Pieniądz bezgotówkowy

Pieniądz bezgotówkowy - inaczej nazywany ( żyrowy, lub wkładowy, IOU). Pieniądz bezgotówkowy (IOU) jest środkiem wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej. Skrót ( IOU) pochodzi od angielskiego zwrotu (I owe you) - czyli jestem ci winien (D. Begg 2003, s. 97).

TL;DR

Pieniądz bezgotówkowy to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa lub osoby fizycznej. Przykładem jest pieniądz IOU, który jest zobowiązaniem banku wobec klienta. Pieniądz bezgotówkowy jest wykorzystywany w bankowości elektronicznej i płatnościach kartą. Jest kreowany przez banki komercyjne poprzez udzielanie kredytów.

Przykłady pieniądza bezgotówkowego

Przykładem pieniądza IOU jest (wkład bankowy) ponieważ wkład stanowi zobowiązanie banku wobec klienta. Jeśli potencjalny klient zdecyduje się powierzyć bankowi swoje oszczędności to oznacza, że bank ma wobec nas dług.

Możemy w każdej chwili zwrócić się do banku z wypisanym czekiem i bank jest zobowiązany do wypłacenia jego równowartości w momencie przedstawienia czeku do realizacji. Depozyty inaczej wkłady bankowe są środkiem wymiany, gdyż są powszechnie akceptowane jako środek zapłaty. Emisja pieniądza bezgotówkowego następowała w chwili lokaty pieniądza papierowego w banku, albo wówczas, gdy bank udzielał klientowi kredytu (A. Kaźmierczak 1997, s. 29). Najczęściej pożyczoną kwotę klient lokował w formie wkładu w banku. Udzielane kredyty przewyższają sumy od posiadanych rezerw pieniądza gotówkowego.

Obieg pieniądza bezgotówkowego

Obieg pieniądza bezgotówkowego i banknotów proporcja kształtowała około 10:1. Na każde 10 jednostek pieniężnych wkładów bankowych utrzymywano 1 jednostkę monetarną w gotówce (A. Kaźmierczak 2003, s. 26). Pieniądz gotówkowy jest to rodzaj pieniądza, który wygodniej ulokować w banku w formie wkładu. Jest to prosty i bezpieczny sposób przechowywania gotówki.

Rola pieniądza bezgotówkowego w gospodarce

Pieniądz bezgotówkowy jest jedną z ostatnich form w ewolucji pieniadza. We współczesnej gospodarce, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych bardzo sprawnie funkcjonuje pieniądz elektroniczny. Takie formy rozliczeń jak: czek, polecenie zapłaty, przelewu dokonywane są za pomocą kart magnetycznych. Zaś w rozliczeniach między bankami a ludnością istotną rolę odgrywają automatyczne izby rozrachunkowe. Ruch pieniądza jest sterowany za pmocą impulsów elektronicznych, calkowicie pomijana jest tu dokumentacja papierowa.

Formy

W rozliczeniach między bankami a posiadaczami rachunków wyróżniamy trzy formy regulowania transakcji pieniężnych:

1. siec automatów bankowych umieszczanych na zewnątrz lokalu banku - dzięki temu klient ma możliwośc podjęcia gotówki, przesunięcia środków pieniężnych między rachunkami bankowymi, a także może uzyskac wyciąg z rachunku bankowego
2. terminale znajdujące się w punktach sprzedaży - umożliwiają natychmiastowe obciążenie rachunku kupującego i uznanie rachunku sprzedającego
3. bankowość domowa - posiadacze rachunku mogą wykonywac wszelkie operacje na swoim koncie nie wychodząc z domu.

Pieniądz bezgtotówkowy a ubankowienie społeczeństwa

Warunkiem posiadania pieniądza bezgotówkowego jest posiadanie rachunku bankowego lub pieniężnego. Z uwagi na ten fakt funkcjonowanie pieniądza bezgotówkowego w Polsce należy łączyć z ubankowieniem społeczeństwa. Jest to proces polegający między innymi na popularyzacji rachunków bankowych, zwiększeniu ilości środków gromadzonych na tych rachunkach, rozpowszechnieniu kart płatniczych oraz używaniu ich coraz częściej jako środka płatniczego, rozwoju obrotu bezgotówkowego realizowanego przy użyciu różnorodnych instrumentów.

Techniczne i socjokulturowe bariery utrudniające założenie rachunku bankowego

Jak wynika z badań jakościowych przeprowadzonych w 2009 roku istnieje wiele ograniczeń związanych z założeniem rachunku bankowego, do których zaliczyć można:

• wysokie koszty ekonomiczne i psychologiczne wynikające z posiadania konta w porównaniu z niewielkimi korzyściami
• niskie dochody
• strach związany z zastosowaniem nowoczesnych technologii
• brak zaufania do instytucji finansowych
• większe zaufanie do transakcji gotówkowcyh

Bezgotówkowe instrumenty płatnicze

Istnieje wiele rodzajów bezgotówkowych instrumentów płatniczych oraz wiele kryteriów ich klasyfikacji. Wśród instrumentów papierowych wyróżnić można polecenie przelewu, zlecenie stałe (standing order) (instrumenty typu pay now uznaniowe), polecenie zapłaty (instrument typu pay now obciążeniowy) oraz czek rozrachunkowy (instrument typu pay later obciążeniowy). Do instrumentów kartowych zaliczamy kartę przedpłaconą (instrument typu pay before), kartę debetową (instrument typu pay now obciążeniowy) oraz kartę kredytową i kartę obciążeniową typu charge (instrumenty typu pay later obciążeniowe). Z kolei instrumenty elektroniczne to instrumenty płatności mobilnych (instrument typu pay before), przelewy elektroniczne (home banking, corporate banking, direct credit) (instrumenty typu pay now uznaniowe) oraz polecenie zapłaty (direct debit) i GOBI (instrument typu pay now obciążeniowy).

Kreacja pieniądza bezgotówkowego

Pieniądz bezgotówkowy kreowany jest przez banki komercyjne. Kiedy pierwszy klient przekaże gotówkę na swój rachunek bankowy postaje wkład pierwotny. Następnie bank wykorzystuje część powstałego depozytu do udzielenia kredytu drugiemu klientowi. Wartośc tego depozytu jest zapisywana na rachunku drugiego klienta i w ten sposób powstaje wkład wtórny. Z uwagi na fakt, że nie znika zapis na rachunku pierwszego klienta, dochodzi do zwiększenia łącznej ilości pieniądza na rachunkach obydwu klientów prowadzonych przez ten bank. Każde kolejne wkłady również są wykorzystywane to udzielania kredytów przez bank kolejnym klientom. W ten sposób dochodzi do kreacji pieniądza bezgotówkowego.

Pieniądz bezgotówkowy — artykuły polecane

Rozliczenia bezgotówkowe — Instrument płatniczy — Karta płatnicza — Pieniądz — Forma płatności — Instrumenty rynku pieniężnego — Karta bankowa — Pieniądz fiducjarny — Wirtualna karta kredytowa

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kaźmierczak A. (1997), Pieniądz i Bank, PWN, Warszawa
• Kaźmierczak A. (2008), Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Owsiak S. (2015), Finanse, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zabielski K. (2011), Finanse Międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Żukowska H., Żukowski M. (red.) (2013), Obrót bezgotówkowy w Polsce, Wydawnictwo KUL, Lublin

Autor: Bartosz Miraszewski, Wiktoria Wolnik, Małgorzata Dziedzic