Organy nadzoru

Nadzór oznaczający szereg czynności, które umożliwiają ingerencję w działania rynku finansowego, nadzorowanego w celu prawidłowego funkcjonowania. Są to czynności prawne, które dokonywane są w formie określonych środków prawnych, nazywanych środkami nadzoru. Niosą za sobą skutki prawne przewidziane przepisami prawnymi. Nadzór nad rynkiem finansowym jest szerokim pojęciem, składa się na niego wiele czynności, które mają zapewnić prawidłowe funkcjonowanie tego rynku.

Organy nadzoru finansowego w Polsce sprawują nadzór:

• Bankowy, zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Ustawą z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających.
• Ubezpieczeniowy, zgodnie z Ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, Ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym, Ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, Ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.
• Nadzór emerytalny, zgodnie z Ustawą z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych, Ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, Ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych.
• Nad rynkiem kapitałowym, zgodnie z Ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, Ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, Ustawą z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, Ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, Ustawą z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych.
• Nad agencjami ratingowymi, zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1060/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie agencji ratingowych.
• Nad instytucjami pieniądza elektronicznego, zgodnie z Ustawą z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych,
• Uzupełniający zgodnie z Ustawą z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami reasekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego.

TL;DR

Nadzór nad rynkiem finansowym jest ważny dla zapewnienia jego prawidłowego funkcjonowania. W Polsce sprawują go różne organy, takie jak Bankowy, Ubezpieczeniowy, Nadzór Emerytalny, Nadzór nad Rynkiem Kapitałowym, nad agencjami ratingowymi, nad instytucjami pieniądza elektronicznego i uzupełniający. Ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności rynku, a także ochrona interesów klientów. Zadania organów nadzoru obejmują m.in. dbanie o bezpieczeństwo systemu finansowego, tworzenie regulacji i nadzór nad ich stosowaniem, zarządzanie kryzysami i wspieranie płynności systemu. W Polsce nadzór nad rynkiem finansowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Europejski nadzór bankowy obejmuje EBC i organy nadzoru krajowe. Nadzór bankowy obejmuje kontrolę, regulację, licencjonowanie i sankcjonowanie, ale nie obejmuje ochrony konsumentów, usług płatniczych i przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy.

Cele

Podstawowym i głównym celem organów nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego poprzez realizowanie celów określonych w ustawie o:

• Prawa bankowego określającego zasady prowadzenia działalności banków, organizacji i reprezentacji banków Polskich jak i zagranicznych, a także ich oddziałów
• Nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz o Rzeczniku Ubezpieczonych zapewniającym ochronę interesów osób ubezpieczających i ubezpieczonych. W celu prawidłowej realizacji zadań komisji współpracuje ona z Komisją Nadzoru Bankowego oraz Komisją Papierów Wartościowych i Giełd
• Nadzorze nad rynkiem kapitałowym zapewniającym prawidłowe działanie, stabilność, bezpieczeństwo oraz ochrony interesów uczestników tego rynku.
• O elektronicznych instrumentach płatniczych jest określenie zasady wydawania i użytkowania instrumentów płatniczych w tym "pieniądza elektronicznego".

Zadania

Do zadań organów nadzoru nad rynkiem finansowym należy:

• dbanie o bezpieczeństwo oraz stabilność całego systemu finansowego,
• kreowanie regulacji ostrożnościowych, które mają zapewnić bezpieczeństwo funkcjonowania wszystkich instytucji finansowych,
• nadzór nad stosowaniem regulacji ostrożnościowych,
• tworzenie regulacji poświęconych relacji między klientami a instytucjami finansowymi, a także zachowań uczestników rynku finansowego,
• nadzór respektowania regulacji rynkowych,
• organizacja sieci bezpieczeństwa, w skład której wchodzi bank centralny w roli pożyczkodawcy ostatniej szansy oraz instytucje gwarantujące depozyty/aktywa,
• wspieranie płynności systemu finansowego oraz zarządzanie ta płynnością w celu zapewnienia systemowego bezpieczeństwa,
• zarządzanie kryzysami, podejmowanie działań wobec niewypłacalnych instytucji finansowych

