Pracoholizm

Pracoholizm - "uzależnienie od pracy polegające na poświęcaniu jej nadmiernie dużo czasu kosztem wypoczynku, życia osobistego".

Pracoholizm "uzależnienie od pracy powodowane niepokojem, poczuciem niepewności lub też wysoką atrakcyjnością pracy".

Pracoholizm "zalicza się do uzależnień behawioralnych. Objawia się on obsesyjną w wewnętrzna potrzebą ciągłego wykonywania pracy kosztem innych obszarów życia (np. zaniedbywanie rodziny i przyjaciół, brak snu i odpoczynku, innych aktywności). Podstawą pracoholizmu jest zaburzenie równowagi między praca a innymi sferami życia oraz utrata kontroli nad własnym zachowaniem na skutek wewnętrznego przymusu jej wykonywania"

TL;DR

Pracoholizm to uzależnienie od pracy, które objawia się poświęcaniem jej nadmiernie dużo czasu kosztem innych aspektów życia. Może mieć negatywne skutki dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Istnieją dwie formy pracoholizmu: entuzjastyczna, gdzie praca sprawia przyjemność, i negatywna, gdzie wykonuje się ją z wewnętrznym przymusem. Pracoholicy o negatywnych objawach mogą wpływać negatywnie na firmę i współpracowników. Uzależnienie od pracy przechodzi przez fazy wstępną, krytyczną i chroniczną. Istnieją sposoby leczenia pracoholizmu, takie jak terapia poznawczo-behawioralna. Problem pracoholizmu dotyczy około 5% populacji, a Polacy pracują średnio 41,6 godziny tygodniowo. Istnieją źródła pomocy dla osób uzależnionych od pracy.

Charakterystyka

Pracoholizm nie jest nowym zjawiskiem. Problematyka ta jest w sferze zainteresowań psychologów 1971 roku po publikacji Wayne’a Oatesa "Confessions of a workaholic" Na podstawie obserwacji patologii związanej z aktywnością zawodową w swoim zachowaniu autor wprowadził termin "pracoholizm" który to przedstawił jako konsekwencje dla psychicznego i fizycznego zdrowia pracowników.

Współczesny świat "pędzi" praktycznie każdy z nas żyje w pospiechu. Praca stanowi bardzo ważną cześć naszego życia. Niestety niektórzy sukces zawodowy traktują jako najważniejszy cel w życiu. Niejednokrotnie pierwsze sygnały alarmowe (brak czasu na odpoczynek, działalność poza pracą, odczuwanie wyrzutów sumienia wywołanych odpoczynkiem) są bagatelizowane i pracownik popada w coraz większe uzależnienie od pracy.

Osoby które, są opisywane jako pracoholicy (pracownicy uzależnieni od swojej pracy) nie zawsze starają się dobrze wykonywać swoją pracę. Rozróżnienie pomiędzy zdrową a niezdrową postacią pracoholizmu według Oatesa:

• Entuzjaści pracy lubiący swoją pracę, która przynosi im satysfakcję stanowi ona znaczącą stymulacje życiową. Pracoholicy tego typu są szczęśliwi dobrze przystosowanymi ludźmi, którym wykonanie pracy sprawia przyjemność. Rzadko korzystają z urlopu i nie odczuwają potrzeby opuszczenia miejsca pracy. Z powodu silnego zaangażowania mogą stanowić źródło stresu dla innych pracowników, bądź współpracowników.

Na ogół osoby te maja wsparcie w rodzinie, wysoką autonomię i różnorodność zadań, a powierzone im obowiązki odpowiadają posiadanej wiedzy, zdolnościom oraz umiejętnościom.

• Pracoholicy o negatywnych objawach są również zaangażowani w pracę, z tym, że nie przynosi im ona satysfakcji. Działają pod wewnętrznym przymusem wywiązywania się z nałożonych obowiązków.

Wywierają oni niepożądany wpływ na firmę i współpracowników. Ich działania mogą wywoływać niepożądane efekty takie jak:

• sztywność myślenia i analizowania problemów
• narzucenie współpracownikom nieuzasadnionego, długiego czasu pracy i wysokich standardów
• podejmowanie całkowitej kontroli nad procesem pracy
• kłopot z delegowaniem uprawnień czy proszeniem o pomoc
• problem w funkcjonowaniu jako członek zespołu

Mimo dużego wysiłku i intensywnej pracy pracoholicy mogą organizacji bardziej zaszkodzić niż przyczynić się do osiągnięcia pozytywnych efektów.

Fazy i przebieg uzależnienia od pracy

Warto zapoznać się z fazami oraz przebiegiem uzależnienia od pracy tak, aby móc w porę podjąć działania, które uchronią nas i naszych bliskich.

• Faza I - wstępna:

"ciągłe myślenie o pracy, brak czasu, pogorszenie relacji międzyludzkich, Zaniedbywanie siebie i rodziny budzi wyrzuty sumienia, ale uzależniony zaprzecza ich istnieniu. Pracoholik patrzy z pogardą na osoby, które czas wolny przeznaczają na relaks. Pojawiają się pierwsze zaburzenia fizyczne i psychiczne, np. lęki, zaburzenia koncentracji, bóle głowy, brzucha, bóle w klatce piersiowej.

• Faza II - krytyczna:

Wytrzymałość fizyczna zbliża się do punktu krytycznego, pojawiają się wzmożone zaburzenia snu, problemy z pamięcią, nadciśnienie, zaburzenia nastroju, początek choroby wrzodowej. Całe ciało pracoholika "krzyczy" STOP! Jednak osoba ta nie zwalnia tempa pracy. Podziw i współczucie otoczenia związany z natłokiem zajęć pozwalają mu wzmocnić samoocenę i zagłuszyć poczucie winy. W tej fazie pracoholik odrzuca relacje emocjonalne i życie społeczne, wzmacnia się agresja i niecierpliwość w stosunku do współpracowników, którzy nie są aż tak wydajni. Praca w grupie zaczyna być dla niego ogromnym problemem.

