Mapa myśli

Mapa myśli - to jedna z metod heurystycznych pozwalająca na zobrazowanie zależności pomiędzy zagadnieniem podstawowym oraz zagadnieniami pomocniczymi. To wszechstronne narzędzie wspomagające wizualne wyrażanie myśli. Znajduje zastosowanie przy formułowaniu kreatywnych pomysłów dotyczących nie tylko poszerzania praktyk biznesowych czy rozwiązania problemów, lecz także organizacji zespołów i zwiększenia wydajności (T. Buzan 2016, s. 3).

Mapowanie myśli to proces sporządzania mapy myśli, wykorzystywany na potrzeby wyszukiwania nowych innowacyjnych rozwiązań istniejących problemów organizacyjnych.

Technika map myśli (pamięci) zwana też techniką Mind Maping powstała w latach sześćdziesiątych. Jest to szczególny rodzaj notowania pobudzający procesy myślowe, w przeciwieństwie do tradycyjnego notowania linearnego. Za twórcę tej metody uważany jest angielski naukowiec Tony Buzan, który intensywnie pracował nad poznaniem mechanizmów pracy ludzkiego umysłu, technikami zapamiętywania i podnoszenia kreatywności jednostek i zespołów. Badania z zakresu fizjologii i psychologii dowiodły, że mózg człowieka zbudowany jest z dwu półkul odpowiedzialnych za różne funkcje naszego organizmu i działające w inny sposób.

Aby w pełni wykorzystać jego możliwości, na przykład w pracy twórczej, należy uaktywniać obie te półkule. Zauważono, że mózg znacznie lepiej pracuje posługując się obrazami niż słowami. Stwierdzenie, że dobry rysunek ma większą wartość niż strona tekstu nie jest zresztą stwierdzeniem nowym.

Technika tworzenia map myśli polega na zapisywaniu informacji przy jednoczesnym posługiwaniu się obrazem i tekstem. Kładzie ona zasadniczy nacisk na formę obrazowania myśli. Dzięki użyciu słów, symboli, kolorów, rytmu, efektu trójwymiarowości i innych elementów uaktywniają się wszystkie ośrodki mózgu, a nie tylko obszary związane z umiejętnościami językowymi i matematycznymi, jak w przypadku tradycyjnego notowania linearnego. Metoda ta sprzyja myśleniu twórczemu, wielokierunkowemu, a nie nudnemu i odtwórczemu.

Spektrum programów wspierających tworzenie map pamięci, jest bardzo szerokie: od opisywanego w dalszej części tej pracy darmowego programu FreeMind po profesjonalne, znacznie bardziej rozbudowane pakiety jak MindManager, MindGenius, ConceptDraw MINDMAP, SmartDraw i inne.

TL;DR

Mapa myśli to narzędzie heurystyczne, które pozwala na wizualne przedstawienie zależności między zagadnieniem podstawowym a zagadnieniami pomocniczymi. Jest używana w różnych sferach życia, takich jak szkoła, praca, dom i pole towarzyskie. Technika tworzenia map myśli polega na zapisywaniu informacji przy użyciu obrazów i tekstu. Mapy pamięci znajdują zastosowanie w projektach informatycznych, pomagając w notowaniu, wymianie informacji, budowaniu planów i definiowaniu wymagań. Są również używane w zarządzaniu, np. w kreatywnym poszukiwaniu innowacji, planowaniu, zarządzaniu czasem i projektami.

Słowa-klucze

Słowo-klucz to wyraz, który niesie wraz z sobą rozległy wachlarz skojarzeń. Stosowanie słów-kluczy w mapach myśli ma wiele zalet. Słowa-klucze pomagają w zaoszczędzeniu przestrzeni, ułatwiają dostrzeganie powiązań między myślami, a także wymagają specjalnego skupienia uwagi przy notowaniu (K. Żbikowska 2012, s. 18-19).

