Konkurencja monopolistyczna

Konkurencja monopolistyczna to jeden z rodzajów konkurencji niedoskonałej. Jak podaje M. Księżyk zachodzi ona pomiędzy dużą liczbą uczestników, z których każdy chciałby osiągnąć monopol. Ta forma konkurencji może pojawić się po stronie popytu albo podaży. Cechą charakterystyczną dla konkurencji monopolistycznej jest występowanie na rynku wielu uczestników. Każdy z nich tylko w niedużej części uczestniczy w ogólnym popycie lub dostarcza małą część ogólnej podaży. Zdaniem autorki tam, gdzie obserwujemy konkurencję monopolistyczną, charakterystyczna jest różnorodność produktów. Jest tam duża liczba producentów, którzy podejmując działania i decyzje praktycznie nie muszą brać pod uwagę współzależności od swoich konkurentów (M. Księżyk 2012, s. 169).

Według M. Nasiłowskiego konkurencję monopolistyczną można zaobserwować najczęściej na rynkach lokalnych i charakteryzuje m.in. "stacje benzynowe położone blisko siebie, restauracje, sklepy spożywcze, butiki, zakłady fryzjerskie" (M. Nasiłowski 2006, s. 167). Powodem tego jest łatwość wejścia na rynek (M. Nasiłowski 2006, s. 167).

TL;DR

Konkurencja monopolistyczna to forma konkurencji niedoskonałej, w której występuje wiele uczestników, z których każdy chciałby osiągnąć monopol. Charakterystyczną cechą tej konkurencji jest różnorodność produktów. Producentom zależy na zdobyciu określonego segmentu rynku poprzez dyferencjację produktów. Konkurencja monopolistyczna występuje najczęściej na rynkach lokalnych. Dużą część kosztów w tej konkurencji pochłania reklama i kreowanie marki. W krótkim okresie rynek jest elastyczny, a w długim okresie występuje równowaga, wzrasta produkcja i spadają ceny.

Konkurencja niecenowa

M. Księżyk nazywa konkurencję monopolistyczną konkurencją niecenową. Zbyt duże zróżnicowanie cen przez nabywców i dostawców mogłoby prowadzić do aktywnej konkurencji cenowej. Z tego powodu producenci konkurują przez dyferencjację produktów, czyli nadawanie im takich cech, które będą mogły wyróżnić je spośród produktów oferowanych przez inne firmy działające w tej branży. Takie zróżnicowanie produktów pozwala producentom na zdobycie określonego segmentu rynku, nie pozwalając im jednak osiągnąć całkowitego monopolu. Zdaniem autorki, aby wejść na taki rynek należy wziąć pod uwagę poniesienie kosztów wejścia, dyferencjacji produktu, jak również kosztów odpowiedniego poinformowania nabywców o swoim produkcie (M. Księżyk 2012, s. 170).

Jak podkreśla M. Księżyk, różnicowanie cen byłoby nieopłacalne dla producentów z powodu dużego podobieństwa do produktów ich konkurentów. Gdyby cena została podwyższona, to istniałoby znaczne ryzyko utraty części nabywców, którzy woleliby zakupić substytut u konkurencji za niższą cenę (M. Księżyk 2012, s. 170).

M. Nasiłowski twierdzi, że ten rodzaj konkurencji jest formą pośrednią pomiędzy całkowitym pełnym monopolem a doskonałą konkurencją. W wymienianym przez autora przemyśle obuwniczym, wydawniczym czy meblarskim, dość łatwo jest przestawić się z produkcji jednych wyrobów na inne jeśli zauważamy zmiany w popycie. Z tego powodu zamiast konkurować z innymi poprzez zmianę poziomu cen, lepiej i korzystniej jest przestawić się na takie produkty lub usługi, na które jest zapotrzebowanie, i które są bardziej atrakcyjne dla klientów. Autor zauważa, że konkurencja cenowa nie jest zbyt opłacalna, ponieważ w efekcie skutkuje spadkiem osiąganego przez producentów zysku. Zysk jest wyższy niż przy konkurencji doskonałej, ale równocześnie dużo mniejszy niż gdybyśmy mieli do czynienia z pełnym monopolem (M. Nasiłowski 2006, s. 160)

Zależność cen od marki

Jak piszą M. Smaga i T. Włudyka w tym rodzaju konkurencji dużą część kosztów pochłania reklama i kreowanie marki. Oczywistym jest, że wpływa to na wzrost kosztów wytworzenia, co z kolei ma również wpływ na cenę. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo wchodzące na rynek na początku musi dostosować się do cen minimalnych, będąc produktem niemarkowym. Drugą możliwością jest stworzenie własnej marki, co jednak wymaga znacznego nakładu. Jako przykład konkurencji monopolistycznej autorzy podają rynek odzieży. Jeden i ten sam produkt wyprodukowany na jednej linii produkcyjnej może różnić się ceną rynkową. Cena ta zależy tylko od marki, pod którą produkt ten jest sprzedawany (M. Smaga, T. Włudyka 2012, s. 120).

Konkurencja monopolistyczna w krótkim i długim okresie

Zdaniem A. Zielińskiej-Głębockiej fakt, że w konkurencji monopolistycznej nie są tworzone bariery wejścia sprzyja wchodzeniu na rynek nowych firm. Ma to wpływ na firmy, które już od pewnego czasu na tym rynku istniały-na ceny i wielkość ich produkcji (A. Zielińska-Głębocka 2012, s. 70):

• Jeśli mówimy o krótkim okresie, rynek charakteryzuje się elastycznością. Niektóre firmy nie są w stanie funkcjonować przy takiej konkurencji i zmuszone są rynek opuścić. Jest to związane z różnymi kosztami.
• Długi okres wiąże się z równowagą. Wszystkie firmy, które są na rynku zwiększają poziom produkcji. Jednocześnie spada średni poziom kosztów, co jest spowodowane wzrostem przychodów skali. Wszystko to skutkuje obniżeniem cen.

Konkurencja monopolistyczna — artykuły polecane

Strategia cenowa — Konkurent — Strategia konkurencji — Konkurencja doskonała — Strategia penetracji — Cykl życia produktu — Bariery wejścia — Strategia zbierania śmietanki — Monopol, oligopol, konkurencja

Bibliografia

• Księżyk M. (2012), Ekonomia. Podejście historyczne i prospektywne, Oficyna Wydawnicza AWM, Kraków
• Nasiłowski M. (2006), System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Smaga M., Włudyga T. (2012), Instytucje gospodarki rynkowej, Wolters Kluwer, Warszawa
• Wilczyński W. (2016)., Konkurencja "niedoskonała" i "monopolistyczna" W dwudziestopięciolecie teorii J. Robinson i E. H. Chamberlina
• Zielińska-Głębocka A. (2012), Współczesna gospodarka światowa, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Katarzyna Kozioł, Katarzyna Kasprzak, Magdalena Klocek