Etyka

Etyka
Polecane artykuły
Relatywizm kulturowy Antropologia kulturowa Psychologia społeczna Zdrowy rozsądek Sprawność Metafora organizacji Doktryna Opinia publiczna Socjalizacja

Etyka jest jednym z działów filozofii. Dział ten jest ściśle powiązany z moralnością. Słowo "etyka" pochodzi od greckiego słowa "ethiká", które z kolei wzięło się od "ethos", co oznacza stałe miejsce zamieszkania, obyczaj (Powszechna Encyklopedia Filozofii). Encyklopedia Powszechna PWN podaje następujące definicje etyki (1973, s. 725-726):

1. Ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej w określonej epoce historycznej.
2. Konkretny system etyczny, zespół określonych poglądów i zasad moralnych.
3. Nauka o moralności, dyscyplina naukowa rozpatrywana w aspekcie normatywnym (etyka normatywna lub właściwa) i opisowo-wyjaśniającym (etyka opisowa lub etologia).

Funkcje i zastosowanie etyki

Etyka odgrywa niezwykle istotną rolę w wielu aspektach ludzkiego życia. Jej zastosowanie pozwala między innymi na (T. Oleksyn 2003, s.103):

• wpajanie ludziom szacunku dla wartości,
• poprawienie jakości relacji i stosunków międzyludzkich,
• zrozumienie ludzi o odmiennych poglądach lub też tych, którzy myślą inaczej,
• szerzenie szacunku dla innych i dla ich odmienności,
• intelektualne zdystansowanie się od problemów,
• zastosowanie nowych możliwości,
• wpłynięcie na ludzi, aby myśleli nie tylko o własnych korzyściach,
• zrozumienie świata biznesu w pełniejszy sposób (biorąc pod uwagę całość ludzkiego życia, społeczeństwo, rodzinę),
• połączenie biznesu z innymi aspektami ludzkiego życia,
• podniesienie poziomu jakości negocjacji handlowych,
• rozwiązywanie dylematów etycznych.

Rodzaje etyki

Istnieje wiele rodzajów etyki. Jest to spowodowane tym, że etykę możemy dzielić biorąc pod uwagę różne jej aspekty. Do najważniejszych z nich należą (Encyklopedia Powszechna, 1973, s. 725-726):

1. Aspekt normatywny - w tym aspekcie etyka stara się rozwiać wątpliwości dotyczące tego co jest moralnie dobre, a co złe. Wytacza ona też dyrektywy (tj. normy moralnie pozytywnego postępowania) na postawie przyjętych ocen i związanych z nimi powinności. Ponadto podejmuje ona próbę wskazywania sposobów takiego przekształcania obiegowej moralności, by dostosować ją do przyjętego ideału moralnego.

Podział etyki:

• etyka normatywna,
• etyka właściwa.

Zakres badań:

• aksjologia - (zwana też teorią wartości) jest to zwykła analiza pojęcia dobra moralnego (zwanego też wartością moralną), powinności moralnej (obowiązku), a także tego, co przyjmujemy za dobro najwyższe,
• deontologia - jest to nauka o powinnościach, bada co decyduje o wartości moralnej czynu.

2. Aspekt opisowy - w tym aspekcie etyka zajmuje się analizowaniem, opisywaniem oraz tłumaczeniem moralności rzeczywiście przyjmowanej (zwanej również moralnością obiegową). Analiza jest uzależniona od epoki i środowiska społecznego, a więc od tego co ludzie w danym czasie uważają za dobre lub złe moralnie. W aspekcie opisowym do zadań etyki należy wskazanie źródeł, struktury, oraz funkcji moralności jako świadomości społeczeństwa, a także śledzenie jej rozwoju.

Podział etyki:

• etyka opisowa,
• etologia.

Zakres badań:

• socjologia moralności,
• psychologia moralności,
• metaetyka.

