Status społeczny

Status społeczny
Polecane artykuły
Baby Boomer Potrzeba afiliacji Nierówności społeczne Szklany sufit Stratyfikacja Badanie Geerta Hofstede Dwuczynnikowa teoria Herzberga Fritz Jules Roethlisberger Czarna owca

Status społeczny jest inaczej określany jako pozycja społeczna jest pojęciem dość ogólnym, które określa miejsce jakie zajmuje jednostka w strukturze społeczności. Sposób ujęcia struktury społecznej wpływa na rozumienie pozycji społecznej.

Klasyfikacja pozycji społecznej

Klasyfikacji i charakterystyki tego pojęcia podjął się Piotr Sztompka ujmując pozycję społeczną w czterech powiązanych ze sobą wymiarach:

• wymiar normatywny("jak powinno być") gdzie struktura społeczna określana jest jako instytucjonalna powinność; w perspektywie jednostkowej wymiar rozumiany jest jako rola społeczna,
• wymiar świadomościowy- tu tożsamość społeczna jest opisywana jako grupa idei, przekonań myślowych itp., która dotyczy tego "jak jest" z punktu widzenia danej jednostki grupę tą można określić jako "mentalność pozycyjna"- jest to charakterystyczny dla konkretnej jednostki zespół ocen, który dotyczy umiejscowienia własnej grupy społecznej pośród innych zbiorowości
• w wymiarze 'interakcyjnym tożsamość społeczna definiowana jest poprzez kanały interakcji oraz partnerów działań; wymiar ten określany jest poprzez typowe kontakty z innymi jednostkami
• w wymiarze dotyczącym interesów tożsamość społeczna nazwana jest jako dostęp do dogodnych dóbr-inaczej mówiąc dostęp do szans życiowych (np. prestiż czy zamożność)

Z punktu widzenia socjologii, aby rozeznać się w tym co jednostka myśli czy do czego podąża zawsze trzeba się odwołać do pozycji, którą zajmuje w społeczności oraz do położenia w strukturze społecznej. Pozycja społeczna zawsze odnosi się do cech umiejscowienia danej jednostki w strukturze społecznej i ma na uwadze kilka wymiarów. Pozycja społeczna charakteryzowana jest przez relacje jakie występują pomiędzy różnymi pozycjami.

Miejsce jednostki w strukturze społecznej

Położenie jednostki w strukturze społecznej umiejscowione jest w dwóch płaszczyznach. Pierwszą z nich są te nierówności społeczne, które opisują stratyfikację społeczną- inaczej zwaną uwarstwieniem społecznym. Położenie społeczne jednostki zależy od wymiaru edukacyjnego, dochodu oraz statusu zawodowego. Im wyższy jest jej status, dochody oraz poziom wykształcenia tym pozycja stratyfikacyjna jest na wyższym poziomie. Zazwyczaj wykształcenie określane jest jako liczba ukończonych lat nauki, dochód- poprzez sumę wpływów z tytułu wykonanej pracy a status zawodowy przez pozycję danego zawodu w zawodach ogółem.

Druga płaszczyzna to struktura klasowa definiowana między innymi poprzez stosunki, które wynikają z podziału pracy na fizyczną i umysłową oraz produkcyjną i nieprodukcyjną. Waga wymienionych kryteriów zmienia się wraz z systemem społeczno-ekonomicznym. W latach siedemdziesiątych istotny był podział na pracowników produkcyjnych i nieprodukcyjnych, który stracił swą ważność w latach dziewięćdziesiątych. Obecnie wśród klas społecznych wyróżnia się między innymi:

• wyższe kadry kierownicze
• kontrolerów pracy
• specjalistów
• pracowników umysłowych
• pracowników fizycznych

