Uważa, że firma posiada miano firmy rodzinnej, wtedy gdy członkowie rodziny są w posiadaniu większej części kapitału przedsiębiorstwa,
• Kluczowym źródłem utrzymania się rodziny są dochody, które generuje przedsiębiorstwo,
• Organizacja musi postrzegać sama siebie jako przedsiębiorstwo rodzinne.

W wielu krajach, przedsiębiorstwa rodzinne nie są przedmiotem kategoryzacji (wyjątek stanowi Malta). Oznacza to, że firmy rodzinne nie posiadają osobnej formy prawnej, która byłaby dla nich charakterystyczna i wyróżniała je na rynku wśród innych firm (Lajstet J. i in. 2017, s. 45).

Firma nie jest firmą rodzinna, gdy (Lajstet J. i in. 2017, s. 46-47):

• Osoby fizyczne, prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą.
• Działa w sektorach, m.in. takich jak: administracja publiczna, rybactwo, czy też rolnictwo/

Istnieją trzy podejścia, mające na celu dokładniejsze sformułowanie specyfiki firm rodzinnych (Safin K. 2007, s. 22):

• Podejście socjologiczne, które na pierwszym miejscu stawia rodzinę, jak również więzi rodzinne, które są źródłem spójności organizacyjnej.
• Podejście zasobowe, które poddaje analizie warstwę ekonomiczną. W tym podejściu skupia się uwagę na kapitał własny, który umożliwia właścicielom firm rodzinnych zachowanie suwerenności decyzyjnej.
• Podejście zintegrowane, ma na celu zintegrowanie ze sobą zagadnień powiązanych zarówno z sferą rodzinną, jak również sferą biznesu.

TL;DR

Firma rodzinna to podmiot gospodarczy, w którym pracują co najmniej dwie osoby spokrewnione, a przynajmniej jedna osoba z rodziny odgrywa znaczną rolę w zarządzaniu. Firmy rodzinne mają specyficzne cechy, takie jak inwestycje długoterminowe, łatwiejsza adaptacja do potrzeb klientów, dobre relacje w rodzinie i zjawisko sukcesji. Istnieją różne typy firm rodzinnych, takie jak firma właścicielska, partnerstwo rodzinne czy konsorcjum rodzinne. Firmy rodzinne można klasyfikować ze względu na mienie, stadium życia rodziny i stadium rozwoju działalności. Istnieją również różne modele rozumienia firm rodzinnych.

Cechy wspólne przedsiębiorstw rodzinnych

Można wyróżnić następujące cechy wspólne firm rodzinnych (Lajstet J. i in. 2017, s. 53-54; Sobiecki R. 2014, s. 22):

• Działania członków firm rodzinny skierowane są na inwestycje długoterminowe w celu zapewnienia zysków dla następnych pokoleń.
• Firmy rodzinne łatwiej dostosowują się do żądań klientów. Przedsiębiorstwa te często funkcjonują w obszarach nisz rynkowych oraz wykonują nietuzinkowe zamówienia. Przez co są one bardziej wytrzymałe na dekoniunkturę.
• Dobre relacje członków rodziny gwarantują firmom rodzinnym dłuższą przeżywalność oraz są kluczem do sprawnej komunikacji, która funkcjonuje lepiej niż w przedsiębiorstwach nierodzinnych.
• Pojawienie się zjawiska sukcesji, czyli zachowań mających na celu utrzymanie ciągłości posiadania.

Klasyfikacja firm rodzinnych

Typologia biorąca pod uwagę podział firm rodzinnych ze względu na: mienie, stadium życia rodziny, oraz stadium rozwoju działalności. W ujęciu własności wyodrębniono doskonałe typy, które w wielu przypadkach występują sukcesywnie po sobie w procesie rozwoju organizacji rodzinnej. Mowa tu o strukturach właścicielskich takich jak:

