Histereza

Histereza
Polecane artykuły
Wstrząs popytowy Ryzyko kadrowe Bezrobocie Przyczyny bezrobocia Bezrobocie strukturalne Bezrobocie naturalne Szok podażowy Hipoteza płacy realnej Bezrobocie frykcyjne

Histereza w gospodarce pojawia się w momencie gdy długookresowa równowaga jest zależna od tego, w jaki sposób ta równowaga zmieniała się w krótkim okresie.

TL;DR

Histereza w gospodarce oznacza, że zmiany krótkoterminowe mają trwały wpływ na długoterminową równowagę. Może to prowadzić do wzrostu bezrobocia i zmniejszenia produkcji. Histereza ma również konsekwencje dla polityki gospodarczej, które mogą obejmować aktywację zawodową bezrobotnych, zwiększanie oddziaływania bezrobotnych na kształtowanie płac, popieranie inwestycji zwiększających zdolności produkcyjne przedsiębiorstw, oraz reformy stosunków pracy i zasiłków dla bezrobotnych.

Modele oddziaływania histerezy na bezrobocie

• "Swoi" oraz "Obcy" ("Insider - outsider"):

"Obcymi" nazywane są osoby bezrobotne, niewykonujące pracy. Tylko "Swoi" (którzy są osobami pracującymi) biorą udział w negocjacjach dotyczących płac. Stan równowagi ma miejsce gdy znaczna większość "swoich" ma pracę, oraz gdy starają się oni aby płaca była na tyle niska by ochronić miejsca pracy, które są przez nich zajmowane. W momencie pojawienia się recesji "swoi" tracą swoje posady przez co stają się "obcymi". Łatwo wywnioskować, że w ten sposób jest coraz mniej osób pracujących ("swoich") niż na początku. Będąc w mniejszości próbują oni wymóc na pracodawcy większe wynagrodzenie i nie nalegają na przywrócenie osób zwolnionych na utracone stanowiska. Skutkiem takich zmian jest nowa równowaga gospodarki, gdzie to pojawia się wysokie wynagrodzenie i niskie zatrudnienie, co jest odwrotnością sytuacji sprzed recesji. Wychodzenie z nowej równowagi wymaga od gospodarki długookresowego działania, które wyeliminuje mocną i pewną siebie grupę "swoich".

• Zniechęceni pracownicy (Model ubytku kapitału ludzkiego):

Równowaga w gospodarce ma miejsce gdy pracownicy są wykwalifikowani i chętni do działania. Recesja wpływa na wzrost bezrobocia i gdy trwa przez dłuższy okres czasu, osoby bezrobotne są zniechęcone w nieustannym poszukiwaniu pracy. Dlatego nawet gdy rynek pracy zwiększy się pracownicy nadal nie będą mieć motywacji do poszukiwania pracy, gdyż ich wcześniejsze próby nie dały im oczekiwanego rezultatu.

• Poszukiwanie i niedopasowanie (Model ubytku kapitału ludzkiego):

Kiedy bezrobocie jest niskie pracodawcy poszukują do swoich przedsiębiorstw pracowników, którzy są wykwalifikowani oraz takich, którzy poradzą sobie z obowiązkami na stanowisku pracy. Również pracownicy, którzy jak dotąd nie znaleźli pracy starają się znaleźć pracę spełniającą ich oczekiwania. Z powodu wystąpienia recesji pojawia się coraz mniej ofert pracy, gdyż większość pracodawców ma już kompletny zespół i nie potrzebuje kolejnego pracownika. Mniejsza liczba ofert wpływa na osoby poszukujące, tracą oni chęci do poszukiwań, gdyż oferowane miejsca pracy albo ich nie satysfakcjonują albo oferty w ogóle się nie pojawiają. Tutaj również w przypadku ponownej odbudowy popytu, pracodawcy i pracownicy nie są aktywni na rynku pracy, gdyż przyzwyczaili się do poprzedzającej wzrost recesji. Taka stagnacja wpływa na pojawianie się nowych miejsc pracy, ich liczba zaczyna spadać.

