Szok podażowy
| Szok podażowy |
|---|
| Polecane artykuły |
Szok podażowy to zmiany cen krajowych spowodowane przez inne czynniki, niż zmiana popytu krajowego, powodujące wahania koniunktury. W zależności od ich oddziaływania na długookresową krzywą zagregowanej podaży - determinującej zmiany koniunktury - wyróżnia się: korzystne szoki podażowe i niekorzystne szoki podażowe.
TL;DR
Szok podażowy to zmiany cen spowodowane czynnikami zewnętrznymi, które mogą być korzystne lub niekorzystne. Pozytywny szok podażowy powoduje wzrost realnego PKB, a negatywny spadek produkcji i wzrost bezrobocia. Szok podażowy może być tymczasowy lub trwały. Bank centralny musi dostosować politykę pieniężną do szoku podażowego. Przykładem negatywnego szoku podażowego było ograniczenie podaży ropy naftowej przez OPEC w latach 70., co spowodowało wzrost cen ropy.
Rodzaje
- Pozytywny (dodatni) szok podażowy
Determinowane są przez pojawienie się nowych źródeł surowców, nowych produktów i technologii, pozytywnych zmian cen surowców i żywności oraz dobrymi warunkami atmosferycznymi. Wystąpienie tych czynników zmniejsza koszty produkcyjne i przesuwa długookresową krzywą zagregowanej podaży w prawo, powodując wzrost realnego PKB. Dodatni szok podażowy pojawia się w gospodarce względnie rzadko ze względu na ograniczony dostęp do surowców nieodnawialnych, przez co ich ceny rosną oraz ze względu na wzrost ich fiskalizmu (Z.Dach 2011, s. 82).
- Negatywny (ujemny) szok podażowy
"Przyczyną tego szoku są zaburzenia po stronie podażowej gospodarki będące skutkiem działania państwa lub czynników zewnętrznych” (Z.Dach 2011, s. 78). Determinowane przez wzrost cen żywności, surowców (np. cen ropy naftowej) i kursów walutowych czy przez złymi warunkami atmosferycznymi. Wywołują one podwójny efekt, oddziałując jednocześnie na inflację i produkcję. Przyczyniają się one do wzrostu wszystkich kosztów związanych z procesem wytwarzania - ceny czynników wytwórczych wzrastają (Z.Dach 2011, s. 78).Zwiększenie wydatków na dane dobra, prowadzi do obniżenia realnego PKB gospodarstw domowych, przesuwając długookresową krzywą zagregowanej podaży w lewo. Gospodarstwa domowe ograniczają swoje wydatki na konsumpcję, co prowadzi do spadku popytu krajowego.Ceny produktów są podnoszone przez producentów (Z.Dach 2011, s. 78).Przedsiębiorstwa zmniejszają produkcję i ograniczają zatrudnienie.
Skutki
Niektóre szoki podażowe są tymczasowe. Na przykład okres rosnących cen ropy naftowej następuje często po okresie spadku cen ropy naftowej. Podobnie szoki podażowe spowodowane wyjątkowo dobrą lub złą pogodą lub też katastrofą naturalną są zawsze krótkotrwałe. Przejściowe szoki podażowe wywołują tylko chwilowe przesunięcie krzywej zagregowanej podaży. Ostatecznie krzywa po prostu wraca do swojej początkowej pozycji, a gospodarka do pełnego zatrudnienia (Robert E.Hall, Marc Lieberman 2012, s. 850)
Dodatni szok podażowy może być objawem kryzysu gospodarczego. Wskazuje on bowiem na sytuacje, w której wzrost czynników wytwórczych lub ich produktywności nie jest dostosowany do malejących kosztów wytwarzania. Wzrost produkcji przejawia się więc najczęściej charakterem nietrwałym. Wzrost zmiennych realnych w gospodarce jest skutkiem spadku poziomu cen (Z.Dach 2011, s. 81).
Spadek produkcji występujący na skutek wzrostu kosztów wytwarzania wywołuje podobne skutki ekonomiczne jak w wypadku ujemnego szoku popytowego. Skutki te to przede wszystkim wzrost bezrobocia, spadek zatrudnienia i konsumpcji. Konsumpcja zmniejsza się znacząco. Jej spadek wynika ze zmniejszenia się siły nabywczej związanej ze wzrostem cen, ale i również ze zmniejszenia się dochodów rozporządzalnych. Spadek dochodów gospodarstw domowych przyczynia się do zmniejszenia importu, które może być częściowo złagodzone przez większą opłacalność importu związaną ze wzrostem cen. Może również zmniejszyć się wartość eksportu, w związku z wyższymi cenami na rynku krajowym i przewidywanymi większymi zyskami ze sprzedaży produktów w kraju (Z.Dach 2011, s. 79). W gospodarce pojawia się zjawisko stagflacji czyli inflacji i stagnacji (E.Szymanik, A.Zyguła 2009, s. 38). Zjawisku temu towarzyszą wielkie straty związane z m.in. kosztami bezrobocia i szkodami spowodowanymi inflacją (B.Czarny 2011, s. 504).
