Produkt spożywczy

"Żywność (środek spożywczy) to każda substancja lub produkt przetworzony, częściowo przetworzony lub nieprzetworzony, przeznaczony lub w rozsądnym mniemaniu nadający się do spożycia przez ludzi, w tym napoje, guma do żucia oraz wszelkie substancje dodawane do żywności w sposób zamierzony podczas wytwarzania, przygotowania lub obróbki" (Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia 2006, s. 9). Jest wyjątkowym dobrem, ponieważ odpowiada wymaganiom gospodarstw domowych takich jak ich biologiczne, podstawowe potrzeby (J. Omieciuch 2016, s. 124).

TL;DR

Artykuł opisuje ewolucję żywności i przemysłu spożywczego. Człowiek zawsze był wszystkożerny, ale obecnie przeważają produkty przetworzone. Przemysł spożywczy jest ważną częścią polskiej gospodarki. Jednak związane z globalizacją zmiany prowadzą do nadprodukcji i marnotrawstwa żywności, szczególnie przez gospodarstwa domowe. W Polsce rocznie wyrzuca się około 235kg żywności na osobę. Głównymi powodami są przekroczenie terminu przydatności, zła jakość i nieodpowiednie przechowywanie.

Rozwój dóbr zaspokajających potrzeby człowieka

Zaspokajanie potrzeb człowieka przez lata przeszło długą historię. Na początku człowiek zbierał pożywienie i jadł głównie owoce, korzenie roślin, również odżywiał się owadami, mięczakami oraz jajami ptaków i gadów. Hominidy (istoty człowiekowate) mniej więcej trzy miliony lat temu rozpoczęły łowiecki tryb życia, włączając do swego "jadłospisu" mięso dzikich zwierząt. Umiejętność rozniecania ognia nabyta przez plemiona zbieracko-łowieckie (około 400 tys. lat temu) otworzyła drzwi do powiększenia wachlarza wyrobów jadalnych i ich przyswajalności. Następnym etapem ewolucji w pożywieniu była hodowla zwierząt i uprawa roli, która miała miejsce początkowo w zachodniej Azji i Egipcie około 10 tys. lat temu, natomiast w Europie, około 5 tys. lat temu. Obejmowanie użytkowaniem rolniczym i systematyczna popularyzacja rolnictwa kolosalnie ułatwiła społeczeństwu zaspokajanie ich pokarmowych potrzeb. Ukształtowało to podstawy rozwoju pierwotnych cywilizacji. Każda z nich wiązała się z jakąś rośliną uprawną np. cywilizacja basenu Morza Śródziemnego (Grecja, Egipt, również Rzym i Babilon) łączyła się z pszenicą, cywilizacja chińska była powiązana z uprawą ryżu, a cywilizacja Majów, Azteków i Inków na uprawie kukurydzy. Owe centra cywilizacji odpowiadają siedmiu miejscom, w których narodziły się rośliny uprawne, usytuowane "w Azji Południowo-Zachodniej, w basenie Morza Środziemnego, na Wyżynie Abisyńskiej, w Indiach, w Azji Południowo-Wschodniej, w Ameryce Środkowej oraz w boliwijsko-peruwiańskim regionie górskim". Trafne jest również stwierdzenie, iż w tamtych obszarach miało miejsce udomowienie zwierząt i dalsze ich polepszenie w odpowiednim kierunku przez człowieka.

Ogromną rolę w poszerzaniu produktów żywnościowych miało przetwórstwo, które prawdopodobnie już w czasach neolitu miało miejsce; wtedy stosowano wędzenie, solenie i suszenie. Za początek rozwoju zabezpieczania produktów żywnościowych przed psuciem się, uważa się odkrycie N. F. Apperta. Wymyślił on zabezpieczenie pożywienia przez ogrzewanie jego w szczelnie domkniętych naczyniach. Ta metoda spowodowała to, iż spożywanie posiłków nie było już uzależnione od czasu ich wykonania. W latach 30. XX wieku powstała osobna dziedzina nauki, przyczyniająca się do natychmiastowej rozbudowy wszystkich gałęzi przetwórstwa żywnościowego.

