Oskar Lange: Różnice pomiędzy wersjami
m (Czyszczenie tekstu) |
mNie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Oskar Ryszard Lange''' (27 lipca 1904 r. - 2 października 1965 r.) - był polskim ekonomistą, politykiem, członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem i dyplomatą. Najbardziej znany jest z propagowania używania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych i dostarczenia modelu rynkowego socjalizmu<ref>Kowalik T. (2008).</ref>. | '''Oskar Ryszard Lange''' (27 lipca 1904 r. - 2 października 1965 r.) - był polskim ekonomistą, politykiem, członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem i dyplomatą. Najbardziej znany jest z propagowania używania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych i dostarczenia modelu rynkowego socjalizmu<ref>Kowalik T. (2008).</ref>. | ||
Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Lange był rozchwytywanym nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym matematyki ekonomicznej. Później w komunistycznej Polsce był członkiem Centralnego Komitetu PZPR i zwolennikiem centralnie zarządzanej gospodarki | Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Lange był rozchwytywanym nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym matematyki ekonomicznej. Później w komunistycznej Polsce był członkiem Centralnego Komitetu PZPR i zwolennikiem centralnie zarządzanej gospodarki. | ||
==TL;DR== | ==TL;DR== | ||
| Linia 26: | Linia 10: | ||
Wysoką pozycję Lange w ekonomii zawdzięcza dzięki swojej głębokiej znajomości jej głównych nurtów, zarówno marksistowskiej i zachodniej ekonomii akademickiej (przede wszystkim neoklasycznej), jak i późniejszych kapitalistycznych i centralnie planowanych wschodnioeuropejskich socjalistycznych gospodarek. Skłoniło go to do podjęcia paru prób i politycznych działań na rzecz zbliżenia pomiędzy światem zachodnim a krajami komunistycznymi, dla pokojowej koegzystencji i współpracy gospodarczej<ref>Kowalik T. (2008). s. 865</ref>. | Wysoką pozycję Lange w ekonomii zawdzięcza dzięki swojej głębokiej znajomości jej głównych nurtów, zarówno marksistowskiej i zachodniej ekonomii akademickiej (przede wszystkim neoklasycznej), jak i późniejszych kapitalistycznych i centralnie planowanych wschodnioeuropejskich socjalistycznych gospodarek. Skłoniło go to do podjęcia paru prób i politycznych działań na rzecz zbliżenia pomiędzy światem zachodnim a krajami komunistycznymi, dla pokojowej koegzystencji i współpracy gospodarczej<ref>Kowalik T. (2008). s. 865</ref>. | ||
<google>n</google> | |||
===Twórczość=== | ===Twórczość=== | ||
| Linia 31: | Linia 17: | ||
==Model Langego-Breita== | ==Model Langego-Breita== | ||
Pierwszą propozycję dotykającą funkcjonowanie systemu socjalistycznego Oskar Lange stworzył wraz z Markiem Breitem, czego efektem jest rozdział ''Droga do socjalistycznej gospodarki planowej'' w książce pod tytułem “[[Gospodarka]] - [[polityka]] - taktyka - [[organizacja]] | Pierwszą propozycję dotykającą funkcjonowanie systemu socjalistycznego Oskar Lange stworzył wraz z Markiem Breitem, czego efektem jest rozdział ''Droga do socjalistycznej gospodarki planowej'' w książce pod tytułem “[[Gospodarka]] - [[polityka]] - taktyka - [[organizacja]] socjalizmu", opublikowanej w 1934 roku. Lange i Breit opisują gospodarkę jako [[zespół]] “sektorowych trustów" o dużej autonomii, w których członkowie rad mają znaczny wpływ na decyzje kierownictwa. Trusty miałyby być prowadzone przez [[bank]] centralny, który kontrolując i nadzorując ich działalność, zapewniałby im również konieczne [[fundusze]]. Monopole miałyby [[obowiązek]] prowadzić szczegółową [[księgowość]] i ustalać ceny na podstawie kosztów produkcji. [[Własność]] wszystkich środków produkcji byłaby społeczna i wszystkie zyski i dywidendy byłyby przymusowo powierzane bankowi centralnemu. Lange i Breit uznali za ważne kompletne oddzielenie organizacji ekonomicznych od władzy politycznej oraz zapobieganie przekształcaniu się trustów w monopole wykorzystujące konsumentów. Dlatego proponowali wprowadzenie prawa nakazującego sektorom przyjęcie wszystkich pracowników, chcących zatrudnić się w danym sektorze<ref>Soto J. H. (2011). s. 209</ref>. | ||
==Model Socjalizmu Rynkowego== | ==Model Socjalizmu Rynkowego== | ||
| Linia 38: | Linia 24: | ||
