Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy zgodnie z art. 186 kodeksu pracy to szczególna forma urlopu bezpłatnego, jego zadaniem jest umożliwienie pracownikowi, jak również opiekunom dziecka wykonywania opieki osobistej nad dzieckiem w początkowym okresie jego życia (Kodeks Pracy, art.186).

TL;DR

Urlop wychowawczy to forma urlopu bezpłatnego, dająca pracownikowi możliwość opieki nad dzieckiem. Przysługuje on pracownikowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy, a jego długość zależy od wieku dziecka. Procedura dotycząca urlopu wymaga złożenia wniosku i może być wycofana lub anulowana za zgodą pracodawcy. Podczas urlopu można podjąć pracę zarobkową, ale opieka nad dzieckiem musi być zapewniona. Pracownik objęty jest ochroną przed wypowiedzeniem umowy. Urodzenie dziecka w czasie urlopu nie kończy go, ale daje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Osoby uprawnione do urlopu wychowawczego oraz okres trwania

Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje pracownikowi, który pozostaje zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, aby móc sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie zatrudnienia. Wymiar urlopu wynosi:

• do 36 miesięcy i jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia;
• jednak, gdy stan zdrowia dziecka zostanie potwierdzony orzeczeniem o niepełnosprawności, i wymaga osobistej opieki pracownika , może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia;
• każdemu z rodziców czy opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru określonego jak wyżej. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów.

W sytuacji, gdy jeden z rodziców:

• nie żyje
• jest pozbawiony praw rodzicielskich lub takowej nie ma
• albo ta władza została mu zawieszona i/lub ograniczona

to drugi z rodziców nabywa prawo do 36 miesięcznego urlopu (A. Patulski, G. Orłowski, 2014). Należy pamiętać, że wymiar urlopu wychowawczego jest oparty na rodzaju umowy o pracę, na podstawie, której zatrudniona osoba jest uprawniona do urlopu. Pracodawca na pisemny wniosek osoby uprawnionej ma obowiązek udzielić urlopu wychowawczego.

Procedura dotycząca urlopu wychowawczego

Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego należy złożyć pracodawcy w terminie nie krótszym niż dwadzieścia jeden dni przed rozpoczęciem okresu, w którym pracownik zamierza skorzystać z urlopu. W momencie, gdy wniosek zostanie złożony bez zachowania w/w terminu, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie tego urlopu. Pracownik ma prawo wycofać wniosek o udzielenie urlopu nie później niż na 7 dni od jego planowanego rozpoczęcia, składając odpowiednie oświadczenie. Pracownik ma prawo również zrezygnować zupełnie z urlopu wychowawczego i wrócić do pracy za zgodą pracodawcy, informując zakład pracy najpóźniej na 30 dni od planowanego dnia podjęcia pracy.

Rodzic przebywający na urlopie wychowawczym ma prawo do podjęcia pracy zarobkowej, także u innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę/szkolenie. W tej sytuacji najważniejszym warunkiem jest to, aby bezpośrednia opieka nad dzieckiem została zachowana (art. 1822KP). Jednak, gdy opieka nad dzieckiem zostaje naruszona i praca zakłóca sprawowanie owej opieki, pracodawca ma prawo wezwać pracownika w celu stawienia się na stanowisku pracy nie później niż 30 dni od zaistniałej sytuacji, lecz nie wcześniej niż 3 dni po (M.Barzycka-Banaszyk, 2017).

Od momentu złożenia wniosku pracownik jest objęty ochroną przed wypowiedzeniem umowy przez zatrudniającego, a także przed rozwiązaniem jej bez wypowiedzenia. Zakaz ten rozpoczyna się z dniem złożenia odpowiedniego wniosku o urlop wychowawczy, aż do dnia skończenia się tego urlopu.

Cały okres trwania urlopu wychowawczego zalicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy czas wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony lub innych rekonwalescencji w przypadku, gdy rozwiązanie umowy nie następuje z przyczyn pracownika. Osoba uprawniona do urlopu wychowawczego ma prawo do złożenia wniosku u pracodawcy pracodawcy w celu obniżenia wymiaru pracy do wymiaru wyższego od połowy etatu w sytuacji, gdy zrezygnowała całkowicie z wykorzystania tego urlopu (A.Patulski, G.Orłowski, 2014).

Urodzenie dziecka w czasie urlopu wychowawczego

W art.29 ustawach o świadczeniach pieniężnych w oświadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa możemy przeczytać, że ubezpieczona, która urodziła dziecko w czasie urlopu wychowawczego ma prawo do pobrania zasiłku macierzyńskiego. Urodzenie dziecka nie powoduje zakończenia urlopu wychowawczego, natomiast w czasie urlopu wychowawczego jest możliwość skorzystania z zasiłku macierzyńskiego. W tej sytuacji nie przysługuje urlop macierzyński, lecz zasiłek macierzyński (Dziennik Ustaw, art.29).

Urlop wychowawczy — artykuły polecane

Urlop rodzicielski — Urlop — Zasiłek macierzyński — Urlop bezpłatny — Wniosek o urlop — Okres wypowiedzenia — Urlop okolicznościowy — Pracownik — Staż pracy

Bibliografia

• Barzycka-Banaszyk M. (2017), Prawo pracy, C.H. Beck, Warszawa
• Kurowska A. (2012), Wpływ wybranych instrumentów polityki rodzinnej i polityki zatrudnienia na dzietność oraz aktywność zawodową kobiet, Problemy Polityki Społecznej, Nr 11-12
• Kurowska A. (2013), Ocena zasadności założeń reformy urlopów i zasiłków związanych z opieką nad dzieckiem, Problemy Polityki Społecznej, Nr 21
• Patulski A., Orłowski G. (2014), Kodeks pracy 2014. Komentarz dla praktyków, ODDK, Gdańsk
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

Autor: Renata Sądelska