Ceteris paribus

Ceteris paribus (łac. ceteri - wszyscy inni, pozostali, reszta; pariter - równie, w podobny sposób, podobnie], tłumaczyć można jako zwrot oznaczający "wszystko inne takie samo', bądź "pozostałe rzeczy będące równymi' lub też przy pozostałych rzeczach równych. Pozwala badać oddziaływanie na siebie dwóch czynników, dzięki odrzuceniu wpływu pozostałych zmiennych. W ekonomii najczęściej używa się tego zwrotu w znaczeniu "przy pozostałych czynnikach niezmienionych". Praktycznie oznacza tworzenie warunków, które są na tyle stabilne, aby można było uznać wyniki jako efekt oddziaływania jedynie badanych zmiennych.(M. Machaj, 2013, s. 2)

TL;DR

Ceteris paribus to założenie o niezmienności pozostałych czynników, które wpływają na badane zjawisko. Jest to uproszczenie, które pozwala na badanie zależności między dwiema zmiennymi. Idealizacje są związane z tym założeniem i polegają na symplifikacji zagadnień naukowych. Analiza zjawisk gospodarczych korzysta z założenia ceteris paribus, ale ekonomiści są świadomi, że potrzebna jest też wiedza z innych nauk społecznych.

Założenia

Ceteris paribus oznacza założenie o założenie o niezmienności pozostałych czynników, warunków, elementów, okoliczności itp., które wpływają na badane zjawisko ekonomiczne. Jest to zatem świadome uproszczenie rozumowania, które pozwala na badanie zależności między dwiema zmiennymi. Układ eksperymentalny na potrzeby badania jest w teorii wyizolowany od pozostałych zmiennych, które mogą go zakłócać (S. Nowak 2007, s. 52) To założenie prawie nigdy nie zostaje zrealizowane. W praktyce ich wpływ jest zminimalizowany do najniższego możliwego poziomu. Rozbieżności pomiędzy estymacjami naukowców a wynikami ich eksperymentów przy zastosowaniu założenia ceteris paribus są brane pod uwagę jako tak zwany margines błędu, którego próg jest ustalany teoretycznie przy każdym eksperymencie. Przykładem prawa, które nie uwzględnia zakłócających go czynników jest, chociażby grawitacja, gdzie nie jest brana pod uwagę siła wiatru mogąca w mierzalny sposób zmienić wyniki eksperymentu (A. Grobler 2006, s. 168, 173-175)

Przykładem wykorzystania założeń ceteris paribus w ekonomii jest prawo popytu, które pokazuje zależność między ceną a ilością dóbr, którą konsumenci są gotowi zakupić w określonym czasie nie uwzględniając zmian pozostałych czynników (ceteris paribus), do których należą pozacenowe determinanty popytu. Pozwala to obliczyć wielkość popytu dla zmian badanych zmiennych oraz ukazanie wyników w postaci krzywej popytu (Z. Dach, 2007, s. 67) Warunek ceteris paribus nie uwzględnia także ubocznych oddziaływań na wynik eksperymentu. Błędy wynikające z tego warunku są liczone przy pomocy statystyki wyników przeprowadzeniu większej ilości testów.

Idealizacje

Idealizacje są bardzo mocno związane z pojęciem ceteris paribus. Polegają na symplifikacji zagadnień naukowych. Pozwalają one na uzyskanie wyników, które mogą zostać pokazane w postaci matematycznej, dzięki tak zwanej koncepcji milczących czynników, co oznacza, że czynniki pomijane w badaniu nie mają wpływu na jego wynik. Czynników mogących wpływać na eksperyment badawczy jest nieskończenie wiele i tylko niektóre z nich jesteśmy w stanie uwzględnić. Nie należy przy tym zapominać, że pozostałe, chwilowo pominięte zmienne też mają wpływ na przedmiot badań. Idealizacje sprawiają, że te same teorie mogą mieć różne sformułowania w zależności od stopnia ich wyidealizowania. Stopień ten jest zależny od stopnia potrzeb poznawczych badaczy. Odrzucane są czynniki, które mają bardzo niski wpływ na wynik eksperymentu oraz sprawiają trudności w ich uwzględnianiu.

Przykładem idealizacji w praktyce są prawa fizyczne opisujące działanie grawitacji, które na całym świecie są brane za jednakowe mimo różnic w grubości terenu, odległości od jądra Ziemi, ciśnienia powietrza, oddziaływania księżyca oraz innych czynników, które mają marginalny wpływ na wynik badań. Idealizacje obejmują także otrzymywane wyniki pomiarów i bezbłędność mierników używanych do oceny eksperymentu (A. Grobler 2006, s. 169-171)

Analiza zjawisk gospodarczych

Analiza zjawisk gospodarczych prowadzona przez ekonomistów składa się z trzech etapów.

• Pierwszy to obserwacja danego zjawiska, zbieranie danych oraz formułowanie problemu.
• Drugi etap polega na konstruowaniu teorii lub modelu i tu właśnie znajduje zastosowanie omawiane założenie. Przykładowo zastanawiając się nad motywami wyboru środków transportu możemy brać pod uwagę dużą ilość czynników i uwarunkowań takich jak: ceny biletów, dochody ludności, czas przejazdu, zainteresowania ludności, klimat, upodobania, styl życia, wzorce zachowania, tradycje i wiele innych. Ekonomista chcąc wykazać związki jedynie pomiędzy czynnikami ekonomicznymi założy stałość pozostałych. Czyli w praktyce zastosuje zasadę ceteris paribus.
• Trzeci etap analizy to weryfikacja wniosków wynikających z teorii, dokonana na podstawie danych empirycznych.

Ekonomiści są zgodni, iż dla pełniejszego wyjaśnienia zjawisk gospodarczych potrzebna jest wiedza z zakresu politologii, socjologii i psychologii. Zjawiska opisywane przez te nauki stanowią przedmiot założenia ceteris paribus, ponieważ ekonomia kładzie nacisk na efekty i zjawiska wywołane bodźcami ekonomicznymi. Postawy społeczne ulegają powolnym zmianom, dlatego można je uznać za stałe.

Ceteris paribus — artykuły polecane

Eugeniusz Słucki — Próba — Analiza statystyczna — Ekonomia pozytywna — Model ekonometryczny — Indukcja eliminacyjna — Indeks — Dyferencjał semantyczny — Ekonometria

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z. (2007), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków
• Grobler A. (2006), Metodologia nauk, Znak, Kraków
• Kumaniecki K. (1995), Słownik łacińsko - polski, PWN, Warszawa
• Machaj M. (2013), Czy ceteris paribus da się pogodzić z nauką ekonomii?, Studia Ekonomiczne, nr 1
• Nowak S. (2011), Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pieńkom J. (1996), Słownik łacińsko-polski, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa
• Winniczuk L. (1995), Mały słownik polsko - łaciński, PWN, Warszawa

Autor: Małgorzata Stanek, Krzysztof Skraba