Prawo
| Prawo |
|---|
| Polecane artykuły |
Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym jest to pojęcie wieloznaczne. Istnieją między innymi:
- prawa przyrody,
- prawa rozwoju społecznego,
- prawa ekonomiczne,
- prawo cywilne
- prawo do urlopu.
Należy odróżnić prawo w znaczeniu przedmiotowym (prawo przedmiotowe) od prawa w znaczeniu podmiotowym (prawa podmiotowego). Prawo w znaczeniu przedmiotowym jest podstawowym pojęciem używanym w naukach prawnych. W Polsce jako członkowi Unii Europejskiej obowiązuje zarówno prawo wspólnotowe (prawo obowiązujące w EU) jak i prawo krajowe. Prawo stanowi zbiór uporządkowany, jest przepisem postępowania, które jest opatrzone w sankcję, wyraża się to w podziale na gałęzie, w ramach których występują instytucje prawne. Pomimo że, prawo jest jedno to każda jego gałąź służy innemu celowi, nawet dotykając tego samego uniwersalnego systemu wartości. Prawo jest nierozerwalnie związane z państwem, ponieważ nie może istnieć bez państwa, bez ośrodka najwyższej władzy. Integralną cechą prawa jest przymus, stanowiący zabezpieczenie jego przestrzegania. Przymusem zaś dysponuje państwo, które stwarza w tym celu specjalny aparat, zwany aparatem przymusu. Przestrzeganie prawa nie jest więc uzależnione wyłącznie od dobrej woli obywatela. W razie potrzeby państwo fizycznie zmusza do podporządkowania się jego woli.
Rodzaje prawa
- Prawo konstytucyjne - inaczej prawo państwowe lub prawo polityczne, są to normy zawarte w ustawie zasadniczej, regulujące podstawowe instytucje ustroju państwowego, którego podmiotem jest władza najwyższa (czyli suwerenna), oraz stosunek władzy państwowej do jednostki.
- Prawo administracyjne - stanowi jedną z najważniejszych gałęzi prawa, różni się od innych tym, że jest bardzo rozbudowane, dotyczy bieżącego funkcjonowania państwa, jest to dziedzina zmienna i dynamiczna, wpływy polityczne mają szczególne znaczenie, prawo administracyjne jest bardzo szeroką dziedziną ze względu na rozmiar państwa i zasięg jaki obejmuje.
- Prawo karne - jest to dziedzina regulująca prawo w zakresie czynności niedozwolonych prawnie
- Prawo cywilne - Jest to gałąź prawa, regulująca stosunki majątkowe oraz stosunki osobiste (niemajątkowe), które wynikają z ochrony udzielanej przez prawo cywilne tzw. dobrom osobistym, nie jest tak surowe jak prawo karne, nie jest tu odczuwalny aparat państwowy jak w prawie administracyjnym, jest to prawo dotyczące i spraw w życiu codziennym,
Norma prawna
Norma prawna jest elementarną cząstką prawa, dlatego też jej definicja jest zbliżona do definicji prawa.
Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.
Norma prawna charakteryzuje się następującymi cechami:
- ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, na której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać się tak, jak norma nakazuje,
- ma charakter dwustronny - z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące odpowiednikiem tego obowiązku. Jeśli dłużnik ma obowiązek zwrócenia długu w oznaczonym terminie, to w tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się zwrotu pożyczonej kwoty.
Norma prawna zbudowana jest z trzech części. W jej skład wchodzą:
- hipoteza, która wyznacza adresata oraz okoliczności,
- dyspozycja, jest to postępowanie do jakiego jest zobowiązany adresat normy w okolicznościach określonych przez hipotezę,
- sankcja - inaczej konsekwencja naruszenia prawa,
Normy prawne powstają w dwojaki sposób:
- są wydawane (ustanawiane) przez państwo - państwo, działając poprzez upoważniony do tego organ, tworzy nową, nie istniejącą przedtem normę,
- są sankcjonowane - państwo normę stosowaną dotychczas zwyczajowo uznaje za obowiązującą poprzez działalność organów stosujących prawo, które zaczynają się posługiwać tak jak prawem. Wiele norm zwyczajowych, moralnych i innych uzyskało w ten sposób rangę norm prawnych. W państwach współczesnych, o rozwiniętym systemie prawnym, prawo powstaje niemal wyłącznie w drodze ustanawiania norm.
Źródła prawa
Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne.
System źródeł prawa reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.483). Konstytucja wyodrębnia dwa rodzaje aktów prawnych generalnych:
- konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania organów, które ustanowiły, są źródłami powszechnie obowiązującego prawa.
- Uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów, są źródłami prawa o charakterze wewnętrznym.
Wyodrębnione w Konstytucji RP źródła prawa różnią się pod względem zakresu obowiązywania oraz ich treści.
Bibliografia
- Ćwierz-Matysiak B.(1999), Wprowadzenie do Prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław, s. 39-40
- Filipiak T. A., Mojak J., Nazar M., Niezbecka E., (2010), Zarys prawa cywilnego Oficyna Wydawnicza VERBA, Lublin, s. 36
- Górecki D. (2015), Prawo konstytucyjne, Wolters Kulwer SA, Warszawa
- Kachan Sz. (2012), O należytym tworzeniu pojęć moralności i prawa, Problemy prawa i administracji, Wszechnica Polska Szkoła Wyższa w Warszawie, nr 1-2/2012, Warszawa, s. 185
- Siuda W. (1998), Elementy prawa dla ekonomistów, SCRIPTUM, Poznań, s. 9-28
- Szczurek Z. (2012), Prawo cywilne dla studentów administracji, wydanie 5, Wolters Kulwer, Warszawa, s. 31
- Zimmermann J.(2014), Prawo administracyjne, Wolters Kulwer SA, Warszawa
Autor: Irena Ratusz, Natalia Bańczak
