Karta wzorcowa
| Karta wzorcowa |
|---|
| Polecane artykuły |
Karta wzorcowa służy wyrażeniu zróżnicowania jakości za pomocą specjalnie dla danego towaru opracowanej skali werbalnej. Najczęściej stosowane są skale 5-punktowe, w których poszczególnym stopniom (1-5) przypisywane są określenia słowne, czyli kolejnemu stopniowi skali jest przypisywana definicja jakości. Definicje te są specyficzne dla poszczególnych rodzajów produktów, gdyż każdy typ i rodzaj produktu ma specyficzny i sobie tylko właściwy zestaw cech jakościowych [I. Duda 1994, str. 68].
Poprawie sporządzona skala pięciopunktowa powinna spełniać powyższe warunki:
- każdy stopień skali powinien odpowiadać odmiennemu poziomowi jakości, uchwytnemu dla oceniającego,
- każdemu poziomowi jakości powinna odpowiadać konkretna definicja słowna,
- zalecana liczba stopni 11, a dla oznaczeń seryjnych nie mniej niż 5,
- mieć jednakową liczbę punktów do oceny poziomu jakości każdego wyróżnika jakościowego [E. Babicz-Zielińska, A. Rybowska, W. Obniska 2008, str. 131].
Ocena pięciopunktowa została zaproponowana w 1957 roku przez polskiego uczonego prof. Damzego Tilgnera. Nawiązuje do systemu ocen szkolnych i dlatego czasem nazywana jest skalą szkolną. Obejmuje pięć klas jakości:
- 5 – jakość bardzo dobra,
- 4 – jakość dobra,
- 3 – jakość dostateczna,
- 2 – jakość niedostateczna,
- 1 – jakość zła [J. Gawęcka, J. Jędryka 2001, str. 60].
Każda z cech jakościowych, np. barwa, zapach, smak, konsystencja itp., jest zawsze oceniana tą samą liczbą punktów 1÷5. Jeśli jest wymagana ocena bardziej dokładna, mogą być wprowadzane oceny połówkowe: 4,5 – 3,5 – 2,5 – 1,5. Tak rozwinięta skala ma 9 stopni jakości i wystarcza nawet do bardzo precyzyjnego określenia jakości ocenianych produktów. Odwrotnie, jeśli wyodrębnienie 5 poziomów jakości danej cechy nastręcza trudności, można podać definicje dla trzech poziomów, odpowiadających punktacji: 5 – 3 – 1.
Definicje odpowiadające kolejnym stopniom skali ocenianej cechy jakościowej powinny być jak najściślejsze i wyraźnie odrębne dla poszczególnych stopni skali tak, aby oceniający nie miał wątpliwości w zakwalifikowaniu danej cechy do odpowiedniego poziomu jakości [T. Jędryka, T. Kozłowski 1986, str. 33].
Kolejność oceny poszczególnych wyróżników jakościowych żywności odpowiada naturalnej kolejności, w jakiej zwraca się uwagę na cechy sensoryczne, a więc na początku cechy oceniane za pomocą zmysłu wzroku, dalej węchu, następnie dotyku i kinestezji oraz na końcu zmysłu smaku. Zgodnie z tym najpierw oceniana jest barwa, potem zapach, konsystencja oraz smak lub smakowitość. Ocena wszystkich cech badanego produktu pozwala wyrazić jego jakość w postaci jednej liczby. Wynik ogólny nie jest sumą ocen nadanych poszczególnym cechom. Zwykłe zsumowanie mogłoby doprowadzić do tego, że niska ocena cechy bardzo istotnej byłaby kompensowana przez wysoką ocenę cechy mniej ważnej. Celem uniknięcia tego zjawiska wprowadzono współczynniki ważkości, tzn. odpowiednie mnożniki, które zwiększają udział w ocenie ogólnej bardziej istotnej cechy jakościowej, a zmniejszają udział mniej ważnych cech [T. Jędryka 2001, str. 62].
Bibliografia
- Babicz-Zielińska E., Rybowska A., Obniska W., Sensoryczna ocena jakości żywności, Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni, Gdynia, 2008
- Duda I. i In., Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, 1994
- Gawęcka J., Jędryka T., Analiza sensoryczna – wybrane metody i przykłady zastosowań, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań, 2001
- Jędryka T., Metody sensoryczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, 2001
- Jędryka T., Kozłowski T., Materiały do ćwiczeń z analizy sensorycznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, 1986
Autor: Natalia Bielska