* obiektywny, opierający się na osiągnięciu cen równowagi i wyrównaniu w tych warunkach podaży i popytu na dobra i [[usługi]], | * obiektywny, opierający się na osiągnięciu cen równowagi i wyrównaniu w tych warunkach podaży i popytu na dobra i [[usługi]], | ||
* zrównanie dochodu konsumentów z dochodem czerpanym z ich środków produkcji<ref>Soto J. H. (2011). s. 228</ref>. | * zrównanie dochodu konsumentów z dochodem czerpanym z ich środków produkcji<ref>Soto J. H. (2011). s. 228</ref>. | ||
W tym modelu państwo posiada [[czynniki produkcji]] niezwiązane z pracą, a rynki przydzielają [[towary]] końcowe i towary konsumpcyjne. [[Model]] Langa stwierdza, że jeśli cała [[produkcja]] jest wykonywana przez instytucję publiczną, taką jak państwo, i istnieje funkcjonujący mechanizm cenowy, ta gospodarka osiągnie [[efektywność]] Pareto, podobnie jak hipotetyczna [[gospodarka rynkowa]] pod perfekcyjną konkurencją. W przeciwieństwie do modeli kapitalizmu, model Lange opiera się na alokacji bezpośredniej, kierując menedżerów przedsiębiorstw do ustalania ceny równej kosztom krańcowym w celu osiągnięcia efektywności Pareto. Natomiast w gospodarce kapitalistycznej menedżerowie są poinstruowani, aby maksymalizować zyski dla prywatnych właścicieli, podczas gdy presja konkurencyjna jest oparta na pośrednim obniżaniu ceny do kosztów krańcowych | W tym modelu państwo posiada [[czynniki produkcji]] niezwiązane z pracą, a rynki przydzielają [[towary]] końcowe i towary konsumpcyjne. [[Model]] Langa stwierdza, że jeśli cała [[produkcja]] jest wykonywana przez instytucję publiczną, taką jak państwo, i istnieje funkcjonujący mechanizm cenowy, ta gospodarka osiągnie [[efektywność]] Pareto, podobnie jak hipotetyczna [[gospodarka rynkowa]] pod perfekcyjną konkurencją. W przeciwieństwie do modeli kapitalizmu, model Lange opiera się na alokacji bezpośredniej, kierując menedżerów przedsiębiorstw do ustalania ceny równej kosztom krańcowym w celu osiągnięcia efektywności Pareto. Natomiast w gospodarce kapitalistycznej menedżerowie są poinstruowani, aby maksymalizować zyski dla prywatnych właścicieli, podczas gdy presja konkurencyjna jest oparta na pośrednim obniżaniu ceny do kosztów krańcowych. | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Joseph Stiglitz]]}} — {{i5link|a=[[Adam Smith]]}} — {{i5link|a=[[Ludwig von Mises]]}} — {{i5link|a=[[John Maynard Keynes]]}} — {{i5link|a=[[Milton Friedman]]}} — {{i5link|a=[[Alfred Marshall]]}} — {{i5link|a=[[Thorstein Veblen]]}} — {{i5link|a=[[Karol Marks]]}} — {{i5link|a=[[Friedrich Hayek]]}} }} | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| Linia 45: | Linia 33: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | <noautolinks> | ||
* | * Huerta de Soto J. (2011), ''Socjalizm, rachunek ekonomiczny i funkcja przedsiębiorcza'', Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa | ||
* Kowalik T. (2008), ''Lange, Oskar Ryszard (1904-1965)'', The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract | |||
* Kowalik T. (2008) | |||
</noautolinks> | </noautolinks> | ||
[[Kategoria:Znani ekonomiści]] | [[Kategoria:Znani ekonomiści]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:19, 10 sty 2024
Oskar Ryszard Lange (27 lipca 1904 r. - 2 października 1965 r.) - był polskim ekonomistą, politykiem, członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem i dyplomatą. Najbardziej znany jest z propagowania używania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych i dostarczenia modelu rynkowego socjalizmu[1].
Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Lange był rozchwytywanym nauczycielem akademickim i pracownikiem naukowym matematyki ekonomicznej. Później w komunistycznej Polsce był członkiem Centralnego Komitetu PZPR i zwolennikiem centralnie zarządzanej gospodarki.
TL;DR
Oskar Lange był polskim ekonomistą i politykiem, znany z propagowania narzędzi wyceny rynkowej w systemach socjalistycznych. Studiował w Polsce i za granicą, był członkiem PZPR i pełnił funkcję ambasadora. Jego twórczość obejmuje wiele książek, a jego najważniejszym wkładem jest model socjalizmu rynkowego. Lange uważał, że neoklasyczna teoria cen i konkurencji doskonałej jest najlepszym fundamentem dla socjalizmu. Według niego, jeśli cała produkcja jest kontrolowana przez państwo i istnieje mechanizm cenowy, socjalistyczna gospodarka może osiągnąć efektywność Pareto.
