Kontrakt menedżerski

Kontrakt menedżerski (nazywany również umową o zarządzanie przedsiębiorstwem lub umową zarządu) to umowa cywilnoprawna, na mocy której przyjmujący zlecenie (zarządca, menedżer) zobowiązuje się za wynagrodzeniem do stałego sprawowania zarządu przedsiębiorstwem zleceniodawcy (przedsiębiorcy). Menedżer prowadzi przedsiębiorstwo drugiej strony na jej rachunek i ryzyko, we własnym bądź w cudzym imieniu.

TL;DR

Kontrakt menedżerski to umowa, na mocy której menedżer zarządza przedsiębiorstwem na rachunek i ryzyko zleceniodawcy. Jest to umowa mieszaną, zawierającą elementy umów zlecenia i o dzieło. Menedżer ma dużą swobodę w zarządzaniu i wynagrodzenie zależy od wyników działalności przedsiębiorstwa. Istnieją różne rodzaje kontraktów menedżerskich, np. w przedsiębiorstwach państwowych czy prywatnych spółkach kapitałowych. Zalety kontraktów menedżerskich to duża swoboda w tworzeniu umowy, niezależność menedżera i elastyczny czas pracy. Wady to wysokie opodatkowanie, zakaz konkurencji, brak ochrony prawnej i brak stabilności zatrudnienia.

Charakterystyka kontraktu menadżerskiego

Kontrakt menedżerski jest umową mieszaną, zawierającą elementy różnych umów nazwanych. Często występują w nim zarówno zobowiązania starannego działania, jak i rezultatu. Kontrakty menedżerskie mogą zawierać elementy charakterystyczne dla umowy o pracę, co może sugerować prawno-pracowniczy stosunek zatrudnienia. Zgodnie z zasadą swobody umów, w kontrakcie menedżerskim strony same mogą decydować, jak określić swoje prawa i obowiązki.Jedną z głównych cech kontraktu menedżerskiego jest samodzielność menedżera w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Od zarządcy oczekuje się wprowadzenia nowego sposobu zarządzania, wykorzystania własnego doświadczenia zawodowego, wiedzy, reputacji, wyrobionych kontaktów handlowych itd. Czas pracy zarządcy nie jest regulowany kodeksowymi normami czasu pracy. Wynagrodzenie menedżera jest zazwyczaj uzależnione od wyników działalności przedsiębiorstwa. Może być ustalone w różnorodny sposób, np. jako procent od zysku jednostki zarządzanej. Strony ustalają wysokość, formę oraz terminy płatności wynagrodzenia. W przypadku kontraktów menedżerskich nie ma gwarancji minimalnego wynagrodzenia za pracę, a ponadto nie musi ono być wypłacane miesięcznie.

Elementy kontraktu menedżerskiego

Do elementów kontraktu menedżerskiego można zaliczyć:

• przedmiot umowy,
• obowiązki stron,
• odpowiedzialność zarządzającego,
• zadania do wykonania i kryteria oceny efektywności ich realizacji,
• samodzielność zarządzającego,
• czas trwania umowy,
• wynagrodzenie i dodatki motywacyjne,
• elementy socjalne,
• złoty parasol, czyli odprawa.

Rodzaje kontraktów menadżerskich

Wśród kontraktów menedżerskich wyróżniamy:

• kontrakt menedżerski w przedsiębiorstwach państwowych - umowa nazwana (uregulowana przepisami ustawy z dnia 25 września 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych). Zarządcą może zostać osoba fizyczna lub prawna. Jest ona zobowiązana do opracowania, wdrożenia i przeprowadzenia programu restrukturyzacji przedsiębiorstwa, a także bieżącego zarządzania. Umowa zawierana jest na czas oznaczony, nie krótszy niż 3 lata, pomiędzy Skarbem Państwa, reprezentowanym przez organ założycielski a menedżerem. Organ założycielski jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia zarządcy. Treść umowy, zgodnie z zasadą swobody umów, została pozostawiona woli stron. Jednakże przepisy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych nakazują stronom zawarcie pewnych postanowień w kontrakcie (są to m.in. obowiązki zarządcy, zasady wynagradzania zarządcy),
• kontrakt menedżerski w prywatnych spółkach kapitałowych - umowa nienazwana (brak uregulowania w przepisach prawa cywilnego). Z tego faktu wynika konieczność precyzyjnego określenia wszystkich postanowień, które mają być podstawą współpracy stron. Treść umowy zależy od woli stron. Głównym zadaniem zarządcy jest sprawne prowadzenie przedsiębiorstwa zgodnie z zasadami kupieckimi. W sytuacji gdy menedżer jest jednocześnie członkiem zarządu, kontrakt jest zawierany pomiędzy nim a samą spółką, reprezentowaną przez radę nadzorczą lub pełnomocników. Menedżer niebędący członkiem zarządu zawiera kontrakt ze spółką reprezentowaną przez zarząd. Kontrakt menedżerski jest umową dwustronnie zobowiązującą, co oznacza, że spółka posiada szereg obowiązków wobec zarządcy. Najważniejszy z nich to wypłata wynagrodzenia. Umowa może zostać zawarta na czas określony lub nieokreślony,
• kontrakt menedżerski w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa - wymaga opracowania programu restrukturyzacji, przygotowania i przeprowadzenia prywatyzacji,
• umowa o zarządzanie majątkiem Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