Wpływ wykształcenia na pozycję zawodową

Trafne jest spostrzeżenie, że ludzi idą na studia w przekonaniu, że dzięki temu będą mogli zdobyć pracę, w której wykształcenie wyższe jest wymagane. Zapewni im to możliwość zrobienia kariery oraz wysoki status społeczny. Z badań jednak wynika, że jest zupełnie odwrotnie. Zależność pomiędzy stopniem wykształcenia a pozycją zawodową jest coraz mniejsza. Przyczyną tego zjawiska może być malejący odsetek przedstawicieli inteligencji wśród absolwentów uczelni wyższych. Odsetek ten w 1992 r. wynosił 52,7 %, w 1998-40 % a w 2006 r. spadł do 37,7 %. Można wyciągnąć z tego wniosek, że wykształcenie wyższe w coraz niższym stopniu przekłada się na przynależność do inteligencji. Absolwenci coraz częściej zasilały kategorie z niższej półki społeczeństwa, np. właścicieli firm poza sektorem rolniczym czy pracowników umysłowych. Analiza H. Domańskiego, B. W. Macha i D. Przybysza pokazała, że w latach 1982-2005 zmalał poziom zależności pomiędzy pozycją zawodową a wykształceniem. Źródłem tej sprawy mogło być obniżenie się wartości wykształcenia w wyniku rozwoju szkolnictwa oraz tego, że coraz więcej osób kończyło studia wyższe. Niedopasowanie wykształcenia do struktury zawodowej mogła stać się przyczyną zjawiska inflacji zawodowej. Dzieje się tak gdy wzrost wykształcenia powoduje, że ze absolwenci studiów wyższych z braku miejsc na rynku pracy zmuszeni są szukać zatrudnienia na niższych pozycjach. Obecnie w Polsce występuje brak stanowisk, gdzie mogliby zostać zatrudnieni absolwenci studiów wyższych. W latach 1988- 2003 nastąpił spadek zależności między pozycją zawodową(zazwyczaj obejmowaną zaraz po szkole) a wykształceniem. Po zmianach w systemie posiadanie dyplomu wyższej uczelni dawało mniej szans na uzyskanie pozycji specjalisty czy kierownika. A zatem wykształcenie wyższe przestało wymaganiem posiadania wysokiego statusu społecznego.

Klasy społeczne a przemiany

Tak długo jak będą istniały podziały klasowe, uprzywilejowane grupy ekonomiczny będą zwracały dużą uwagę. System klasowy w ujęciu psychologiczno-społecznym to uznanie danej grupy za lepszą od innej. Członkowie niższych klas nie są zatem wystarczająco dowartościowani a co za tym idzie nie ubiegają o uwagę. Należy też zaznaczyć, że jeżeli nie nastąpią zmiany w systemie ekonomicznym, to nierówności klasowe nie zostaną zniesione. Jednak system ekonomiczny jest ważnym czynnikiem dla rozwoju indywidualnego każdego człowieka. Dążenie do realizowania własnych potrzeb dominacja prywatnych przedsiębiorstw i instytucji sprofilowanych na jak największy zysk umacniają myślenie jednostki na swoją osobę. Doświadczenia z Japonii pokazują, że system ekonomiczny który jest oparty na współpracy powoduje spowolnienie skłonności indywidualistycznych i silnie ogranicza rozwój postawy zwrócony na siebie. Indywidualizm jest zakorzeniony w kulturze amerykańskiej. Nawet zmiany ekonomiczne nie były w stanie go zniwelować. Jednak poczucie bezpieczeństwa ekonomicznego może osłabić tendencje indywidualistyczne i wywołać większe zainteresowanie innymi ludźmi i ich sprawami.

Bibliografia

• Derber Ch. (2002) Zaistnieć w społeczeństwie. o potrzebie zwracania na siebie uwagi., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
• Domański H. (2009) Stratyfikacja a system społeczny w Polsce , Wydawnictwo Wydział Prawa i Administracji UAM, Warszawa
• Domański H., Mach B., Przybysz D. (2008) Pochodzenie społeczne-wykształcenie-zawód: ruchliwość społeczna w Polsce w latach 1982-2006 r. w: Zmiany stratyfikacji społecznej w Polsce 1982-2006, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa
• Kotarski H. (2016) Podobni czy różni? Pozycja społeczna i tożsamość społeczna młodzieży Europy Środkowo-Wschodniej , Pogranicze.Studia Społeczne, Tom XXVII cz.1; DOI 10.15290/ps. 2016.27.01.13 Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
• Nowak S. (2011) System wartości społeczeństwa polskiego Studia Socjologiczne 2011,1 (200) Uniwersytet Warszawski, Warszawa
• Słomczyński K. M. Pozycja społeczna a cechy osobowości: O wzajemnych relacjach w okresie transformacji systemowej, Wydawnictwo IFiS PAN Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Autor: Estera Skiba