Problem społeczny
Z Encyklopedia Zarządzania
| Problem społeczny |
|---|
| Polecane artykuły |
Problem społeczny jest to zjawisko, które dla większej lub znaczącej części pewnej zbiorowości stanowi fakt uciążliwy oraz wymagający przeciwdziałania. (M. Pacholski, A. Słaboń 2010, s.149)
Problem społeczny możemy rozpatrywać w dwóch znaczeniach:
- znaczenie szerokie – stosuje się go, gdy chcemy opisać zjawiska, które są lub mogą w przyszłości stanowić przedmiot zainteresowania socjologii lub innych nauk społecznych;
- znaczenie węższe – czyli problemy, które powstały w wyniku zjawisk, jakie są nie tylko przedmiotem refleksji uczonych, ale i przedmiotem ogólnego zainteresowania ludzi danego społeczeństwa; są to problemy niezgodne z normami przyjętymi przez ogół oraz takie, których pokonanie możliwe jest wspólnymi siłami. (J. Sztumski 2010, s. 47)
TL;DR
Artykuł omawia problem społeczny oraz charakterystykę i rodzaje problemów społecznych. Opisuje również różne podejścia do identyfikacji problemów społecznych. Podkreśla znaczenie obiektywizmu w badaniach naukowych nad problemami społecznymi.
Charakterystyka problemów społecznych
W literaturze przedmiotu wyróżniamy 4 cechy problemów społecznych:
- Jako problem społeczny uznaje się w danym społeczeństwie to, co jest zjawiskiem niepożądanym czy kłopotliwym; należy pamiętać, że to, co dla jednej wspólnoty ludzi może stanowić problem, w innej grupie osób wcale nie musi nim być; warunki społeczne, gospodarcze czy polityczne determinują postrzeganie zjawisk oraz zachowań jako problem w danym społeczeństwie,
- Zazwyczaj zjawiska niepożądane społecznie w pierwszej kolejności zostają zauważone przez osoby zaangażowane w życie wspólnoty, a także przez jednostki zdolne do pewnych refleksji nad zjawiskami i to właśnie oni mogą wyeksponować aspekty problemów i ich konsekwencje. W ten sposób zjawisko, które było obiektywnym spostrzeżeniem niektórych staje się problemem społecznym, jeżeli tylko zostanie zauważone przez większą liczbę osób,
- Aby zjawisko mogło stać się problemem społecznym musi istnieć przeświadczenie, że wspólnymi siłami jest ono do pokonania, ponieważ ludzie tylko wtedy są gotowi do zaangażowania się,
- Problem społeczny może zostać rozwiązany tylko przez zbiorowe działanie; nie da się go rozwiązać samodzielnie nawet, jeżeli byłaby to jednostka wybitna np. reformator; do rozwikłania problemu niezbędne jest masowe poparcie społeczeństwa. (J. Sztumski 2010, s. 49)
Rodzaje problemów społecznych
Można wyróżnić dwa rodzaje problemów społecznych:
- Jawny problem społeczny – występuje w momencie, w którym dane zjawisko społeczne uznawane jest jako negatywne przez większą część społeczeństwa. Problem w takim przypadku ma szeroki zasięg, a chęć jego rozwiązania aprobowana jest przez dużą część ludzi. W ramach tego rodzaju problemu wyróżniamy dwie grupy:
- różne formy dezorganizacji społecznej, a także zachowania odbiegające od wzorców społecznych, np. alkoholizm, przestępczość, narkotyki, choroby psychiczne, patologie życia seksualnego;
- problemy o charakterze "globalnym", np. kryzys ludnościowy świata, stosunki etniczne i rasowe, dezorganizacja rodziny, ubóstwo i niska pozycja społeczna,
- Ukryty problem społeczny – rodzaj problemu, w którym społeczeństwo nie do końca sobie zdaje sprawę z jego istnienia; mity oraz stereotypy powodują, że niektóre problemy ukryte zostają przeoczone; w takim przypadku niezbędne jest przeprowadzanie badań socjologicznych, które będą w stanie nakreślić niewidoczny dla wielu problem. (S. Nowak 2011, s. 451, 452)
Rodzaje identyfikacji problemów społecznych
- Obiektywistyczny – polega na założeniu, iż problemem jest dane zjawisko, niezależnie od subiektywnych ocen, które da się rozpoznać używając określonych kryteriów uznanych za obiektywne, czy też obiektywizujące; problem jest realny;
- Obiektywno – subiektywny – w tym przypadku w celu zbadania, czy dane zjawisko bądź zachowanie jest problemem, zasięga się opinii, przekonań oraz uczuć członków społeczeństwa, od "przeciętnych obywateli" do środowisk specjalistycznych; podejście to pozwala pokazać, jakie problemy społeczne dostrzega znacząca część ludności. Do badań używane są sondaże opinii publicznej, a także dyskusje różnego rodzaju (np. naukowe bądź publicystyczne); obraz problemów społecznych jest bardzo różny i zależy od metod badań, kto brał w nich udział czy też gdzie zostały one przeprowadzone;
- Subiektywny – dane zjawisko identyfikowane jest jako problem bez względu na to, kto, gdzie i ile osób ów zachowanie ocenia; zdarza się, że problemem społecznym staje się zjawisko, które dla większości społeczeństwa nie jest problemem, bądź w ogóle nie istnieje. (J. Kwaśniewski 2003, s. 6-8)
Nauka wobec problemów społecznych
W badaniach naukowych istotne znaczenie ma obiektywizm. W przypadku badań nad problemami społecznymi bardzo trudno jest zachować bezstronność, ponieważ istnieje możliwość osobistego oddania się sprawie. Socjolog zagłębiający się w temat problemu społecznego nie jest wyalienowany ze społeczeństwa; na jego zachowanie, bądź poglądy mogą mieć wpływ pewne normy moralne czy wartości, które są wpisane w daną wspólnotę ludzi. Właśnie dlatego badając problemy społeczne należałoby:
- przedstawić je jako neutralne zjawiska;
- nie bać się o wyniki, jakiekolwiek by one nie były oraz przedstawiać je bez spłycenia zwłaszcza przyczyn i uwarunkowań zjawisk,
- rozważać zjawiska z punku widzenia ich przyczyn i przekształceń spowodowanych przez współistnienie z nimi innych zjawisk oraz procesów w danym społeczeństwie,
- pamiętać, że problemy społeczne ulegają modyfikacjom, co skutkuje różnymi następstwami, które mogą wpływać na kształtowanie się społeczeństwa. (J. Sztumski 2010, s. 57)
Bibliografia
- Blumer H. (1971). Social problems as collective behavior, Social problems, 18(3), 298-306
- Hilgartner S., Bosk C. L. (1988), The rise and fall of social problems: A public arenas model American journal of Sociology, 94(1), 53-78
- Kudlińska I. (2014), Socjologia a praktyka rozwiązywania problemów społecznych – między naukowymi a nieformalnymi teoriami problemów społecznych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, nr 50/2014
- Kwaśniewski J. (2003), Badania problemów społecznych, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
- Nowak S. (2011), Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Pacholski M., Słaboń A. (2010), Słownik pojęć socjologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków
- Sztumski J. (2010), Wstęp do metod i technik badań społecznych, „Śląsk”, Katowice
Autor: Sylwia Michalik