Zalety kontraktów menedżerskich

Zalety kontraktu menedżerskiego:

• duża swoboda w tworzeniu kontraktu - jest to umowa pomiędzy dwoma równymi sobie partnerami i jej warunki można negocjować prawie dowolnie (zgodnie z zasadą swobody umów),
• kontrakt menedżerski może być zawarty w formie umowy o pracę lub umowy prawa cywilnego,
• niezależna od pracodawcy, autonomiczna pozycja menedżera; samodzielność w działaniach i brak bezpośredniego, bieżącego nadzoru
• możliwość negocjacji przez menedżera swoich przywilejów i obowiązków,
• elastyczny, nienormowany czas pracy zarządcy
• pensja menedżera składająca się z części stałej i zmiennej, uzależnionej od wyników,
• "złote parasole" - w zamian za obietnicę wierności firmie menedżer może dostać odprawę w wysokości do 36-krotności swojej pensji.

Wady kontraktów menadżerskich

Wady kontraktu menedżerskiego:

• menedżerowie na kontraktach opodatkowani są tak samo jak zwykli pracownicy. Przy ich dochodach oznacza to, że płacą najwyższą stawkę podatku dochodowego,
• zakaz konkurencji - przepis zakazujący pracy lub współpracy z konkurencyjnymi firmami, dotyczący okresu trwania umowy, ale również obowiązuje do trzech lat po jej zakończeniu,
• odpowiedzialność menedżera z tytułu sprawowania zarządu opiera się na zasadzie winy - odpowiada za pełną szkodę, którą spowodował niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem swego zobowiązania. Szkoda obejmuje nie tylko straty poniesione przez poszkodowanego, lecz również korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono,
• brak ochrony i gwarancji przewidzianych prawem pracy (menedżer z mocy prawa nie ma uprawnień do płatnego wypoczynku, wynagrodzenia chorobowego; brak gwarancji minimalnego wynagrodzenia za pracę, brak świadczeń socjalnych),
• brak stabilności zatrudnienia (istnieje możliwość natychmiastowego rozwiązania cywilnoprawnego kontraktu).

Kontrakt menedżerski — artykuły polecane

Likwidator — Umowa a kontrakt — Konsorcjum — Zakaz konkurencji — Spółka cicha — Samozatrudnienie — Układy zbiorowe pracy — Umowa zlecenie — Umowa powiernicza

Bibliografia

• Borowiec A., Wady i zalety kontraktu menedżerskiego, www.praca.gazeta.pl, Data odczytu: 12.11.2006
• Brońska, U. (2011). Kontrakty menedżerskie w zatrudnieniu Polityka Społeczna, 38.2 (443), 5-10
• Chrabąszcz-Sarad K., Kozioł M. (2017), Wykorzystanie kontraktów menedżerskich w nadzorze właścicielskim przedsiębiorstw komunalnych, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie
• Gujski W. (2008). Kontrakty menedżerskie: umowy cywilnoprawne o świadczenie pracy z wzorami, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
• Kozioł L. (2002), Motywacja w pracy determinanty ekonomiczno - organizacyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kozioł L. (2013), Kontrakty menedżerskie we współczesnych nurtach nadzoru korporacyjnego, Kwartalnik Zarządzanie i Finanse, 2.6, 244-259
• Kozioł L. (red.) (1997), Doskonalenie systemu wynagradzania w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Sedlak K. (red.) (1997), Jak skutecznie wynagradzać pracowników, Profesjonalna Szkoła Biznesu, Kraków
• Tomaszewska E. (2015), Prawo pracy dla menedżerów, Difin, Warszawa
• Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych. Dz.U. 1981 nr 24 poz. 122

Autor: Jakub Dymek, Justyna Nenko