Ubezpieczenia grupowe

Ubezpieczenia grupowe to według klasycznej definicji umowa pomiędzy ubezpieczycielem a ubezpieczającym opierająca się na regularnych wpłatach pieniężnych na rachunek ubezpieczyciela, który jest odpowiedzialny za ochronę ubezpieczającego (D. Maśniak 2016, s. 282). M. Orlicki podaje, że termin stosowany w praktykach ubezpieczeniowych dotyczy ubezpieczenia szeroko pojętej grupy. Z pojęciem wiążą się liczne kontrowersje, zwłaszcza w definiowaniu ilości podmiotów należących do grupy. Aktualnie ubezpieczenia grupowe są silnie narażone na eksploatację do innych celów, między innymi do uzyskiwania korzyści finansowych przez podmiot ubezpieczyciela. Ubezpieczenie rozpoczyna się podpisaniem umowy oraz wpłaty pierwszej składki na konto ubezpieczyciela (Ustawa o ubezpieczeniach… 2003, s. 16). Obecnie w kodeksie cywilnym prawa polskiego nie istnieje ścisła definicja ubezpieczeń grupowych. Przywołując słowa M. Orlickiego, ubezpieczenia grupowe to takie, których umowa zawierana jest na osobę trzecią: "Tylko bowiem w ubezpieczeniach na cudzy rachunek ubezpieczający nie jest jednocześnie ubezpieczonym" (M. Orlicki 2014, s. 5).

TL;DR

Ubezpieczenia grupowe są umowami między ubezpieczycielem a ubezpieczającym, opartymi na regularnych wpłatach. Termin ten dotyczy ubezpieczeń szeroko pojętej grupy, ale brakuje precyzyjnej definicji w polskim prawie. Określenie grupy jest problematyczne, ale można je opisać na podstawie zobowiązań między stronami umowy. Ubezpieczenia grupowe mogą być zerwane wcześniej za zgodą obu stron lub w przypadku naruszenia umowy. Istnieją dwa rodzaje ubezpieczeń grupowych: przystąpienie obowiązkowe i dobrowolne. Ocena ryzyka w ubezpieczeniach grupowych różni się od indywidualnych ze względu na większą ilość osób i uśrednione dane.

Określenie grupy na podstawie definiowania ubezpieczenia

W związku z brakiem uregulowań prawnych w prawie polskim, problematyczne staje się określenie poszczególnych cech oraz powiązań, które wskazują na istnienie grupy. Według M. Orlickiego jedynym sposobem zdefiniowania grupy jest określenie, czy na ubezpieczycieli wpływa zasada kauzalności czynności prawnych w prawie polskim. Jak podaje autor, w przypadku zawarcia umowy przez podmiot ubezpieczyciela oraz podmioty ubezpieczające nie ma pewności, że ubezpieczyciel czerpie z układu jakiekolwiek korzyści finansowe. Przywołując słowa M. Orlickiego, sytuacja może być rozważana z punktu widzenia znaczenia terminu ubezpieczenie (Ustawa z dnia 23 kwietnia…, s. 171-171). W przypadku zawarcia umowy między ubezpieczającym a ubezpieczycielem możemy uznać, że umowa nie ma charakteru przysparzającego majątku, gdy kwota za ubezpieczenie grupowe wpłacana jest w razie wypadku ubezpieczającego i w zupełności pokrywa koszty ubezpieczenia. Ubezpieczyciel w takiej sytuacji zyskuje wierzytelność. W sytuacji braku pokrycia kosztów i braku zdarzeń ubezpieczyciel nie zyskuje wierzytelności. W kolejnych rozważaniach autor tekstu podaje, że umowę ubezpieczenia można określić na podstawie zobowiązań ubezpieczyciela i ubezpieczającego względem siebie. Ubezpieczający powinien być zobowiązany do regularnych wpłat pieniężnych określonych na podstawie umowy, natomiast ubezpieczyciel powinien zapewniać ubezpieczającemu ochronę ubezpieczeniową. Niezależnie od sytuacji, zawsze dłużnikiem pozostaje ubezpieczający (M. Orlicki 2014, s. 6-7).

