Ocena zdolności kredytowej

Zdolność kredytowa to oczekiwana zdolność do zwrotu kwoty kredytu i umówionych odsetek w określonych terminach spłaty. Badanie zdolności kredytowej klienta jest jednym z elementów systemu mającego na celu minimalizację ryzyka związanego z udzielaniem kredytów klientom indywidualnym i instytucjonalnym. Od jej oceny zależy, czy bank przyzna kredyt wnioskodawcy, jaka będzie wysokość kredytu, oprocentowania oraz termin spłaty.

TL;DR

Zdolność kredytowa to ocena klienta przez bank, czy jest w stanie spłacić kredyt. Banki analizują dokumenty i dane ekonomiczne, aby ocenić zdolność kredytową. W Polsce istnieje wiele różnych metod analizy zdolności kredytowej, a ocena może być formalnoprawna lub merytoryczna. Ocena dotyczy zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorstw, i może być bieżąca lub perspektywiczna. W zależności od kwoty kredytu i długości współpracy z bankiem, ocena może być uproszczona lub pełna. Istnieją różne czynniki, takie jak dochody, zobowiązania, wiek, stan cywilny, które wpływają na zdolność kredytową.

Zasady funkcjonowania

Ocena zdolności kredytowej polega na analizie możliwości wywiązywania się kredytowych z przyszłych zobowiązań. Analiza ta jest dokonywana przed przyznaniem kredytu. Ocena zdolności kredytowej jest dokonywana w oparciu o dokumenty formalnoprawne i dane ekonomiczno finansowe dostarczone przez klienta i zebrane przez sam bank. Dokumenty potrzebne do oceny zdolności kredytowej są różne zależnie od tego czy kredytobiorcą jest osoba fizyczna czy podmiot gospodarczy. Osoby fizyczne zazwyczaj muszą przedstawić dokumenty potwierdzające ich tożsamość, wysokość osiąganych dochodów, oświadczenia i zaświadczenia o posiadaniu lub nie innych zobowiązań kredytowych i wywiązywaniu się ze zobowiązań wobec Urzędu Skarbowego i ZUS. Natomiast przedsiębiorstwa przedstawiają dokumenty rejestracyjne, bilans, sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, rachunek zysków i strat, zaświadczenia o wywiązywaniu się ze zobowiązań wobec Urzędu Skarbowego i ZUS itp. Rodzaj i ilość wymaganych dokumentów zależy też od metody badania zdolności kredytowej przyjętej przez konkretny bank. Praktycznie każdy bank przyjmuje własne rozwiązania w tym zakresie. Ramy postępowania w czasie analizy zdolności kredytowej są wyznaczone przez przepisy prawa. W Polsce nadzór nad działalnością banków i ich polityką kredytową sprawuje NBP i Komisja Nadzoru Bankowego. W literaturze spotykamy następujące metody analizy zdolności kredytowej:

1. Banki w Polsce:

• System oceny zdolności kredytowej PBK S.A. w Warszawie
• System oceny zdolności kredytowej PKO BP
• System oceny zdolności kredytowej Pekao S.A.

1. Banki zagraniczne:

• System Price Waterhous
• System Bancasio San Paolo di Toino
• System oceny Deutsche Bank A.G.

Kategorie oceny zdolności kredytowej

Ocenę zdolności kredytowej banki dzielą na dwie kategorie: formalnoprawną i merytoryczną.

• Pierwsza polega na sprawdzeniu czy wnioskodawca, może zawrzeć umowę kredytową pod względem formalnym. W procesie tym bank zbiera informacje o kredytobiorcy i poddaje je weryfikacji.
• Merytoryczna zdolność kredytowa polega natomiast na ocenieniu przez bank sytuacji ekonomiczno-finansowej kredytobiorcy oraz jakość zabezpieczeń prawnych kredytu.

Wyróżniamy również ocenę zdolności kredytowej przedsiębiorstwa: bieżącą oraz perspektywiczną.

• Bieżąca, czyli średnioterminowa przeprowadzana jest przez bank przed udzieleniem kredytu krótkoterminowego i średnioterminowego. Polega na ocenie płynności środków obrotowych oraz stopnia dynamiki rentowności.
• Perspektywiczna, czyli długoterminowa przeprowadzana jest przez bank przed udzieleniem kredytu długoterminowego. Polega na ocenie tych samych czynników jak w ocenie bieżącej, z tym że dodatkowo ocenie podlega również koszt działalności eksploatacyjnej, opłacalność produkcji eksportowej oraz efektywności inwestycji.

W zależności od wysokości kwoty kredytu oraz czasu współpracy banku z klientem wyróżniamy ocenę zdolności kredytowej uproszczoną i pełną.

• Uproszczona przeprowadzaną przez bank dla klientów z dłuższym stażem współpracy, gdy kwota kredytu jest niska.
• Pełna przeprowadzana przez bank dla nowych klientów oraz przy wysokiej kwocie kredytu.

Metody badania zdolności kredytowej

Obecnie nie istnieje żaden jednakowy sposób stosowany do badania zdolności kredytowej. W zależności od banku istnieje wiele różnorodnych metod badania zdolności kredytowej. Możemy wyróżnić tutaj metody jakościowe, ilościowe oraz mieszane. Jakościowe polegają na analizie zbliżonych do siebie zjawisk oraz obserwacji, natomiast ilościowe wykorzystują dane mierzalne. Mieszane badania zdolności kredytowej jak wskazuje nazwa są połączeniem dwóch poprzednich metod. Przykładem metody mieszanej jest metoda bankowego 5C, czyli:

• character: kwalifikacje kredytobiorcy
• capacity: możliwości obecne i przyszłe
• collateral: zabezpieczenia spłaty kredytu
• capital: kapitał własny
• condition: uwarunkowania

Czynniki wpływające na zdolność kredytową

Czynniki wpływające na zdolność kredytową:

• wysokość miesięcznych dochodów brutto
• obecne zobowiązania
• źródło dochodów
• liczba osób przypadająca na gospodarstwo domowe
• wiek kredytobiorcy
• stan cywilny
• raport z Biura Informacji Kredytowej
• wysokość kredytu
• okres spłaty kredytu

Ocena zdolności kredytowej — artykuły polecane

Zdolność kredytowa — Limit kredytowy — Biuro Informacji Kredytowej — Rodzaje kredytów — Wiarygodność kredytowa — Wskaźnik Altmana — Analiza sytuacji ekonomicznej — Kredyt konsumpcyjny — Analiza płynności finansowej

Bibliografia

• Jaworski W. (red.) (1997), Polskie Banki w Drodze do Unii Europejskiej Poltext, Warszawa
• Jaworski W. (red.) (1999), Banki polskie u progu XXI wieku, Poltext, Warszawa
• Joanna N. (2006), Zdolność kredytowa jako element potencjału finansowego jednostek samorządu terytorialnego, Studia Regionalne i Lokalne, 3 (25)
• Kitowski J. (2014), Kryterium oceny czynników subiektywnych w bankowych metodach weryfikacji zdolności kredytowej przedsiębiorstwa, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 803
• Mielczarek J. (2012), Usługi Finansowe, Poradnik dla osób starszych, Warszawa
• Ślązak E. (2011), Zawodność rynku kredytowego w teorii racjonowania kredytu, Finansowy kwartalnik Internetowy e-finanse, nr 4
• Zaleska M. (2016), Bankowość bez tajemnic, Difin, Warszawa

Autor: Jakub Kowalewski, Alicja Grzyb