Przedstawiona ewolucja pokazuje, iż człowiek jest istotą wszystkożerną. Na początku ludzie spożywali więcej roślin, jednak z biegiem czasu powoli powiększał się udział pokarmów zwierzęcych i obecnie przeważa on na świecie w jadłospisach ludzi. Przez tysiące lat ludzkość przechodziła od naturalnych i surowych produktów do modelu żywienia, w którym górują produkty przetworzone przemysłowo, zawierające zmienione wartości odżywcze. Wraz z tym rozszerzył się asortyment artykułów spożywczych. Rolnictwo rozwijało się i przejmowało zadania. Obecnie łańcuch żywnościowy tworzą: zaopatrzenie, rolnictwo, handel hurtowy i detaliczny, przetwórstwo i skup. Najważniejszą rolę gra rolnictwo, ponieważ bez niego łańcuch nie mógłby działać, lecz odnośnie organizacji - przemysł spożywczy(F. Kapusta 2015, s. 11-12).

Przemysł spożywczy

Przemysł spożywczy jest najważniejzą częścią działów gospodarki polskiej. Na tle Uni Europejskiej umiejscowienie polskiego przemysłu spożywczego jest zdecydowanie wyżej niż pozostałe działy polskiej gospodarki (L. Michalczuk 2013, s. 33). Jest to rodzaj działalności, który polega na przeróbce produktów rolnych na gotowe produkty lub półfabrykaty paszowe i spożywcze, stosując przemysłowe metody produkcji. W skład przemysłu spożywczego wchodzi 9 branż(F. Kapusta 2015, s. 13):

1. "produkcja, przetwórstwo i konserwowanie mięsa i produktów mięsnych,
2. przetwarzanie i konserwowanie ryb i produktów rybnych,
3. przetwórstwo owoców i warzyw,
4. produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego,
5. produkcja artykułów mlecznych,
6. wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i produktów skrobiowych,
7. produkcja gotowych pasz dla zwierząt,
8. produkcja pozostałych artykułów spożywczych,
9. produkcja napojów"

Marnotractwo żywności

Zmiany globalizacyjne przyczyniają się do wytworzenia na rynku całkowicie nowych produktów żywnościowych, które czasem spotykają się z niezadowoleniem klientów. Powoduje to dysproporcje, które tworzą się przez nadprodukcję żywności w krajach rozwiniętych i krytyczne niedobory żywnościowe ilościowe i jakościowe w krajach o niedużym dochodzie narodowym przypadającym na jednego mieszkańca. Świat otoczył wyścig konsumpcyjny, również w sprzedaży, produkcji a także konsumpcji żywności. O ile produkcja i sprzedaż może wzrastać, o tyle korzystanie z produktów żywnościowych nie jest nieograniczone. Może prowadzić to do strat żywności, a co za tym idzie do marnotractwa żywności (M. Śmiechowska 2015, s. 90).

W przeliczeniu w Europie na głowę mieszkańca ląduje w koszu około 179kg żywności na rok, natomiast w Polsce kalkuluje się straty około 235kg na osobę. Za największe marnotractwo żywności odpowiadają gospodarstwa domowe, które produkują rocznie 38 mln t odpodów. Stanowi to aż 42% strat w łańcuchu żywnościowym w UE (B. Bilska i in. 2015, s. 39). Najczęstszym powodem wyrzucania żywności jest przekroczenie terminu przydatności na opakowaniu, zła jakośc produktów żywnościowych i nieodpowiednie przechowywanie produktów (M. Śmiechowska 2015, s. 91).

Produkt spożywczy — artykuły polecane

Jachting — Grunty rolne — Gospodarstwo agroturystyczne — Konurbacja — Planowane postarzanie produktu — Zasoby nieodnawialne — Agrobiznes — Orientacje przedsiębiorstw w marketingu — Rodzaje sklepów

Bibliografia

• Bilska B., Grzesinska W., Tomaszewska M., Rudzinski M. (2015), Marnotrawstwo żywności jako przykład nieefektywnego zarządzania w gospodarstwach domowych, Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, nr 4
• Kapusta F. (2015), Przemysł spożywczy w Polsce i jego baza surowcowa, Ekonomia XXI wieku, nr 2
• Michalczuk L. (2013), Perspektywy rozwoju polskiego przemysłu spożywczego w świetle badań foresightowych, Innowacyjne Mleczarstwo, nr 1
• Omieciuch J. (2016), Jakość i bezpieczeństwo żywości w Polsce, Społeczeństwo i ekonomia, nr 2
• Śmiechowska M. (2015), Zrównoważona konsumpcja a marnotrawstwo żywności, Annales Academiae Medicae Gedanensis, nr 45
• Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225

Autor: Kalina Świerat