Utylizacja

Utylizacja to słowo pochodzące z j. łacińskiego utilis, co oznacza użyteczny, przydatny. Utylizacja to proces, którego celem jest wykorzystanie odpadów lub surowców, które straciły wartość użytkową do ponownego zastosowania przez zastąpienie innych materiałów (Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. s. 6).

TL;DR

Utylizacja to proces wykorzystywania odpadów lub surowców do ponownego zastosowania. Metody utylizacji obejmują recykling, termiczne przekształcanie odpadów, kompostowanie, fermentację i wykorzystywanie odpadów jako surowca. Utylizacja osadów ściekowych obejmuje termiczną utylizację. Proces utylizacji pozwala na produkcję energii, nawozów, materiałów budowlanych, odzysk metali i innych substancji.

Metody utylizacji

Przez lata fundamentalną techniką utylizacji odpadów było ich składowanie na wysypiskach śmieci. Jednak okazało się, że takie działania nie mają celu ani przyszłości. Toteż opracowano wiele innowacyjnych systemów utylizacji, które pomagają zmniejszyć ilość produkowanych różnego rodzaju odpadów komunalnych, przemysłowych, a także dobrze zagospodarować te, które da się zastosować po kolejny raz albo przerobić na nowy produkt użyteczny (Cz. Rosik-Dulewska 2018, s. 173-246).

• Recykling.Jest to podstawowa metoda utylizacji i odzyskiwania surowców, które można powtórnie wykorzystać ekonomicznie. Proces tej metody zaczyna się w gospodarstwie domowym, gdzie zaczynamy segregację śmieci, a kończy się w przedsiębiorstwach, gdzie dzięki opracowanym technologiom odzyskuje się odpady. Zaletą recyklingu jest to, że jest wydajny efektywny i dochodowy finansowo. Wadę dostrzegamy w tym, że nie rozstrzyga do końca dylematu odpadów, ponieważ w całości nie można recyklingować wszystkich śmieci.
• Termiczne przekształcanie odpadów. Proces spalania jest nie jest łatwą metodą utylizacji odpadów, ponieważ rezultatem tego procesu mogą być różnego rodzaju szkodliwe substancje gazowe, ale i przykre zapachy, dlatego konieczne jest zastosowanie właściwych systemów oczyszczania. Zaletą tej metody jest pozyskiwanie energii, co przynosi oszczędności na paliwie konwencjonalnym. Paliwa produkowane z odpadów są tańsze na rynku, dlatego najczęściej użytkowane przez energochłonne gałęzie przemysłu, co przynosi korzyści ekonomiczne zakładom przemysłowym. Z ekologicznego punktu zmniejsza zużycie paliw kopalnianych. Termiczne przekształcanie odpadów mogą przeobrazić się w odnawialne źródła energii. Problemem termicznej utylizacji jest fakt, że po spaleniu materiałów pozostaje popiół, który jest odpadem czyli proces utylizacji przez spalanie nie jest całkowity. Popiół ten często zawiera metale ciężkie lub inne szkodliwe związki.
• Kompostowanie. Metoda ta opiera się na przetwarzaniu resztek organicznych w próchnicę przez mikroorganizmy. Służy głównie do utylizacji produktów pochodzenia roślinnego. Jest to w pełni naturalny i ekologiczny proces, a postęp techniki pozwolił na intensyfikacje tego procesu. Zaletą tej metody jest pozyskiwanie organicznego nawozu o wysokich właściwościach, zmniejszenie kubatury składowanych odpadów nawet o 30-50%. Metoda ta posiada wady, gdyż materiał wynikowy powstały z kompostowania nie jest produktem, ale wiąż traktowany jest jako odpad. Proces kompostowania nie zapewnia pełnej higienizacji odpadów.
• Fermentacja. W tej metodzie odpady tzw. biomasa pochodząca z materiałów rolniczych, odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego czy biomasy leśnej zostają poddane beztlenowemu rozkładowi. W wyniku fermentacji otrzymujemy biogaz, który jest możliwy do zagospodarowania jako paliwo alternatywne. Wadą tej metody jest sam wytworzony materiał proferment, który jest nadal odpadem posiadającym niepożądane cechy takie jak kompost. Nie jest popularny wśród gospodarstw rolnych ponieważ wykorzystanie tej substancji wymaga dodatkowych opłat od dystrybutora biogazu oraz dużych obszarów rolniczych.
• Wykorzystywanie odpadów jako surowca. Nowoczesne technologia UPPZ pozwala na efektywne wykorzystanie ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego, które nie nadają się do konsumpcji przez ludzi i zwierzęta do produkcji wartościowych i wydajnych nawozów organiczno - mineralnych. Materiał ten wywodzi się najczęściej z gospodarstw rolnych, zakładów przetwórstwa surowców zwierzęcych, przemysłu drobiarskiego, mleczarskiego i innych, w których wykorzystuje się zwierzęta jako surowiec. Produkowane nawozy oraz ulepszacze gleby, nie skażają wód gruntowych, wspomagają proces odkwaszania gleby i wpływają pozytywnie na jej strukturę. Technologia ta jest wypełni ekologiczną i ekonomiczną metodą przez ponowne zagospodarowanie materiałów wytworzonych przez naturę zapewnia równowagę środowiska naturalnego.