3. Aspekt obszarowy - ze względu na fakt, że etyka jest obecna w niemalże każdym aspekcie ludzkiego życia poniżej wymieniono jedynie przykładowe rodzaje etyki, biorąc pod uwagę jej obszary.

• etyka biznesu,
• etyka ekonomii,
• etyka reklamy,
• etyka ekologiczna (środowiskowa),
• etyka lekarska,
• etyka pielęgniarska,
• etyka pracy,
• etyka zawodowa,
• etyka kodeksowa,
• etyka słowa.

Etycy i ich poglądy

Na świecie jest wiele systemów etycznych, które opierają się na poglądach bardziej lub mniej znanych etyków. Poniżej najważniejsi z nich (Encyklopedia Powszechna, 1973, s. 725-726):

Na świecie

• Sokrates - nawiązywali do niego cynicy (cnota to jedyne dobro, a także cel życia) i cyrenaicy (hedonizm)
• Demokryt - dał początek eudajmonizmowi
• Arystoteles - jako pierwszy wyróżnił etykę jako odrębną dyscyplinę
• Augustyn Aureliusz - stworzył podstawy ortodoksalne teocentrycznej religii chrześcijańskiej (szczęście ludzkie jest osiągalne jedynie w Bogu
• P. Abelard - podjął próbę laicyzacji etyki w XII w.
• Tomasz z Akwinu - podporządkowanie życia ziemskiego idei zbawienia i kontemplacji Boga w życiu przyszłym
• Duns Scotus i W. Ockham - woluntaryzm etyczny, teza o woli boskiej jako normie moralności
• R. Descartes, Th. Hobbes, B. Spinoza - badanie motywów postępowania i namiętności ludzkich
• A. Shaftesbury, D. Hume - rozważania nad naturą ludzką
• Wolter, J. de la Metterie, D. Diderot, P. Holbach, C. Helvetius - idea laicyzacji
• P. Maupertuis, J.A. Condorcet - utylitarystyczne ujęcie idei laicyzacji
• J. Bentham, J.S. Mill - rozbudowanie utylitarystycznego ujęcia idei laicyzacji w zwarty system nazwany utylitaryzmem
• I. Kant - rygoryzm moralny
• J.G. Fichte - "czyn" jako idea świadomości moralnej
• G.W. Hegel - proces dziejowy jako realizacja wartości moralnych poprzez przezwyciężanie alienacji
• L. Feuerbach - etyka eudajmonistyczna i humanistyczna, zniesienie alienacji religijnej jako warunek odnowy moralnej
• K. Marks, F. Engels - etyka marksistowska - człowiek jako najwyższa wartość, moralność jako forma świadomości społecznej, klasowa struktura społeczeństwa, celem jest wyzwolenie człowieka z wszelkiej alienacji; nawiązywali do humanizmu Feuerbacha; podstawa humanizmu socjalistycznego
• W.I. Lenin - sformułował kryteria moralności socjalistycznej
• A.Comte - altruizm etyczny
• H. Spencer - etyka ewolucjonistyczna, życie jako wartość najwyższa

W Polsce

• T. Kotarbiński - system etyki niezależnej (tj. etyki laickiej, uniezależnionej od wskazań jakiejkolwiek religii)
• M. Ossowska
• Cz. Znamierowski

Bibliografia

• Burkiewicz Ł., Kucharski J. (red.) (2016), Etyka w organizacji. Zarządzanie, kultura, polityka, Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Czochorowski M. (red.) (2020), Etyka. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin.
• Encyklopedia Powszechna (1973), PWN, Warszawa, s. 725-726.
• Gasparski W. (red) (2002), Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy, kodeksy, Centrum Etyki Biznesu IFiS PAN & WSPiZ oraz Biuro Stałego Koordynatora ONZ w Polsce, Warszawa.
• Klimek J. (2014), Etyka biznesu. Teoretyczne założenia, praktyka zastosowań, Difin, Warszawa.
• Oleksyn T. (2003), Filozofia a zarządzanie, Wolters Kluwer, Warszawa.

Autor: Marta Borowiec

..