Mudaraba

Mudaraba jest jednym z podstawowych islamskich instrumentów finansowych. Jest kontraktem powierniczym, opierającym się na zasadzie podziału ryzyka między stronami.

Mudaraba jest umową między posiadaczem kapitału (zwanym też rabb al-mal) oraz osobą zarządzającą (mudarib). Wypracowane przez taką spółkę zyski są dzielone między dwa podmioty w proporcjach uzgodnionych w momencie podpisywania umowy. Straty finansowe ponosi jednak tylko kapitałodawca. Ewentualne straty menedżera ograniczają się do braku wynagrodzenia za świadczone usługi. Z wyjątkiem naruszenia umowy lub jej braku, mudarib nie ponosi żadnej odpowiedzialności finansowej w przypadku braku powodzenia przedsięwzięcia. Mimo iż, rabb al-mal może stawiac swoje warunki w trakcie obopólnego ustalania warunków kontraktu, nie ma on prawa do ingerowania w decyzje biznesowe menedżera. Odpowiedzialność rabb al-mal ogranicza się do wysokości kapitału zainwestowanego w projekt, natomiast wydatki zarządzającego nie mogą przekroczyć powierzonej mu kwoty. Mudarib nie może również zaliczać do kosztów swoich prywatnych wydatków, jeśli nie mają one bezpośredniego związku z działalnością operacyjną.

Kontrakt mudaraba może być zerwany w każdej chwili przez którąkolwiek ze stron, przez podanie rozsądnej przyczyny. Warunek ten może prowadzić do trudności z dalszym prowadzeniem biznesu. W praktyce strony często ustalają w umowie sposób jej wcześniejszego zakończenia, który nie wpływa na kontynuowanie przedsięwzięcia. Podział zysków następuje dopiero wtedy, gdy spłacone są wszystkie zobowiązania, a kapitał podmiotu finansującego został odtworzony.

Problem hazardu moralnego

Mudaraba, będąca kontraktem powierniczym (uqud al-amana), może prowadzić do zjawiska hazardu moralnego, dzięki przewadze informacyjnej, będącej po stronie menedżera. Dlatego też, mudarib zobowiązany jest do działania w dobrej wierze i sumiennego wywiązywania się ze swych obowiązków. W przeciwnym razie popełnia grzech ciężki i podlega infamii w społeczności muzułmańskiej.

Mudaraba w nowoczesnej bankowości islamskiej

Wykorzystując instytucję mudaraba, określa się zasady działania trzech stron, w których pierwszą jest bank działający jako pośrednik pomiędzy pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą. Drugą stroną jest inwestor, który może być zarówno założycielem banku, jak i posiadaczem lokaty. Trzecią stroną staje się kredytobiorca. Inwestor osiąga zyski dzięki działaniom podjętym przez bank komercyjny, a wynikają one z przychodów osiąganych przez kredytobiorcę. Dlatego istnieje związek pomiędzy pasywami banku a depozytami uzgodnionymi zgodnie z mudarabą. Podział zysków wynikający ze złożonych depozytów wpływa na strukturę pasywów. Pasywa nie wymagają korekt z tytułu strat poniesionych przez inwestora i nie wpływają na wielkość posiadanego kapitału. Podobnie działa mudaraba, określająca relacje pomiędzy bankiem a pożyczkobiorcą. Od banku nie wymaga się utrzymywania zwiększonych rezerw związanych z ryzykiem działalności handlowej. W takiej samej sytuacji występuje zgodność pomiędzy aktywami a pasywami, powodująca ograniczenie ryzyka kryzysów finansowych.

Mudaraba — artykuły polecane

Musharaka — Ijarah — CDS — Reasekuracja — Gwarancje ubezpieczeniowe — Poręczyciel — Ryzyko kursowe — Teoria niekompletnych kontraktów — Swap procentowy

Bibliografia

• Buszko A. (2005), Wpływ rozwiązań zwyczajowych na funkcjonowanie islamskich banków komercyjnych, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Iqbal M., Molyneux P. (2005), Thirty years of islamic banking, Palgrave Macmillan, New York

Autor: Dominik Gajowiak