Odstąpienie od umowy ubezpieczenia grupowego

Zazwyczaj ubezpieczenia grupowe kończą się wraz z datą upływu ważności umowy ustalaną przy zawieraniu umowy przez ubezpieczyciela i ubezpieczającego. Według D. Maśniak dopuszczalne jest wcześniejsze zerwanie ubezpieczenia grupowego pod warunkiem zgody obu stron umowy. Jednak jak podaje autor tekstu, w polskim prawie zerwanie umowy ubezpieczenia grupowego może nastąpić również poprzez naruszenie warunków zawartych w umowie lub w sytuacjach, które określają specyficzne ustawy prawa polskiego. Inaczej mówiąc, ubezpieczyciel może zerwać umowę, gdy ubezpieczający naruszy umowę lub prawo. Przytaczając słowa D. Maśniak, łagodnie została uregulowana kwestia zerwania umowy przez ubezpieczającego. Ubezpieczający ma możliwość odstąpienia od umowy ubezpieczenia grupowego z uwzględnieniem terminu wypowiedzenia lub jeżeli go nie ma - natychmiastowo. D. Maśniak podkreśla, że dotyczy to podmiotu ubezpieczającego, nie ubezpieczonego (D. Maśniak 2016, s. 284-285).

Dwa rodzaje ubezpieczeń grupowych

Posługując się prawem francuskim, możemy wyróżnić 2 rodzaje ubezpieczeń grupowych (M. Fras 2015, s. 21):

• przystąpienie obowiązkowe
• przystąpienie dobrowolne.

Pierwsze z nich to ubezpieczenie grupowe traktowane jako przystąpienie obowiązkowe. Na podstawie umowy z ubezpieczycielem, każdy podmiot wstępujący do grupy otrzymuje status ubezpieczającego. Kolejny rodzaj ubezpieczenia grupowego to ubezpieczenie traktowane jak przystąpienie dobrowolne. Jej charakter opiera się na umowie pomiędzy przedstawicielem grupy a ubezpieczycielem, na podstawie której jest ono hybrydą pomiędzy ubezpieczeniem indywidualnym a specyficznym typem umowy ramowej (M. Fras 2016, s. 21-22).

Ocena ryzyka ubezpieczeń grupowych

Ocena ryzyka ubezpieczeń grupowych różni się od oceny ryzyka ubezpieczeń indywidualnych. Jak podaje B. Mrozowska, odmienność poszczególnych umów wiąże się ze szczególnymi warunkami przystąpienia do umowy przy ubezpieczeniu grupowym. Podczas przystępowania do umowy w ramach ubezpieczeń indywidualnych, ubezpieczyciel jest w stanie przystosować umowę do podmiotu, co staje się niemożliwe przy większej ilości osób. Cytując słowa B. Mrozowskiej: "w przypadku grupowych umów ubezpieczenia na życie ryzyko ubezpieczeniowe kalkulowane jest na podstawie danych statystycznych dotyczących określonego portfela klientów banku, a nie dla każdego z ubezpieczonych indywidualnie" (B. Mrozowska 2013, s. 51-52). Przy określaniu stawki opłat ubezpieczyciel określa uśrednione dane (B. Mrozowska 2013, s. 52).

Ubezpieczenia grupowe — artykuły polecane

Poręczyciel — Umowa składu — Zadatek — Gwarancja ubezpieczeniowa — Zasada swobody umów — Limit kredytowy — Bezpodstawne wzbogacenie — Umowa a kontrakt — Umowa agencyjna

Bibliografia

• Fras M. (2016), O dwóch typach umowy ubezpieczenia grupowego, Prawo asekuracyjne, nr 3
• Maśniak D. (2016), Specyfika ubezpieczeń grupowych w świetle ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej i kodeksu cywilnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk
• Mrozowska B., Wnęk A. (2013), Zakres ochrony w grupowych ubezpieczeniach na życie udzielanej w trybie stosowania uproszczonego underwritingu a świadczenie główne, Prawo Asekuracyjne, nr 3
• Orlicki M. (2014), O pojęciu grupy w ubezpieczeniach grupowych, Prawo Asekuracyjne, nr 1
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1152
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Katarzyna Kasprzak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.