• Zasób kapitału (Model ubytku kapitału rzeczowego):

W początkowym stanie równowagi gospodarka ma w zapasie wysokie pokłady kapitału. Przekłada się to na równie wysoką wydajność pracy co wiąże się z sytuacją przedsiębiorstw - pojawia się wysokie zapotrzebowanie na siłę roboczą. Gdy nastąpi recesja przedsiębiorstwa są zmuszone do cięcia kosztów, dlatego zaczynają sprzedawać swoje maszyny aby ich zasób kapitału był wystarczający i aby móc nadal prowadzić swoją działalność. Gdy spadek popytu minie i ożywia się na nowo, zasób kapitału przedsiębiorstwa uległ trwałemu zmniejszeniu. Skutkiem takiego działania przedsiębiorstwa jest zmniejszenie się popytu na pracę, który już nigdy nie będzie mógł powrócić do poziomu wyjściowego.

Histereza w polityce gospodarczej - skutki

"Histereza sprawia, że przejściowe zmniejszenie popytu powoduje trwały spadek zatrudnienia i produkcji oraz wzrost bezrobocia odpowiadającego równowadze. Ma to dwie implikacje dla polityki gospodarczej. Po pierwsze, skoro już problem pojawił się, niebezpieczna może być próba rozwiązania go przez proste zwiększenie popytu globalnego. Zanim podaż długookresowa będzie w stanie zareagować, pojawi się wysoka inflacja. Potrzeba wiele czasu, aby środki zalecane przez zwolenników ekonomii podażowej dla przywrócenia pierwotnej wielkości podaży globalnej okazały się skuteczne. Po drugie, właśnie dlatego, że problem - jeżeli się pojawi - jest tak trudny do rozwiązania, ważne jest, aby przede wszystkim nie dopuścić do spadku popytu. Nagroda za skuteczne zarządzanie popytem jest tu wyższa niż w gospodarce z jednym stanem równowagi długookresowej, w której wszystko, o co się gra, to długość okresu, jaki jest potrzeby, aby gospodarka powróciła do wyjściowego punktu równowagi" (D. Begg 2007, s. 268)

Przykładowe rozwiązania histerezy

"Z przedstawionych modeli histerezy bezrobocia wynikają również bardziej konkretne wskazówki dla polityki gospodarczej. Zależą one przede wszystkim od akcentowanych w tych modelach źródeł histerezy. Z modelu ubytku kapitału ludzkiego wypływa wniosek o potrzebie aktywacji zawodowej bezrobotnych, zwłaszcza bezrobotnych długotrwale. Wskazane jest prowadzenie szkoleń zawodowych i podnoszenie kwalifikacji bezrobotnych, zwiększanie mobilności siły roboczej, reformowanie zasiłków dla bezrobotnych w celu zwiększenia intensywności poszukiwań pracy, pomaganie bezrobotnym (również finansowe) przy uruchamianiu własnej działalności, a także subsydiowanie pracowników zatrudniających bezrobotnych. Nieco inne zaleceni dla polityki gospodarczej wypływają z modelu "insider - outsider". Ograniczanie bezrobocia wymaga - w świetle tego modelu - działań zwiększających oddziaływanie bezrobotnych na kształtowanie płac. Ważne znaczenie tego punktu widzenia mogłyby mieć takie działania jak, zmniejszenie kosztów rotacji pracowników w przedsiębiorstwie, popieranie rozwoju nowych firm zatrudniających outsiderów, reforma stosunków pracy ograniczająca siłę związków zawodowych i uprawnienia strajkowe czy ograniczenie praktyk polegających na zatrudnieniu w przedsiębiorstwie tylko członków określonych związków zawodowych. Z modelu ubytków kapitału rzeczowego wynika sugestia o potrzebie popierania przez państwo inwestycji zwiększających zdolności produkcyjne przedsiębiorstw". (E. Kwiatkowski 2002, s. 224)

Bibliografia

• Arendt Ł. (2006). Czy w Polsce występuje efekt histerezy bezrobocia? "Gospodarka narodowa", Nr 11-12
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gajderowicz T., Grotkowska G., Wincenciak L.(2012) Determinanty czasu trwania bezrobocia absolwentów w Polsce "Gospodarka narodowa", Nr 11-12
• Jadamus-Hacura M., Melich-Iwanek K.(2004).Bezzatrudnieniowy wzrost gospodarczy - przykład Polski Studia Ekonomiczne, tom 203
• Kwiatkowski E. (2002). Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, s. 209-224

Autor: Joanna Poparda