Występowanie szoku podażowego stwarza problem w prowadzeniu przez bank centralny polityki pieniężnej. Bank centralny musi dokonać wyboru, między walką z inflacją (co może pogorszyć koniunkturę), a polityką pieniężną sprzyjającą wzrostowi gospodarczemu (prowadzącą do nasilenia inflacji). Podjęte działania są uzależnione od rodzaju szoku podażowego. W przypadku trwałego szoku, polityka pieniężna banku centralnego powinna go amortyzować poprzez zmiany stopy procentowej, tak aby dostosować zagregowany popyt do zmienionej zagregowanej podaży. Musi tak dostosować wysokość nominalnej stopy procentowej, aby istniejąca dodatnia lub ujemna luka popytowa zniknęła przy bieżącym poziomie inflacji zgodnym z celem inflacyjnym. Jednak wyznaczenie odpowiedniej wielkości stopy procentowej sprawia problemy, gdyż czynniki wywołujące szok są często zmiennymi "nieprognozowalnymi" (A.Sławiński 2006, s. 136), powodującymi trudności w oszacowaniu siły i długotrwałości szoku. Bank centralny najczęściej w tej sytuacji decyduje się na umiarkowane podwyższenie stóp procentowych. Zapobiega w ten sposób tzw. efektom drugiej rundy (A. Sławiński 2006, s. 135-136), czyli wzrostowi inflacji spowodowanemu nie przez sam szok, ale przez oczekiwania inflacyjne społeczeństwa. W przypadku przejściowego szoku podażowego bank centralny nie będzie amortyzował jego skutków, ponieważ procesy dostosowawcze, po pewnym czasie (6-8 kwartałów) doprowadzą do zrównania bieżącego poziomu inflacji z poziomem jej celu inflacyjnego.
Przykład
Szczególny czas rozwoju gospodarki światowej przypada na lata 70. XX wieku. Sytuację panująca w tym okresie często nazywano kryzysem surowcowym, paliwowym i żywnościowym (J.Dudziński 2013, s. 20) Członkowie organizacji OPEC ograniczyli silnie podaż ropy naftowej na rynkach globalnych. Wywołało to gwałtowny wzrost cen ropy, pociągnęło to za sobą wzrost kosztów produkcji w wielu krajach - wystąpił negatywny szok podażowy. Kraje-importerów nasiliły poszukiwania własnych złóż, inwestowały, dzięki czemu uzyskiwały dostęp do złóż w innych rejonach świata lub szukały rozwiązania poprzez inwestycje w rozwój alternatywnych źródeł energii (Ł.Strupczewski 2014, s. 250-251).
Bibliografia
- Blinder Alan S., Rudd Jeremy B.(2013) The Supply-Shock Explanation of the Great Stagflation Revisited,"The Great Inflation: The Rebirth of Modern Central Banking", University of Chicago Press
- Cashin P., Mohaddes K., Raissi M., Raissi M.(2012) The Differential Effects of Oil Demand and Supply Shocks on the Global Economy, International Monetary Fund, Vol.12, Nr 253
- Czarny B.(2011) Podstawy Ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Dach Z.(2011) Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę, Wolters Kluwer, Warszawa
- Dudziński J.(2013) Kryzys surowcowy, paliwowy i żywnościowy lat 70. XX wieku a boom surowcowy XXI wieku - podobieństwa i różnice "Studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarzadzania", nr.33
- Hall Robert E., Lieberman Marc (2012) Economics: Principles and Applications, Cengage Learning
- Mansfield E.(2002) Podstawy makroekonomii, zasady, przykłady, zadania, Warszawa
- Mishkin F.(2002) Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Warszawa
- Sławiński A.(2006) Rynki finansowe, Warszawa
- Strupczewski Ł.(2014) Pozycja OPEC na międzynarodowym rynku ropy naftowej w następstwie światowego kryzysu gospodarczego 2007/2008 + "Biznes międzynarodowy w gospodarce globalnej 2014", nr 33
- Szymanik E., Zyguła A.(2009) Cykliczne wahania aktywności gospodarczej, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
Autor: Tycjan Mróz, Anna Oleksy