• Faza III − chroniczne uzależnienie

Ciało i psychika są skrajnie wyniszczone. Rytm dobowy dnia i nocy zostaje zaburzony, a w ciężkich przypadkach pracoholik traci orientację co do czasu. Postępujące samozniszczenie doprowadza często do ciężkich chorób somatycznych (choroby układu krążenia, zawał), zaburzeń psychicznych (ciężkie stany lękowe, depresja, inne uzależnienia) oraz zaburzeń relacji międzyludzkich (rozpad związków, więzi rodzinnych). Gwałtownie spada wydajność pracoholika, jego praca przestaje być efektywna, co staje się powodem głębokiej rozpaczy, a to z kolei pogłębia stany lękowe i depresję. Osoba uzależniona od pracy wpada w błędne koło, które ciężko jest przerwać. W skrajnych przypadkach pracoholizm w fazie III może zakończyć się śmiercią osoby uzależnionej".

Sposoby przeciwdziałania i leczenia pracoholizmu

W pokonywaniu uzależnienia od pracy potrzebne jest wsparcie instytucjonalne jak i rodzinne.

• Z punktu widzenia pracodawcy pomocna może być pętla OODA opracowane przez Johna Boyda - narzędzie dla kierowników. Pomaga przeanalizować sytuacje zgromadzić dostateczna ilość informacji oraz podjąć działanie. Składa się ona z czterech etapów:

O - obserwacja (zdobycie informacji)

O - orientacja (analiza informacji)

D - decyzja (opracowanie planu działań w przypadku niepokojącej sytuacji)

A - akcja (podjęcie zaplanowanych działań)

Trzeba pamiętać, że kierownik nie jest specjalistą od rozwiązywania problemów związanych z pracoholizmem. Jego rolą jest pomoc podwładnym w organizacji czasu pracy, rozłożenie obowiązków ewentualna interwencja i pomoc z organizacji pracy.

• W leczeniu pracoholizmu dobrze sprawdza się terapia poznawczo-behawioralna. Niestety wielu pracoholików bardzo późno trafia do psychoterapeutów.

W terapii pracoholizmu nie chodzi o to, by osoba pracowała mniej, ale by zmieniła podejście do pracy. Bardzo trudno jest zastąpić uzależniające pożądanie - zdrowym zaangażowaniem.

Terapia ma pozwolić na ustalenie granicy pomiędzy życiem prywatnym i pracą (work life balance) wspierać poczucie własnej wartości oraz umiejętność radzenia sobie z negatywnymi emocjami, ale w inny sposób niż poprzez rzucanie się w wir pracy.

Dzień Pracoholika - 12 sierpnia - Obchodzenie dnia Pracoholika nie ma na celu gloryfikowania uzależnienia od pracy, ale uświadomienie jego skutków. Tak jak każde inne uzależnienie, pracoholizm stopniowo wyniszcza człowieka fizycznie i psychicznie.

Badania

Szacuje się, że problem pracoholizmu dotyczy około 5% populacji. Badania wskazują, że przeciętny Polak pracuje 41,6 h tygodniowo. W tej statystyce znajdujemy się w czołówce Europy. Dla porównania Hiszpanie pracują 35,9 h, Irlandczycy − 37,9 h, Włosi − 39,3 h.

W badaniach przeprowadzonych przez CBOS w 2015 roku wyższy w porównaniu z innymi "poziom zagrożenia pracoholizmem występuje wśród kadry kierowniczej i specjalistów z wyższym wykształceniem (46,7%)

Wynik testu wskazuje iż obecnie blisko u jednej piątej Polaków (19,1%) uzależnienie od pracy stanowi rzeczywisty problem a w przypadku ponad jednej trzeciej ankietowanych (36,2%) istnieje zagrożeniem takiego problemu".

Pomoc uzyskasz

Telefon Zaufania - 801 889 880 dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych i ich rodzin.

Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji ITAKA (22) 654 40 41

Pomoc on-line poradnia internetowa "www.uzaleznieniabehawioralne.pl"

Przypisy

Pracoholizm — artykuły polecane

Syndrom wypalenia zawodowego — Pewność siebie — Wypalenie zawodowe — Stres — Piramida Maslowa — Pozytywne nastawienie — Niska samoocena — Przyczyny stresu — Mobbing

Bibliografia

• CBOS (2015)., Pracoholicy, Siecioholicy, hazardziści…Uzależnienia od zachowań Warszawa
• Dudek B., (2008) — szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę".Medycyna Pracy Uniwersytet Łódzki, Łódź Instytut Psychologii
• Golińska L.,(2014) Pracoholizm inaczej. Warszawa, Difin
• Huńczak M., (2015) Perfekcjonizm menedżera - kiedy pomaga, a kiedy szkodzi? Personel i Zarządzanie nr 9
• Jurek P., (2012) Pracoholizm czy zaangażowanie?: dobre i złe nawyki związane z przywiązaniem do pracy. Personel i Zarządzanie nr 4
• Malinowska D., (2014) " Pracoholizm: Zjawisko wielowymiarowe". Kraków Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Schultz, S.E., (2002) Psychologia a wyzwania dzisiejszej pracy, Wydawnictwo Naukowe PWN
• Wojdyło K., (2010) "Pracoholizm: perspektywa poznawcza" Warszawa. Nauka nr 4
• Zdunek A. (2013), Gdy praca staje się problemem. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa

Autor: Anna Żmuda