Norma prawna

Norma prawna to reguły opisujące zachowania obowiązujące wszystkie jednostki społeczne, wynikające z przepisów prawa. Normę prawną uznaje się za treść prawa, którą tworzą przepisy prawne.

TL;DR

Norma prawna to reguły określające zachowania obowiązujące wszystkich obywateli. Normy prawne mają charakter ogólny i są skierowane do każdej osoby. Istnieją normy obligatoryjne, których nieprzestrzeganie grozi odpowiedzialnością prawną, oraz normy fakultatywne, których przestrzeganie jest dobrowolne. Normy prawne składają się z hipotezy, dyspozycji i sankcji, które określają warunki, sposób postępowania i konsekwencje naruszenia normy. Normy prawne różnią się od norm moralnych lub religijnych.

Zastosowanie norm prawnych

Norma prawna jest w nauce prawa zgodnie zrozumiana jako wypowiedź wskazująca określony sposób postępowania, a więc jako reguła zachowania, przy czym od innych rodzaj norm ma ją odróżnić cecha "prawności". Sposób, w jaki uporządkowane są normy prawne sprawiają, że zawsze mają charakter ogólny, skierowane są do każdej osoby. Mają postać dwustronną, co oznacza, że nie tylko wyszczególniony jest obowiązek dla jakiejś osoby, lecz także dla drugiej uprawnienie jakie jest jej należne Adresatem normy prawnej jest zawsze osoba, która ukończyła 18 lat. Zadaniem normy prawnej jest równe traktowanie każdej osoby bez względu na pochodzenie, status majątkowy itp. Nie należy mylić norm prawnych z normami moralnymi lub religijnymi.

Klasyfikacja norm prawnych

Normy jak każda zbiorowość można podzielić według przyjętych kryteriów klasyfikacji. Przyjmując jako kryterium klasyfikacji charakter prawny norm wyodrębnia się:

• normy obligatoryjne - niestosowanie których odpowiedzialność prawną jednostki karną lub cywilną
• normy fakultatywne - tzw. normy zalecone, stosowanie tych norm jest dobrowolne

Ze względu na zakres treściwy normy klasyfikuje się na:

• normy znaczeniowe
• normy klasyfikacyjne
• normy techniczne
• normy czynnościowe

Ze względu na zakres działania:

• międzynarodowe,
• regionalne,
• krajowe.

Do zasadniczych zadań jakie spełnia ISO należy popieranie opracowanych norm międzynarodowych w celu ułatwienia wymiany międzynarodowej norm międzynarodowych w celu ułatwienia wymiany międzynarodowej oraz rozwoju współpracy w zakresie dziedzin związanych z działalnością naukową, techniczną oraz gospodarczą.

Ochrona życia i zdrowia konsumentów jest podstawowym celem polityki Unii Europejskiej. Odpowiednia jakość ma na celu chronić prawo ekonomiczne nabywców.

Szczególne znaczenie w rozwoju europejskiej polityki konsumenckiej ma Traktat o Unii Europejskiej 1992. Zgodnie z art. 3 Traktatu o Utworzeniu Wspólnoty powinna uczestniczyć osiąganiu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Prawnym wyrazem polityki konsumenckiej UE są dyrektywy konsumenckie przyjmowane przez prawodawców poszczególnych krajów członkowskich. Szczególną uwagę zasługują 2 dyrektywy:

• Dyrektywa odpowiedzialności za produkt wadliwy
• Dyrektywa o ogólnym bezpieczeństwu produktu

Budowa norm prawnych

Norma prawna składa się z trzech elementów:

• hipoteza,
• dyspozycja,
• sankcja.

1. Pierwszy z nich - hipoteza - określa warunki, dzięki którym powstaje możliwość przypisywania obowiązku lub uprawnienia danej osobie. Wskazuje adresatów, którzy muszą się dostosować do obowiązujących norm. Warunki, które określone są w hipotezie muszą zaistnieć, żeby można było wymagać od danej osoby zachowania wynikającego z normy prawnej.
2. Kolejny element normy prawnej - dyspozycja - określa sposób, w jaki powinien się zachować adresat po spełnieniu uwarunkowań widniejących w hipotezie. Dyspozycja figuruje w postaci zezwolenia, zakazu lub nakazu, które należy ściśle przestrzegać.
3. Sankcja wskazuje jaką odpowiedzialność poniesie osoba nie za stosująca się do dyspozycji. Zawiera opisane konsekwencje naruszenia normy prawnej. Jest to dolegliwość z jaką musi się liczyć każdy kto nie dopełni obowiązków. Może być to kara pozbawienia wolności (wynikająca z kodeksu karnego za przestępstwo) lub, w przypadku polityki odwołanie ze stanowiska . Sankcja dzieli się na trzy elementy w zależności od okoliczności niedopełnienia obowiązku prawnego:

• Sankcja karna (represyjna) obejmuje kary, które są nakładane na osobę, która popełni przestępstwo. Określone są najczęściej w kodeksie karnym i odbierają osobie karanej cenne dla nie dobra materialne i niematerialne (kara pozbawienia wolności, odebrania praw obywatelskich lub majątku).
• Sankcja egzekucyjna (normy prawa cywilnego i administracyjnego) polega na zmuszeniu kogoś do oddania zobowiązania lub odebraniu dłużnikowi majątku lub mienia na rzecz zalegających należności.
• Sankcja nieważności - jeśli jakieś działania, np. kupna, sprzedaży odbywają się niezgodnie z przepisami lub naruszają przepisy wówczas mogą zostać unieważnione z punktu widzenia prawa cywilnego.

Norma prawna — artykuły polecane

Karta praw podstawowych — Zasada swobody umów — Normalizacja — Prawo — Europejska Karta Samorządu Terytorialnego — Prawo ochrony środowiska — Konwencja wiedeńska — Kodeks cywilny — Dane wrażliwe

Bibliografia

• Filipowicz A. (2012), Podstawy prawa dla ekonomistów. Podręcznik dla studentów ekonomii, zarządzania i administracji, C.H. Beck, Warszawa
• Helios J., Jedlecka W. (2015), Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa dla ekonomistów, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Kubiński P., Sitek B. (2011), Podstawy prawa dla licencjackich studiów ekonomicznych, Poltext, Warszawa
• Muras Z. (2017), Podstawy prawa, C.H. Beck, Warszawa

Autor: Dorota Szewczyk, Justyna Polewczak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.