Niż demograficzny

Niż demograficzny - określany jest jako zmniejszenie się wartości współczynnika przyrostu naturalnego, czyli większą liczbą zgonów niż urodzeń żywych w określonym okresie czasu, co powoduje mniejszą niż średnia liczbę ludzi w danym roczniku. Jest zjawiskiem bardzo niebezpiecznym i zagrażającym gospodarce państwa. Cykliczne powtarzanie się niżu demograficznego spowodowanego wejściem w wiek dojrzałości płciowej osób z niżu demograficznego nazywamy echem niżu demograficznego.

TL;DR

Niż demograficzny to zjawisko, w którym liczba zgonów przewyższa liczbę urodzeń, prowadzące do zmniejszenia populacji. Starzenie się społeczeństwa i niż demograficzny mają negatywny wpływ na gospodarkę, systemy emerytalne i komfort życia osób starszych. Przyczyny niżu demograficznego to m.in. spadek urodzeń, zmiana stylu życia i brak stabilności politycznej i gospodarczej. Skutki to depopulacja, brak pracowników, zmniejszenie dochodów państwa i potrzeba imigracji.

Starzenie się społeczeństwa a niż demograficzny

Starzenie się społeczeństwa jest problemem z którym boryka się coraz więcej państw. Głównie narażone są na nie kraje które przeżywają niż demograficzny (np. Korea Południowa, Portugalia). Uwarunkowany jest wzrostem liczby osób powyżej 65 roku życia i spadkiem odsetka osób w wieku poniżej 14 roku życia. Starzenie się społeczeństwa prowadzi do zmniejszenia potencjału ekonomicznego państwa. Liczba ludności kraju często uwarunkowuje przynależność do organizacji międzynarodowych lub ich rangę. Kraje wysoko rozwinięte (m. in. Japonia) narażone są w dużej mierze na brak młodej siły roboczej, co spowoduje wyraźny spadek przychodów państwa. Zagrożone również są systemy emerytalne. Zwiększająca się liczba osób w wieku emerytalnym przy zmniejszającym się wskaźniku przyrostu naturalnego może doprowadzić do sytuacji w której państwa nie będzie stać na płacenie świadczeń emerytalnych. W konsekwencji doprowadzi to do znacznego obniżenia komfortu życia osób starszych. Wzrosną również wydatki na ochronę i opiekę nad emerytami. Problem ten dotyczy lub będzie dotyczył wielu państw Europy takich jak Francja, Hiszpania, Włochy. Przykładem państwa, któremu grozi kryzys spowodowany zbyt dużą różnicą między liczbą ludzi w wieku poprodukcyjnym, a produkcyjnym, są Chiny. Wprowadzenie przepisów dotyczących posiadania wyłącznie jednego dziecka znacznie spowolniło wzrost liczby mieszkańców Chin, jednakże liczba emerytów wciąż rośnie poprzez wydłużanie się długości życia. W przyszłości może dojść do sytuacji w której rodzin nie będzie stać na utrzymanie starszych ludzi.

Przyczyny występowania niżu demograficznego

Głównymi przyczynami występowania niżu demograficznego na świecie są:

1. Spadek liczby urodzeń w porównaniu z poprzednimi latami.
2. Ukierunkowanie kobiet na naukę.
3. Chęć samorealizacji kobiet poprzez karierę.
4. Popularyzacja modelu rodziny 2 + 1 lub rodziny bezdzietnej.
5. Rozpowszechnienie środków antykoncepcyjnych oraz nowych metod planowania rodziny.
6. Zmiana stylu życia ludzi na bardziej konsumpcyjny (tzw. "wygodnictwo").
7. Zmniejszenie się liczby zawieranych związków małżeńskich.
8. Przesunięcie się średniego wieku zawierania małżeństw.
9. Przesunięcie średniego wieku urodzenia przez kobiety pierwszego dziecka.
10. Niewystarczające zarobki na utrzymanie rodziny.
11. Niestabilna sytuacja polityczna lub gospodarcza państwa.
12. Brak miejsc pracy dla młodych ludzi.
13. Brak wsparcia ze strony rządu państwa.
14. Migracje ludzi w wieku rozrodczym.
15. Niewystarczająca dla dobrego rozwoju dzieci sytuacja mieszkaniowa młodych małżeństw.

Skutki niżu demograficznego

Niż demograficzny niesie za sobą zmiany, które zagrażają gospodarce kraju. Są nimi:

• Stopniowa depopulacja kraju/regionu.
• Zmniejszenie się liczby ludzi w wieku produkcyjnym.
• Zmniejszenie się dochodów państwa.
• Powstawanie miejsc pracy, na które nie ma pracownika.
• Konieczność uzupełniania wolnych miejsc pracy poprzez imigrantów.
• Mniejsze zapotrzebowanie na przedszkola, szkoły, co w konsekwencji może doprowadzić do likwidacji niektórych palcówek.
• Zmniejszenie się liczby kandydatów na studia, co może spowodować zamknięcie niektórych mniejszych uczelni.
• Zmniejszenie wysokości wypłacanych świadczeń rentowych i emerytalnych.
• Niewystarczająca wymiana ludzi w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym, spowodowania wydłużaniem się długości życia.

Niż demograficzny — artykuły polecane

Suburbanizacja — Jeffrey Sachs — Urbanizacja — Drenaż mózgów — Industrializacja — Przyrost naturalny — Ubóstwo — Przyczyny bezrobocia — Skutki migracji

Bibliografia

• Faliszek K., (2016), Przemiany demograficzne a problem wykluczenia społecznego w lokalnej polityce społecznej, "Studia Ekonomiczne" Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 290
• Florczak, W., Przybyliński M., (2016), Zmiany w liczebności i strukturze populacji a rozwój społeczno--ekonomiczny, "Studia Ekonomiczne", nr 3
• Gwiazda A., (2015) Problemy demograficzne Polski, "Świat Idei i Polityki", Tom XIV
• Janiszewska A., (2017), Zróżnicowanie przestrzenne starzenia się ludności na świecie, Folia Oeconomica Acta Universitatis Lodziensis, nr 5
• Lipińska-Rzeszutek M., (2016), Najważniejsze wyzwania dla Polski w zakresie bezpieczeństwa społecznego, "Współczesne aspekty bezpieczeństwa", Tom XVII, zeszyt 5
• Pliszka T., Tkach A., (2014), Sytuacja demograficzna Polski implikacją dla zintegrowanego rozwoju, "Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy", nr 37
• Rączaszek A. (2016), Niż demograficzny i jego skutki dla szkolnictwa wyższego w Polsce, Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 290
• Rosner A. (2016), Współczesne procesy zmian zaludnienia obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Warszawie, Warszawa
• Szafraniec K. (2011), Młodzi 2011, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa

Autor: Filip Wójcicki