• Firma właścicielska, która kierowana jest przez pierwszą generacje (pokolenie), czyli założyciela firmy. Wiąże się to z wysokim poziomem przedsiębiorczości, jak również brakiem sformalizowanego systemu komunikacji. Przeważnie przedsiębiorstwo poddawane jest zmianie sukcesywnie wraz ze zmianą generacji, aczkolwiek zdarzają się przypadki, gdzie utrzymywane są pierwotne struktury właścicielskie.
• Partnerstwo rodzinne, to następna struktura właścicielska, która opiera się na przekazywaniu udziałów w przedsiębiorstwie rodzinnym bliższym krewnym, głównie z kolejnej generacji (rodzeństwu). W tej strukturze organizacja charakteryzuje się rosnącym poziomem formalizacji oraz malejącym stopniem przedsiębiorczości.
• Konsorcjum rodzinne opiera się na podziale udziałów pomiędzy znaczną liczbą członków rodziny o zróżnicowanym stopniu spokrewnienia. W tej strukturze komunikacja posiada wysoki stopień formalizacji oraz występuje wykwalifikowany styl zarządzania.

Ł. Sułkowski definiuje cztery etapy stadium życia rodziny, które w pewien sposób oddziaływają na kierowanie rodzinnym biznesem. Mowa tutaj o takich etapach jak: młoda rodzina biznesowa, wchodzenie w biznes, wspólna praca pokoleń oraz przekazywanie pałeczki. Natomiast ostatnim kryterium są etapy rozwoju działalności. Mowa tutaj o etapach takich jak: rozpoczęcie działalności, jej ekspansja oraz dojrzałość (Sułkowski Ł. 2005, s. 128).

M. C. Shanker oraz J. H. Astrachan przedstawili tak zwany model tarczy w którym dokonali podziału kryteriów przedsiębiorstw rodzinnych na (Safin K. 2007, s. 38):

• firmy rodzinne o szerokim sensie, które mają miejsce wtedy, gdy przyjmuje się tylko partycypację rodziny we własności oraz kontroli strategicznej,
• firmy rodzinne o węższym rozumieniu, pojawiają się wtedy, gdy założyciel prowadzi w taki sposób firmę, aby utrzymać ją w posiadaniu rodziny,
• Firmy rodzinne o najwęższym rozumieniu występują wtedy, gdy w firmie pracuje wiele generacji, a co najmniej dwie osoby ze sobą spokrewnione ponoszą odpowiedzialność menadżerską.

W oparciu o ww. kryteria wyróżnia się:

• Firmę rodzinną, której kapitał własny rodziny wynosi więcej niż 50%, a członkowie rodziny zajmują wszystkie stanowiska zarządu oraz organów kontroli.
• Tak zwane hybrydowe firmy rodzinne, które występują wtedy, gdy kapitał własny rodziny wynosi ponad 50%, lecz wszelką odpowiedzialność dotyczącą prawa handlowego ponosi menadżer, który nie jest członkiem rodziny.
• Firmę kontrolowaną przez rodzinę, tak jak we wcześniejszych przypadkach, kapitał własny rodziny wynosi więcej niż 50%, lecz cały zarząd obsadzony jest członkami, którzy nie są ze sobą w żaden sposób spokrewnieni.
• Firmy nierodzinne, spotyka się zazwyczaj wtedy, gdy rodzina jest w posiadaniu kapitału mniejszego niż 25%, zatem jej wpływy są bardzo małe.

Firma rodzinna — artykuły polecane

Holding — Struktura dywizjonalna — Komercjalizacja wyników badań — Ekonomia społeczna — Definicja zarządzania strategicznego — Analiza interesariuszy (Zarządzanie strategiczne) — Typy projektów i ich rodzajowy podział — Etapy rozwoju organizacji — Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

Bibliografia

• Kałuża H. (2009), Firmy rodzinne w XXI wieku - specyfika i sukcesja, Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowe, Warszawa
• Lajstet J. (red.) (2017), Firmy rodzinne. Ludzie - relacje - wartości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• Safin K. (2007), Przedsiębiorstwa Rodzinne - istota i zachowania strategiczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Sobiecki R. (2015), Przedsiębiorstwo rodzinne w gospodarce globalnej, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa
• Sułkowski Ł. (2005), Determinanty rozwoju przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce, Dom Organizatora, Toruń
• Więcek-Janka E. (2013), Wiodące wartości w zarządzaniu przedsiębiorstwami rodzinnymi, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań

Autor: Anna Zemanek