Utylizacja osadów ściekowych

W przeszłości podstawowymi metodami zagospodarowania osadów w Polsce było ich rolnicze użytkowanie, wykorzystanie do rekultywacji terenów zniszczonych przez działalność przemysłową bądź składowisk odpadów, formowanie terenu przez składowanie osadów w zatokach, bajorach czy magazynowanie na składowiskach komunalnych.

Obecnie priorytetową metodą staje się termiczna utylizacja osadów przez suszenie, spalanie, współspalanie np. w przemyśle cementowym. Ogranicza to ilość składowanych osadów ściekowych. Celem jest jak największe wykorzystanie osadów w biogazowniach do produkcji energii oraz pozyskania zawartych w nich substancji biogennych. Metoda ta jest zgodna z Krajowym Programem Gospodarowania Odpadami i normami ochrony środowiska (J Bień 2012, s. 443-448).

Przykłady produktów wytwarzanych podczas procesu utylizacji

Podczas procesu utylizacji dzięki nowoczesnym metodom wytwarzamy (Cz. Rosik-Dulewska 2018, s. 207-216):

• energię cieplną, stałe paliwa wtórne, biopaliwa, biogaz,
• nawozy rolne, materiały do odkwaszania gleb, pasze dla zwierząt hodowlanych, kompost,
• kruszywa i materiały budowlane,
• odzysk metali nieżelaznych i różnych składników chemicznych,
• skóry przemysłowe, pędzle, szczotki, wyroby galanteryjne,
• żelatynę, kleje, masę celulozową, z której powstaje papier,
• katgut, struny do rakiet tenisowych i instrumentów,
• tłuszcze techniczne, oleje przepracowane - smarownicze, przemysłowe

Utylizacja — artykuły polecane

Paliwa alternatywne — Preparaty enzymatyczne — Recykling — Kogeneracja — Recykling tworzyw sztucznych — Inżynieria genetyczna — Fracking — Biopaliwo — Flotacja

Bibliografia

• Bień J. (2012), Zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych metodami termicznymi, Inżynieria i Ochrona Środowiska, nr 4
• Gomuła S., Pisakowska-Silarska M. (2010), Odpady komunalne jako odnawialny surowiec energetyczny - problemy i uwarunkowania związane z jego wykorzystaniem, Polityka Energetyczna zeszyt 2
• Pawlak J. (2013), Biogaz z rolnictwa - korzyści i bariery, Problemy Inżynierii Rolniczej, z. 3, s. 99-108
• Pietrzyk-Sokulska E. (2016), Recykling jako potencjalne źródło pozyskiwania surowców mineralnych z wybranych grup odpadów, Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, nr 92
• Rosik-Dulewska C. (2018), Podstawy gospodarki odpadami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach Dz.U. 2013 poz. 21
• Woynarowska A., Żukowski W. (2012), Współczesne metody recyklingu odpadów elektronicznych, Czasopismo Techniczne. Chemia z. 16

Autor: Grzegorz Wylegała