W Polsce nadzór nad rynkiem finansowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, w skrócie KNF. Zasady i zakres sprawowanego nadzoru KNF nad rynkiem finansowym określa Ustawa z dnia 21 lipca 2006r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, (Dz. U. z 2012 r. poz. 1149, z późniejszymi zmianami). Prawidłowo funkcjonujący rynek finansowy winien być przejrzysty i stabilny, a także powinien zapewniać ochronę i bezpieczeństwo wszystkim uczestnikom rynku. Te zadania i cele zostały powierzone Komisji Nadzoru Finansowego. KNF jest również wyposażona w kompetencje, które maja przeciwdziałać niedozwolonym zachowaniom podmiotów nadzorowanych świadczących usługi finansowe.

Europejski nadzór bankowy - zakres przedmiotowy i podmiotowy

Jeśli chodzi o podmiotowość nadzoru to jest ona związana z tym, nad kim sprawowany jest nadzór i kto jest za to odpowiedzialny. Na ten mechanizm składają się EBC (Europejski Bank Centralny) oraz organy nadzoru każdego z krajów. Danie systemu bankowego pod nadzór EBC ma zalety jak i wady. Do zalet można zaliczyć fakt, iż ani władze unijne ani poszczególnych krajów teoretycznie nie mają bezpośredniego wpływu na jego działanie. Niewątpliwie za wadę takiego rozwiązania możemy uznać, iż istnieje pewnego rodzaju ryzyko pojawienia się konfliktu interesów w jednoczesnym prowadzeniu polityki nadzoru jak i monetarnej prze Europejski Bank Centralny. Ponadto przekazanie nadzoru do EBC powoduje to iż staje się on ponadnarodowy. Nadzorem mają zostać objęte trzy najbardziej znaczące instytucje kredytowe każdego z krajów, które należą do unii bankowej. Jeśli chodzi o przedmiotowy zakres działania nadzoru bankowego to ma obejmować on procesy: kontrolowania, regulowania, licencjonowania oraz sankcjonowania. Kwestie związane z ochroną konsumentów, którzy są klientami instytucji kredytowych, nadzór nad usługami płatniczymi oraz przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy nie znajdą się w kręgu zainteresowań przedmiotowego nadzoru EBC. W ramach tego nadzoru w EBC została powołana Rada do spraw Nadzoru, w której skład wchodzić mają: przewodniczący, zastępca przewodniczącego, czterech przedstawicieli EBC oraz przedstawiciele nadzoru bankowego. Przygotowywanie projektów i przedkładanie ich Radzie prezesów to jedno z głównych zadań Rady ds. Nadzoru. Wraz z Radą ds. Nadzoru funkcjonować ma Administracyjna Rada Odwoławcza (Zalewska M. 2015 s. 18-26)

Organy nadzoru — artykuły polecane

Komisja Nadzoru Finansowego — Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych — Rynek finansowy — Komisja Papierów Wartościowych i Giełd — Inspektor nadzoru — Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa — Prawo bankowe — Europejski System Banków Centralnych — Instytucje finansowe

Bibliografia

• Fojcik-Mastalska E., Rutkowska-Tomaszewska E. (2011), Nadzór nad rynkiem finansowym: aktualne tendencje i problemy dyskusyjne, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa
• Kosikowicz C., Ruśkowski E. (red.) (2008), Finanse publiczne i prawo finansowe, Wolters Kluwer, Warszawa
• Nadolska A. (2017), Źródła regulacji i nadzoru nad bankami funkcjonującymi na rynku finansowym Unii Europejskiej, Bezpieczny Bank, nr 1(66)
• Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami reasekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego Dz.U. 2005 nr 83 poz. 719
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych Dz.U. 2011 nr 199 poz. 1175
• Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym Dz.U. 2006 nr 157 poz. 1119
• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym Dz.U. 2005 nr 183 poz. 1537
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Dz.U. nr 140 poz. 939
• Zalewska M. (2015), Europejska Unia Bankowa, Difin, Warszawa
• Zielińska K. (2015), Reforma nadzoru sektora bankowego Unii Europejskiej - unia bankowa, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, Łódź

Autor: Dawid Mróz, Jakub Musiał

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.