Geneza controllingu

Pojęcie controllingu wywodzi się z języka angielskiego od słowa to control co znaczy kierowanie, sterowanie, prowadzenie. Najogólniej to proces sterowania ukierunkowany na wyniki przedsiębiorstwa, realizowany przez planowanie, sprawozdawczość i kontrolę.

W Europie controlling rozwinął się w latach pięćdziesiątych XX wieku szczególnie na skutek zakładania filii firm amerykańskich:

• W największym stopniu został zaakceptowany w Niemczech mimo początkowej niechęci spowodowanej opinią na temat controllera, który jak powszechnie uważano miał władzę szefa, ale nie brał na siebie jego odpowiedzialności.. Z upływem czasu Niemcy stały się europejskim centrum controllingu,
• W Szwajcarii początki controllingu datuje się na połowę lat 50-tych,
• We Francji początek controllingu to lata 60-te,

Controlling w Polsce

• W Polsce controlling pojawił się stosunkowo niedawno - na początku lat 90-tych. Początkowo zainteresowanie controllingiem było nieduże, ale dzięki działalności wielu wyspecjalizowanych firm doradczych, głównie Akademii Controllingu w Gdańsku oraz Szkoły Controllingu w Katowicach koncepcja ta rozpowszechniała się bardzo szybko.

Do wzrostu popularności controllingu w Polsce doszło za sprawą:

• fachowych czasopism, w których pionierzy polskiego controllingu tacy jak: Jacek Goliszewski, Stefan Olech oraz Halina Błoch dzięki swojej profesjonalnej wiedzy nabytej za granicą popularyzowali controlling,
• tłumaczeń dzieł obcojęzycznych (niemieckich, angielskich, francuskich),
• pojawienia się wielu prac teoretycznych, które były tłumaczeniem, adaptacja czy kompilację teoretycznych prac zagranicznych.
• współpraca w ramach Wspólnoty Europejskiej rozpowszechniła niebawem controlling do pozostałych krajów Wspólnoty.

Controlling na świecie

Pierwszy controller w gospodarce publicznej pojawił się w Anglii w XV w. jako countroller którego zadaniem było notowanie wpływów i wydatków środków pieniężnych oraz dóbr i w USA od roku 1778 jako comptroller, który działali w podobnej funkcji nadzorując równowagę budżetu i jego wykorzystanie.

W gospodarce prywatnej controller pierwszy raz pojawił się w przedsiębiorstwie kolejowym Atchison, Topeka & Santa Fe Railway System w 1880r. na kontynencie amerykańskim a jego główna część zadań była związana z finansami i nawiązywała do wszystkich papierów wartościowych. Z czasem stanowisko controllera zaczynało zyskiwać na znaczeniu a szczególnie w latach 20-tych XX wieku.

Początkowo controlling koncentrował się na problemach finansowych, jednak z upływem czasu obejmował zasięgiem pozostałe obszary funkcjonowania przedsiębiorstwa.

W rozwoju controllingu można zaobserwować głównie różnice porównując USA i Europę:

• Controller w USA to osoba stojąca na czele działu finansów i rachunkowości, odpowiedzialna za rachunkowość finansową, kosztów i podatkową, sprawozdawczość, budżetowanie oraz wewnętrzna rewizje. Controlling natomiast to proces pomiaru i monitorowania aktualnych wyników w porównaniu do wcześniej określonych celów, planów - czyli kontrola.
• W Europie controlling ma inne znaczenie. W USA jest on określany mianem controllership, jednak nawiązują (zarówno controlling jak i controllership) do angielskiego słowa to control oznaczającego sterowanie, kierowanie, sposób nadzorowania celowo działającego systemu, ale nie kontrolowanie.

Geneza controllingu — artykuły polecane

Think-tank — Projekt Manhattan — George Soros — Narodowy Bank Polski — Lehman Brothers — TOT — Plan Marshalla — John Maynard Keynes — Księgowy

Bibliografia

• Lichtarski J. (red.) (2001), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Olecha, W. S. 1.1. Geneza i istota controllingu
• Sierpińska M., Niedbała B. (2003), Controlling operacyjny w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Magdalena Maligłówka