Niezdolność do pracy

Niezdolność do pracy - jest to całkowita lub częściowa utrata zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

TL;DR

Niezdolność do pracy to utrata zdolności zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu. Może być całkowita, częściowa lub powodować konieczność opieki innej osoby. Ocena niezdolności uwzględnia stopień naruszenia zdolności oraz możliwość powrotu do pracy po leczeniu i rehabilitacji. Orzecza ją lekarz orzecznik ZUS. Osoba zainteresowana może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej, a prezes ZUS może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia. Nadzór nad orzecznictwem sprawuje prezes ZUS.

Rodzaje niezdolności do pracy

• częściowa niezdolność do pracy - posiada ją osoba która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji,
• całkowita niezdolność do pracy - osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy,
• całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji - osoba utraciła zdolność do wykonywania pracy oraz posiada naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych,

Ocena niezdolności do pracy

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1. stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,
2. możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne

Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Okres ten może być wydłużony jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Niezdolność do pracy orzekana jest do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, w przypadku gdy:

• nadal stwierdza się niezdolność do pracy,
• osoba badana miała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego,
• osobie badanej brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Oceny niezdolności do pracy oraz jej stopnia dokonuje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ustala on również:

1. datę powstania niezdolności do pracy,
2. trwałość lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,
3. związek przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
4. trwałość lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,
5. celowość przekwalifikowania zawodowego

Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw wniesiony po terminie nie jest rozpatrywany. Na wniosek osoby zainteresowanej, w uzasadnionych przypadkach, ZUS może jednak przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu.

Orzeczenia wydawane są przez komisję lekarską w trzyosobowym składzie.

W terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, prezes ZUS ma prawo zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę rozpatrzenia komisji lekarskiej. Osoba zainteresowana jest niezwłocznie informowana przez ZUS o zgłoszeniu tego zarzutu.

Lekarzem orzecznikiem lub członkiem komisji może być lekarz, który jest specjalistą w zakresie którejś z dziedzin medycyny oraz odbył przeszkolenie w zakresie ustalonym przez prezesa ZUS. Członek komisji lekarskiej nie może być jednocześnie lekarzem orzecznikiem.

Nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa

Nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawuje Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nadzór ten obejmuje:

1. kontrolę prawidłowości i jednolitości stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie,
2. udzielanie lekarzom orzecznikom i komisjom lekarskim wytycznych w zakresie stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy,
3. prawo przekazania sprawy do rozpatrzenia przez komisję lekarską, jeżeli w wyniku kontroli, o której mowa w pkt 1, zostanie stwierdzony brak zgodności orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy

Przypisy

Niezdolność do pracy — artykuły polecane

Badania do pracy — Badania kierowców — Ubezwłasnowolnienie — Ubezpieczenie rentowe — Stopnie niepełnosprawności — Renta — Uszczerbek na zdrowiu — Emerytura pomostowa — Świadczenie kompensacyjne

Bibliografia

• Muszalski W. (2004) Ubezpieczenie społeczne. Podręcznik akademicki., Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
• Straszewska E., Pietras A., Miernicka I. (red) (2018), Prawo pracy a prawo ubezpieczeń społecznych. Prawo pracy w systemie prawa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
• Uścińska G. (2008) kierunki zmian systemu rentowego w Polsce, Polityka Społeczna, nr 8
• Wągrowska-Koski E., Rybacki M. (2010). Identyfikacja najczęściej występujących problemów w orzekaniu o niezdolności do pracy dla celów rentowych na podstawie działalności ekspertyzowej przychodni chorób zawodowych w latach 205-2007., Medycyna pracy, nr 1, s. 23
• Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D. (2014). O potrzebie jednoznacznego i jasnego precyzowania określeń stosowanych w polityce zabezpieczenia społecznego, Orzecznictwo lekarskie, nr 9, s. 12

Autor: Renata Ptaszek

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.