Zastosowanie

Mapa myśli znajduje zastosowanie w różnych sferach życia człowieka. Mogą nimi być:

• Szkoła - podczas pracy z podręcznikiem, powtórek, przy tworzeniu notatek, rozwijaniu pomysłów, zarządzaniu projektami czy prowadzeniu wykładów.
• Praca - przy szukaniu nowych pomysłów, burzy mózgów, organizowaniu czasu, opracowywaniu projektów, tworzeniu zespołów i przy prezentacjach.
• Dom - podczas definiowania priorytetów, rozplanowywania przedsięwzięć, planowania życia, zakupów, przy prowadzeniu gospodarstwa domowego i organizowaniu imprez.
• Pole towarzyskie - przy zapamiętywaniu dat, wydarzeń, osób i miejsc, przy planowaniu spotkań i urlopów (T. Buzan 2007, s. 12-13).

Technika map pamięci nie jest techniką nową. Jest stosowana z powodzeniem w wielu sferach kreatywnej działalności człowieka. Ze względu na swoje zalety znajduje zastosowanie przy realizacji projektów informatycznych jako narzędzie wspomagające kierownika projektu, analityka i projektanta. Szczególnie dobrze pasuje do projektów o mniej sformalizowanym charakterze i realizowanych w niezbyt licznych zespołach. Technika tworzenia map pamięci może w znacznym stopniu wspomóc działania zespołu projektowego, a w szczególności kierownika projektu, w zakresie pobudzenia kreatywności całego zespołu i poszczególnych jednostek. Może też być dobrym narzędziem wspomagającym komunikację, w szczególności w fazie definiowania celów projektu i jego planów.

Zasady przewodnie map myśli

Zasadami przewodnimi w konstruowaniu map myśli są (T. Buzan 2007, s. 40-42):

Zasady dotyczące techniki:

Stosowanie akcentów takich jak:

• centralny obraz, który pomoże skoncentrować się na celu;
• obrazki, w celu koordynacji pracy półkul mózgowych;
• trzy lub więcej kolorów, w celu stymulowania pamięci i kreatywności;
• efekt "trójwymiarowości" zarówno w obrazkach jak i wokół słów;
• odwołanie do zmysłów - wzrok, słuch, dotyk, smak, zapach i poczucie przestrzeni;
• zróżnicowanie w wielkości liter, rysunków i linii, w celu wskazania stopnia istotności;
• zorganizowane odstępy.

Stosowanie skojarzeń takich jak:

• strzałki, które mają na celu kierować wzrok i wskazać połączenie;
• kolory, które pomogą w zapamiętaniu i ułatwią przypomnienie;
• kody (krzyżyki, trójkąty, "ptaszki"), w celu zaznaczania skojarzeń idących wskroś mapy.

Zachowanie przejrzystości:

• jedno kluczowe słowo na jednej linii (długość linii powinna odpowiadać długości słowa);
• pisanie wielkimi literami;
• połączenie głównych gałęzi z centralnym obrazem (główne gałęzie powinny być grubsze);
• łączenie kolejnych linii ze sobą;
• pisanie liter w pionie;
• ułożenie kartki poziomo;
• wyraźne rysunki.

Wypracowanie własnego stylu

Zasady dotyczące rozplanowania:

Stosowanie hierarchii, aby pomóc w zapamiętaniu kluczowych faktów.

Stosowanie porządku numerycznego - numerowanie może pomóc w ustaleniu priorytetów i kolejności działań.

Zasady tworzenia

Tworzenie mapy myśli można przedstawić za pomocą kilku kroków:

1. Narysowanie na środku pustej kartki centralnego obrazu przedstawiającego cel.
2. Wycieniowanie lub pokolorowanie centralnego obrazu w celu jego wyszczególnienia oraz narysowanie pierwszej głównej gałęzi (grubej linii, która promieniuje od środka mapy).
3. Stworzenie gałęzi drugiego oraz trzeciego poziomu dla pobocznych i powiązanych pomysłów. Dorysowanie pustych gałęzi, aby mózg sam wymyślił co do nich dopisać.
4. Zapisanie jednego słowa kluczowego na każdej z narysowanych gałęzi powiązanych z tematem.
5. Narysowanie następnej głównej gałęzi kolejnego głównego tematu i dorysowanie pustych gałęzi.
6. Używanie obrazków wszędzie, gdzie to możliwe, gdyż obrazy pobudzają pamięć.
7. Dodanie łączników pomiędzy gałęziami w celu wzmocnienia i podkreślenia siły powiązań (T. Buzan 2016, s. 23-27).