Życiorys
Oskar Lange urodził się 27 czerwca 1904 roku w Tomaszowie Mazowieckim, w rodzinie niemieckiego pochodzenia, producentów tkanin. Zmarł 2 października 1965 roku w Londynie w szpitalu po operacji uda. Lange studiował prawo i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego opiekunem był Adam Krzyżanowski, liberał i anglofil. W 1929, Oskar studiował w Londynie, a w latach 1934-35 w Stanach Zjednoczonych, głównie na Harvardzie i Berkeley. Wykładał statystykę i ekonomię w Krakowie, Chicago oraz Warszawie. W politykę angażował się od młodzieńczych lat, należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej w okresie międzywojennym. Podczas II wojny światowej miał swój udział w sprawie zbliżenia sowiecko-amerykańskiego i współpracy socjalistyczno-komunistycznej. Służył jako pierwszy ambasador Polskiej Republiki Ludowej w Waszyngtonie w latach 1945-47 oraz jako delegat w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Po wojnie Oskar Lange wrócił do Polski, gdzie działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Radzie Państwa.
Wysoką pozycję Lange w ekonomii zawdzięcza dzięki swojej głębokiej znajomości jej głównych nurtów, zarówno marksistowskiej i zachodniej ekonomii akademickiej (przede wszystkim neoklasycznej), jak i późniejszych kapitalistycznych i centralnie planowanych wschodnioeuropejskich socjalistycznych gospodarek. Skłoniło go to do podjęcia paru prób i politycznych działań na rzecz zbliżenia pomiędzy światem zachodnim a krajami komunistycznymi, dla pokojowej koegzystencji i współpracy gospodarczej[2].
Twórczość
Oskar Lange to autor wielu książek. Między innymi: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), O socjalizmie i gospodarce socjalistycznej (1966), Teoria programowania (1977), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964).
Model Langego-Breita
Pierwszą propozycję dotykającą funkcjonowanie systemu socjalistycznego Oskar Lange stworzył wraz z Markiem Breitem, czego efektem jest rozdział Droga do socjalistycznej gospodarki planowej w książce pod tytułem “Gospodarka - polityka - taktyka - organizacja socjalizmu", opublikowanej w 1934 roku. Lange i Breit opisują gospodarkę jako zespół “sektorowych trustów" o dużej autonomii, w których członkowie rad mają znaczny wpływ na decyzje kierownictwa. Trusty miałyby być prowadzone przez bank centralny, który kontrolując i nadzorując ich działalność, zapewniałby im również konieczne fundusze. Monopole miałyby obowiązek prowadzić szczegółową księgowość i ustalać ceny na podstawie kosztów produkcji. Własność wszystkich środków produkcji byłaby społeczna i wszystkie zyski i dywidendy byłyby przymusowo powierzane bankowi centralnemu. Lange i Breit uznali za ważne kompletne oddzielenie organizacji ekonomicznych od władzy politycznej oraz zapobieganie przekształcaniu się trustów w monopole wykorzystujące konsumentów. Dlatego proponowali wprowadzenie prawa nakazującego sektorom przyjęcie wszystkich pracowników, chcących zatrudnić się w danym sektorze[3].
Model Socjalizmu Rynkowego
Lange uważał, że neoklasyczna teoria cen i konkurencji doskonałej to najlepsza podstawa systemu socjalistycznego. Zgodnie ze schematem neoklasycznym równowagę osiąga się w modelu konkurencji doskonałej, gdy wypełnione są trzy warunki:
- subiektywny, zostanie spełniony, jeśli wszyscy uczestnicy procesów rynkowych uzyskają swoje maksimum cen rynkowych,
- obiektywny, opierający się na osiągnięciu cen równowagi i wyrównaniu w tych warunkach podaży i popytu na dobra i usługi,
- zrównanie dochodu konsumentów z dochodem czerpanym z ich środków produkcji[4].
W tym modelu państwo posiada czynniki produkcji niezwiązane z pracą, a rynki przydzielają towary końcowe i towary konsumpcyjne. Model Langa stwierdza, że jeśli cała produkcja jest wykonywana przez instytucję publiczną, taką jak państwo, i istnieje funkcjonujący mechanizm cenowy, ta gospodarka osiągnie efektywność Pareto, podobnie jak hipotetyczna gospodarka rynkowa pod perfekcyjną konkurencją. W przeciwieństwie do modeli kapitalizmu, model Lange opiera się na alokacji bezpośredniej, kierując menedżerów przedsiębiorstw do ustalania ceny równej kosztom krańcowym w celu osiągnięcia efektywności Pareto. Natomiast w gospodarce kapitalistycznej menedżerowie są poinstruowani, aby maksymalizować zyski dla prywatnych właścicieli, podczas gdy presja konkurencyjna jest oparta na pośrednim obniżaniu ceny do kosztów krańcowych.
| Oskar Lange — artykuły polecane |
| Joseph Stiglitz — Adam Smith — Ludwig von Mises — John Maynard Keynes — Milton Friedman — Alfred Marshall — Thorstein Veblen — Karol Marks — Friedrich Hayek |
Przypisy
Bibliografia
- Huerta de Soto J. (2011), Socjalizm, rachunek ekonomiczny i funkcja przedsiębiorcza, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa
- Kowalik T. (2008), Lange, Oskar Ryszard (1904-1965), The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition. Abstract
Autor: Arkadiusz Krzeszowiec
