Urlop bezpłatny

Urlop bezpłatny jest to taka forma urlopu, w której zatrudniony nie ma prawa do wynagrodzenia oraz innego świadczenia pieniężnego ze strony pracodawcy. Zostaje udzielony pracownikowi w celu załatwienia spraw rodzinnych, podjęcia nauki lub innej pracy zarobkowej itp.

• Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy. Pracodawca nie odprowadza składek społecznych za czas przebywania pracownika na urlopie bezpłatnym, w tym pracownik nie ma opłacanego za ten okres ubezpieczenia chorobowego. Dlatego jeśli zatrudniony podczas urlopu bezpłatnego zachoruje i uzyska zwolnienie lekarskie to i tak nie należy mu się wynagrodzenie chorobowe ani zasiłek chorobowy (art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.). Zwolnienie lekarskie nie przerywa urlopu bezpłatnego ani nie przedłuża tego okresu.
• Pracownik jest tylko i wyłącznie inicjatorem urlopu bezpłatnego. Dlatego uzasadnienie jego podjęcia znany jest przede wszystkim pracobiorcy i nie musi on zostać przekazany pracodawcy. Pracodawca nie może zmusić pracownika do skorzystania z urlopu bezpłatnego, ponieważ np. ma mniej pracy w danym okresie. Byłoby to niezgodne z prawem oraz bezskuteczne. Gdyby tak się stało zatrudniony może wystąpić do sądu o wypłacenie należnego mu wynagrodzenia postojowego oraz dopuszczenia go do pracy.
• Urlop bezpłatny zgodnie z przepisami jest udzielany pracownikowi na pisemny wniosek (art. 174 § 1-3 k.p.). W związku z tym, z mocy ustawy nie przysługuje pracownikowi tak jak prawo do urlopu wypoczynkowego. Na skorzystanie z urlopu bezpłatnego pracodawca może się zgodzić, ale nie musi. Nie ma on również obowiązku uzasadniać swojej decyzji, jak i udzielić odpowiedzi pracownikowi na wniosek złożony w formie ustnej, ponieważ wymagana jest forma pisemna. Dobrze aby decyzja pracodawcy była przedstawiona na piśmie dla celów dowodowych. Wystarczy, aby pracodawca lub osoba uprawniona do reprezentowania pracodawcy napisze "nie wrażam zgody" lub "wyrażam zgodę na urlop bezpłatny zgodnie z treścią wniosku".
• Przepisy nie mówią jasno o wymiarze urlopu bezpłatnego, stąd należy uznać, że może zostać udzielony na jeden do kilku dni, tygodni, miesięcy czy lat. Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, chyba że wyjątkiem jest urlop udzielony na rzecz pracy u innego pracodawcy (art. 174¹ k.p.).

TL;DR

Urlop bezpłatny to forma urlopu, w której pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia ani innych świadczeń pieniężnych. Pracodawca nie odprowadza składek społecznych za ten okres. Pracownik jest inicjatorem urlopu i pracodawca nie może go zmusić do skorzystania z niego. Urlop bezpłatny jest udzielany na pisemny wniosek, ale pracodawca nie musi się zgodzić. Okres urlopu może być różny, ale nie wlicza się do stażu pracy. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego tylko w określonych warunkach. Przebywający na urlopie bezpłatnym pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Pracodawca może zmienić warunki umowy o pracę tylko za zgodą pracownika.

Odwołanie pracownika z urlopu bezpłatnego

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego tylko wtedy, gdy są spełnione jednocześnie 3 warunki:

• została dopisana do decyzji pracodawcy klauzula, która dopuszcza możliwość odwołania pracownika z urlopu bezpłatnego, owa klauzula powinna zostać ustalona z pracownikiem. Jeżeli pracownik nie wyraża zgody na umieszczenie klauzuli, pracodawca może nie udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego,
• pracodawca udzielił pracownikowi urlop bezpłatny na dłużej niż 3 miesiące (odwołanie może nastąpić zanim upłynie 3-miesięczny okres),
• pracodawca odwołuje pracownika z urlopu bezpłatnego z ważnych przyczyn.

Jeżeli zostały spełnione powyższe warunki i zatrudniony został odwołany z urlopu bezpłatnego, ma on obowiązek stawić się w pracy. Jeśli tego nie uczyni oraz nie usprawiedliwi swojej nieobecności to pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy)lub z zachowaniem okresu wypowiedzenia tylko wtedy gdy ma dowód świadczący o tym, że dokonał odwołania pracownika z urlopu.

Wypowiedzenie oraz zmiana warunków umowy o pracę na urlopie bezpłatnym

"Pracownik przebywający na urlopie bezpłatny jest chroniony przed wypowiedzeniem umowy o pracę przez pracodawcę (art. 41 k.p)". Z zapisu wynika, że dopóki pracobiorca przebywa na urlopie pracodawca nie może przekazać pracownikowi rozwiązania umowy.

Pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę, wtedy gdy urlop trwa co najmniej 3 miesiące, jeśli zatrudnia co najmniej 20 pracowników, którym z przyczyn niedotyczących pracownika wypowiada umowę o pracę.Umowa z pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym, może zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub w trybie dyscyplinarnym.

Jeżeli pracodawca chce zmienić warunki pracy pracownikowi, który aktualnie przebywa na urlopie bezpłatnym, to może to zrobić, ale tylko za zgodą pracownika. Zostaje spisany aneks do umowy zawierający zmiany jakie nastąpiły.

Urlop bezpłatny — artykuły polecane

Rozwiązanie umowy o pracę — Okres wypowiedzenia — Zwolnienie grupowe — Urlop szkoleniowy — Urlop wychowawczy — Świadectwo pracy — Okres próbny — Porozumienie stron — Wypowiedzenie zmieniające

Bibliografia

• Bednarski T. (2016), Warunki nabycia przez pracownika prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, Rozprawy Ubezpieczeniowe, Konsument na rynku usług finansowych, Nr 22
• Martuszewicz A., Piecyk K. (2010), Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od pracy, Warszawa
• Patulski A., Orłowski G. (2014), Kodeks pracy 2014. Komentarz dla praktyków, ODDK, Gdańsk
• Szajt M. (red.) (2014), Kobieta jako pracownik w grupach dyspozycyjnych (na przykładzie wojska), Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie, Nr 15
• Szurgacz H. (red.) (2017), Prawo pracy - zarys wykładu, Difin, Warszawa
• Walczak W. (2011), Wieloetatowość pracowników a zarządzanie kapitałem ludzkim, E-mentor, Nr 5

Autor: Paulina Szczurek