Geneza controllingu
| Geneza controllingu |
|---|
| Polecane artykuły |
Pojęcie controllingu wywodzi się z języka angielskiego od słowa to control co znaczy kierowanie, sterowanie, prowadzenie. Najogólniej to proces sterowania ukierunkowany na wyniki przedsiębiorstwa, realizowany przez planowanie, sprawozdawczość i kontrolę.
W Europie controlling rozwinął się w latach pięćdziesiątych XX wieku szczególnie na skutek zakładania filii firm amerykańskich:
- W największym stopniu został zaakceptowany w Niemczech mimo początkowej niechęci spowodowanej opinią na temat controllera, który jak powszechnie uważano miał władzę szefa, ale nie brał na siebie jego odpowiedzialności.. Z upływem czasu Niemcy stały się europejskim centrum controllingu,
- W Szwajcarii początki controllingu datuje się na połowę lat 50-tych,
- We Francji początek controllingu to lata 60-te,
Controlling w Polsce
- W Polsce controlling pojawił się stosunkowo niedawno- na początku lat 90-tych. Początkowo zainteresowanie controllingiem było nieduże, ale dzięki działalności wielu wyspecjalizowanych firm doradczych, głównie Akademii Controllingu w Gdańsku oraz Szkoły Controllingu w Katowicach koncepcja ta rozpowszechniała się bardzo szybko.
Do wzrostu popularności controllingu w Polsce doszło za sprawą:
- fachowych czasopism, w których pionierzy polskiego controllingu tacy jak: Jacek Goliszewski, Stefan Olech oraz Halina Błoch dzięki swojej profesjonalnej wiedzy nabytej za granicą popularyzowali controlling,
- tłumaczeń dzieł obcojęzycznych (niemieckich, angielskich, francuskich),
- pojawienia się wielu prac teoretycznych, które były tłumaczeniem, adaptacja czy kompilację teoretycznych prac zagranicznych.
- współpraca w ramach Wspólnoty Europejskiej rozpowszechniła niebawem controlling do pozostałych krajów Wspólnoty.
Controlling na świecie
Pierwszy controller w gospodarce publicznej pojawił się w Anglii w XV w. jako countroller którego zadaniem było notowanie wpływów i wydatków środków pieniężnych oraz dóbr i w USA od roku 1778 jako comptroller, który działali w podobnej funkcji nadzorując równowagę budżetu i jego wykorzystanie.
W gospodarce prywatnej controller pierwszy raz pojawił się w przedsiębiorstwie kolejowym Atchison, Topeka & Santa Fe Railway System w 1880r. na kontynencie amerykańskim a jego główna część zadań była związana z finansami i nawiązywała do wszystkich papierów wartościowych. Z czasem stanowisko controllera zaczynało zyskiwać na znaczeniu a szczególnie w latach 20-tych XX wieku.
Początkowo controlling koncentrował się na problemach finansowych, jednak z upływem czasu obejmował zasięgiem pozostałe obszary funkcjonowania przedsiębiorstwa.
W rozwoju controllingu można zaobserwować głównie różnice porównując USA i Europę:
- Controller w USA to osoba stojąca na czele działu finansów i rachunkowości, odpowiedzialna za rachunkowość finansową, kosztów i podatkową, sprawozdawczość, budżetowanie oraz wewnętrzna rewizje. Controlling natomiast to proces pomiaru i monitorowania aktualnych wyników w porównaniu do wcześniej określonych celów, planów- czyli kontrola.
- W Europie controlling ma inne znaczenie. W USA jest on określany mianem controllership, jednak nawiązują (zarówno controlling jak i controllership) do angielskiego słowa to control oznaczającego sterowanie, kierowanie, sposób nadzorowania celowo działającego systemu, ale nie kontrolowanie.
Bibliografia
- Lichtarski J., Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo AE im. Oskara Langego, Wrocław 1995, s. 203-2004,
- Sierpińska M., Niedbała B., Controlling operacyjny w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 11-13,
- Olecha, W. S. 1.1. Geneza i istota controllingu.
Autor: Magdalena Maligłówka
