Organizacja pracy wielozmianowej

Organizacja pracy wielozmianowej
Polecane artykuły
Niepełny wymiar czasu pracy Czas pracy Prawo podziału Controlling produkcji Produkcja potokowa Organizacja przerw w pracy Automatyzacja Przestój Elastyczne formy zatrudnienia

Praca wielozmianowa polega na tym, że pracownicy zastępują się nawzajem przy wykonywaniu danej pracy w sposób zapewniający zachowanie ciągłości procesu produkcyjnego i przebiegu pracy.

Rodzaje wielozmianowej organizacji czasu pracy:

• praca na dwie zmiany - wykonywana w zmianach rannych i popołudniowych,
• praca trójzmianowa okresowa - jest ona wykonywana bez przerwy we wszystkie dni tygodnia z wyjątkiem niedziel i świąt, są to dni wolne dla wszystkich pracowników,
• praca w ruchu ciągłym - prac trój lub czterozmianowa, która wykonywana jest 24 godziny na dobę, nieprzerwanie przez cały tydzień.

Długości tzw. turnusów zmianowych:

• cykl zapewniający dzień wolny od pracy po nocnej zmianie,
• cykl gwarantujący krótkie okresy rotacji zmian - uwzględniono tu postulat fizjologów pracy odnośnie wypoczynku po pracy w nocy, ten wariant uznano za optymalny, gdyż zakłada on co najmniej jeden dzień wolny po każdej zmianie nocnej,
• cykl zmian w przedsiębiorstwach pracujących w ruchu ciągłym - skraca się tu czas pracy w nocy poprzez wydłużenie godzin pracy zmian dziennych, szczególnie popołudniowej.

Aspekty prawne pracy wielozmianowej

Zostały one ujęte w art. 138 kodeksu pracy i w myśl tego artykułu system pracy na zmiany może być stosowany tylko przy pracach w ruchu ciągłym (takich, które nie mogą być przerwane ze względu na technologię produkcji), a także w instytucjach takich jak np. szpitale (ze względu na konieczność całodobowego zaspokajanie potrzeb ludności). Artykuł ten wskazuje, że w systemie tym istnieje możliwość przedłużenia norm tygodniowych (do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni) i dobowych (jednego dnia w niektórych tygodniach w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni dobowy wymiar pracy może być wydłużony do 12 godzin). Za każdą dodatkową godzinę czasu pracy ponad 8 godzin pracownikowi przysługuje dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych, jednak nie jest to praca w godzinach nadliczbowych.

Przyczyny wprowadzenia pracy wielozmianowy

• charakter procesów technologicznych - wymóg stałego nadzoru przez człowieka niektórych procesów,
• konieczność całodobowej pracy instytucji takich jak szpitale, apteki,
• chłonność rynku na niektóre dobra, np. przemysłu spożywczego czy lekkiego,
• korzyści ekonomiczne, takie jak: lepsze wykorzystanie czynników produkcji, co prowadzi do zwiększenia produkcji i obniżenia kosztu wytworzenia jednostki produktu.

Bariery wprowadzenia pracy wielozmianowej

• ekonomiczno-organizacyjna: surowcowa, zatrudnienia, popytu na dane dobro, brak harmonizacji produkcji,
• techniczna,
• społeczna,
• fizjologiczna - przystosowanie się do pracy zmianowej, a szczególnie do pracy w nocy, jest przeważnie procesem przebiegającym wolno i powodującym spadek poziomu wydajności.

Bibliografia

• L.Kozioł, Zarządzanie czasem pracy, Kraków 2000, s. 169-177.
• L.Kozioł, Motywacja w pracy. Determinanty ekonomiczno-organizacyjne, Wydawnictwo PWN, Warszawa-Kraków 2002, s. 105-107.
• Kodeks pracy, Dz.U.98.21.94, Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.

Autor: Agata Ficek