Rachunek kosztów według faz produkcji

Rachunek kosztów według faz produkcji (inaczej kalkulacja procesowa fazowa) stosowany jest w przypadku, gdy proces wytworzenia danego produktu składa się z kilku następujących po sobie faz technologicznych, w wyniku których powstają określone półprodukty, detale lub części. W metodzie kalkulacji fazowej każda faza technologiczna stanowi odzdzielny etap kalkulacji. W każdej fazie kalkulowany jest techniczny koszt wytworzenia. Półprodukty powstałe we wcześniejszych fazach technologicznych przekazywane są do następnych faz po technicznym koszcie wytworzenia Ma zastosowanie głównie w produkcji masowej, wieloseryjnej, np. w wytwórniach marmolady, przemyśle cukierniczym, odzieżowym, włókienniczym, w produkcji odlewów, ceramiki budowlanej Metoda kalkulacji fazowej umożliwia dokładniejsze rozliczenie i kontrolę kosztów poszczególnych faz produkcyjnych co umożliwia także ustalenie kosztu poszczególnych półproduktów, które są przekazywane po każdym procesie produkcyjnym.

TL;DR

Metoda kalkulacji fazowej polega na rozliczaniu kosztów produkcji w poszczególnych fazach technologicznych. Można ustalić koszt jednostkowy wytworzenia półfabrykatów oraz wyrobów gotowych. W zależności od rodzaju produkcji stosuje się różne odmiany kalkulacji procesowej. Koszty są ewidencjonowane na kontach analitycznych i przenoszone na konto "Produkcja podstawowa".

Kalkulacja jednostkowego kosztu wytworzenia

Dla każdej wydzielonej fazy technologicznej obserwuje się ponoszone koszty. Wydzielenie poszczególnych faz produkcji często wiąże się z wyodrębnieniem jednostek organizacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa realizujących daną fazę procesu produkcyjnego lub pojedynczych stanowisk, których wielkość produkcji można zmierzyć. Dlatego w tej kalkulacji możliwe jest ustalenie nie tylko kosztu jednostkowego wytworzenia wyrobu gotowego przekazywanego do magazynu, ale także kosztu jednostkowego półfabrykatów powstających w kolejnych fazach procesu produkcyjnego. Każdy proces produkcyjny jest traktowany jako odrębny etap kalkulacji

Do rozliczania kosztów danej fazy na produkty, w zależności od rodzaju produkcji można wykorzystać metodę kalkulacji podziałowej prostej, podziałowej ze współczynnikami lub metodę kalkulacji doliczeniowej.

Odmiany kalkulacji procesowej (fazowej)

Ze względu na rodzaj produkcji wyróżnia się:

• kalkulację procesową prostą - stosowaną w przedsiębiorstwach, w których we wszystkich fazach procesu produkcyjnego produkcja jest jednorodna,
• kalkulację procesową mieszaną - stosowaną w przedsiębiorstwach, w których jedne wydziały zajmują się produkcją jednorodną, a w innych produkcja jest różnorodna.

Ze względu na sposób przekazywania półfabrykatów pomiędzy wyodrębnionymi fazami procesu technologicznego wyróżnia się:

• kalkulację fazową półfabrykatową,
• kalkulację fazową - bezpółfabrykatową.

W metodzie półfabrykatowej zakłada się, że koszty każdej fazy gromadzi się w karcie kalkulacyjnej, a następnie powiększa się je o wartość półfabrykatów przyjętych z fazy poprzedzającej. W rezultacie koszty ustalone w ostatniej fazie są równe kosztom wytworzenia wyrobów gotowych. Koszt wytworzenia wyrobów gotowych przy zastosowaniu metody półfabrykatowej można zapisać za pomocą formuł:

I - pierwsza faza produkcji

$KF_{\text{(I)}}=K_{\text{(M)}}+K_{\text{(P fazy I)}}$

II - druga faza produkcji

$KF_{\text{(II)}}=KF_{\text{(I)}}+K_{\text{(P fazy II)}}$

N - 1 - przedostatnia faza produkcji

$KF_{\text{(N-1)}}=KF_{\text{(N-2)}}+K_{\text{(P fazy N-1)}}$

N - ostatnia faza produkcji

$KF_{\text{(N)}}=KF_{\text{(N-1)}}+K_{\text{(P fazy N)}}$

Koszt wytworzenia produktów:

$K_{\text{(WG)}}=KF_{\text{(N)}}$

gdzie:

$KF_{\text{(I)}}$ - koszty wytworzenia półfabrykatu po fazie (I) procesu produkcyjnego,

$KF_{\text{(M)}}$ - koszty wsadu materiałów,

$KF_{\text{(M)}}$ - koszty przerobu wyodrębnionej fazy produkcyjnej,

$K_{\text{(WG)}}$ - koszt wytworzenia wyrobów gotowych

Ewidencja kosztów

Konta analityczne kosztów poszczególnych procesów prowadzone do konta "Produkcja podstawowa" zbierają w ciągu okresu koszty bezpośrednie, do których w końcu miesiąca - przed sporządzeniem kalkulacji dolicza się koszty pośrednie ewidencjonowane na koncie "Koszty wydziałowe". W przypadku gdy wydziały produkcyjne pokrywają się z fazami produkcyjnymi, to do konta "Koszty wydziałowe" prowadzi się konta analityczne dla każdej fazy. W końcu miesiąca koszty wydziałowe z odpowiadającego mu konta analitycznego kosztów wydziałowych przenoszone są na konto analityczne, prowadzone do konta "Produkcja podstawowa".

Niektóre jednostki gospodarcze nie prowadzą odrębnej ewidencji kosztów wydziałowych dla każdego procesu produkcyjnego, ponieważ w jednym wydziale produkcyjnym odbywa się kilka procesów, a w niektórych przypadkach - nawet wszystkie procesy produkcyjne. W takiej sytuacji koszty wydziałowe gromadzone na jednym koncie dotyczą kilku procesów i w związku z tym na koniec miesiąca rozlicza się je na poszczególne procesy za pomocą odpowiednich kluczy podziałowych kosztów

Rachunek kosztów według faz produkcji — artykuły polecane

Kalkulacja podziałowa — Kalkulacja doliczeniowa — Metody rozliczania kosztów — Koszt jednostkowy — Rachunek normatywny kosztów — Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych — Koszt wytworzenia produktu — Metoda ceny przeciętnej — Produkcja seryjna

Bibliografia

• J. Matuszewicz, "Rachunek kosztów", Wyd. FINANS - SERVIS, Warszawa 2001
• Janik W., Paździor M. (2010), Rachunek kosztów w zarządzaniu organizacjami, CeDeWu, Warszawa
• Ossowski M. (2004), Rachunek kosztów, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk

Autor: Anna Mizia