Obszary zastosowań

Mapy pamięci pozwalają na organizowanie informacji w sposób naturalny dla naszego mózgu, minimalizując ilość nadmiarowych informacji i jednocześnie prezentując te informacje w sposób logiczny i przejrzysty. W związku z tymi cechami, mapy pamięci w projekcie informatycznym mogą służyć następującym celom:

• tworzeniu notatek - poprzez naturalną dla mózgu organizację informacji, mapy pamięci pozwalają łatwo zapisywać i zapamiętywać informacje,
• wymianie informacji - mapy pamięci wspomagają efektywność wymiany informacji w zespole projektowym,
• wspomaganiu kreatywności - zmniejszenie liczby nadmiarowych informacji, jak również sposób ich organizacji pozwala na wykrywanie nowych zależności, definiowanie nowych problemów itp.,
• budowaniu planów - mapy pamięci pozwalają na zwięzłą i czytelną prezentację informacji,
• definiowaniu wymagań funkcjonalnych i niefunkcjonalnych - szczególną rolę technika tworzenia map myśli może odegrać w czasie zbierania wymagań przez analityka i wywiadów z użytkownikami.

Zastosowania w zarządzaniu

W biznesie mapy myślowe tworzone za pomocą np. programu FreeMind wykorzystywane są w:

• kreatywnym poszukiwaniu innowacji,
• tworzeniu biznes planów,
• planowaniu,
• zarządzaniu czasem i zadaniami,
• wizualizacji koncepcji,
• wsparciu sprzedaży,
• przygotowaniu ofert,
• prowadzeniu prezentacji,
• analizowaniu,
• opracowywaniu dokumentacji,
• zarządzaniu projektami,
• raportowaniu,
• strukturalizacji wiedzy.

Patrz także:

• Metoda analizy dyrektywnej

Mapa myśli — artykuły polecane

Architektura informacji — Scrum of scrums — Synektyka Gordona — Teamware — Warsztat — Feature-Driven Development — Data science — Technika 635 — Large-scale scrum

Bibliografia

• Boral B., Boral T. (2013), Techniki zapamiętywania, Wydawnictwo Samo Sedno, Warszawa
• Buzan T. (2007), Mapy myśli. Notuj! Myśl! Zapamiętuj! Rewolucyjna metoda nauki i kreatywności, Wydawnictwo JK, Łódź
• Buzan T. (2014), Mapy twoich myśli, Wydawnictwo JK, Łódź
• Buzan T., Griffiths C. (2016), Mapy myśli dla biznesu, Wydawnictwo Helion, Gliwice
• Gębuś D. (2014), Zastosowanie map myśli w procesie dydaktycznym. Mindmapping a weryfikacja efektów kształcenia z zakresu edukacyjnej analizy transakcyjnej, Edukacyjna analiza transakcyjna, nr 3
• Janowicz M. (2011), Wykorzystanie map myśli w dydaktyce, Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Oeconomica, nr 63
• Kasperowicz A. (2014), Wykorzystanie mapy myśli jako narzędzia wspomagającego pamięć w nauczaniu rachunkowości, Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Oeconomica, nr 75
• Marian M. (2008), Mnemotechnika i mapa myśli jako narzędzia wspierające proces uczenia się, Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki, nr 4
• Meier P. (2007), Mind-mapping: a tool for eliciting and representing knowledge held by diverse informants, Social Research Update, nr 52
• Subburethina B., Senthil K. (2018), Mind-Mapping Management, The observer of Management Education, Issue 9
• Żbikowska K. (2012), Mapy myśli w biznesie, Helion, Gliwice

Autor: Magdalena Hałasa, Małgorzata Harańczyk, Sylwia Jakubiec