Zobowiązanie podatkowe

Zobowiązanie podatkowe - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.(W. Nykiel i in. 2011, s. 32). Zobowiązanie podatkowe powstaje pod warunkiem, że najpierw lub w tym samym czasie powstanie obowiązek podatkowy. Istnieje możliwość, że obowiązek powstanie, a zobowiązanie podatkowe nie.(W. Nykiel i in. 2011, s. 32). Przykładem jest przedawnienie terminu, w jakim organ podatkowy miał dostarczyć decyzję z ustaloną wysokością zobowiązania podatkowego (Z. Ofiarski 2010, s. 107-108). Podatnik ma prawo nie zapłacić podatku, jeśli zobowiązanie podatkowe jest niedopracowane. Dzieje się w przypadku braku, np. skonkretyzowanego miejsca zapłaty.(A. Gomułowicz 2013, s. 349).

TL;DR

Zobowiązanie podatkowe to obowiązek zapłacenia podatku na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy. Powstaje po powstaniu obowiązku podatkowego i jest jego ukonkretnieniem. Może powstać z mocy prawa lub na podstawie decyzji organu podatkowego. Odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe może dotyczyć majątku podatnika lub płatnika. Wygasanie zobowiązania podatkowego może nastąpić poprzez jego zaspokojenie lub odstąpienie od poboru. Zobowiązanie podatkowe można zabezpieczyć na różne sposoby, m.in. poprzez zabezpieczenie przedegzekucyjne, dobrowolne, hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy.

Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe

Obowiązek podatkowy można określić jako wynikającą z ustaw podatkowych nieskonkretyzowaną powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. (A. Gomułowicz 2013, s. 347-348). Zobowiązanie podatkowe powstaje w wyniku przeobrażenia obowiązku podatkowego jako nieskonkretyzowanego i abstrakcyjnego wymogu dokonania świadczenia pieniężnego, w skonkretyzowany. Konkretyzacja odnosi się do miejsca, terminu zapłaty oraz jej wysokości (R. Oktaba 2016, s. 47).

Cechy zobowiązania podatkowego

• Występuje po obowiązku podatkowym
• Stanowi ukonkretnienie obowiązku podatkowego
• Nie istnieje, jeśli nie powstał obowiązek podatkowy

(D. Żurawska 2011, s. 62).

Powstawanie zobowiązania podatkowego

Zobowiązanie podatkowe może powstać na dwa sposoby:

1. Powstaje zdarzenie, które zgodnie z ustawą podatkową powoduje zaistnienie zobowiązania podatkowego, czyli zobowiązanie powstałe z mocy prawa
2. W wyniku otrzymania decyzji od organu podatkowego określającej wysokość zobowiązania

Ustawa dotycząca danego podatku określa sposób zaistnienia zobowiązania podatkowego. W przypadku powstania zobowiązania z mocy prawa, ustawa określa jego wysokość lub zostaje ona obliczona przez podatnika/płatnika. W sytuacji, gdy zobowiązanie zostało utworzone z mocy prawa, podatnik nie dokonał zapłaty w całości/części, nie dokonał złożenia deklaracji lub rozmiar zobowiązania nie zgadza się z deklaracją, organ podatkowy orzeka wysokość zobowiązania w formie decyzji. Ma ona charakter deklaratoryjny. Nie tworzy zobowiązania, wyłącznie je potwierdza (W. Nykiel 2011, s. 33). Wydanie decyzji jest niezbędne, aby w związku z niezapłaconą kwotą dokonać postępowania egzekucyjnego (A. Majchrzycka-Guzowska 2011, s. 255). Natomiast, gdy zobowiązanie tworzy się poprzez sporządzenie i dostarczenie decyzji ma ona charakter konstytutywny. (W. Nykiel 2011, s. 33).

Odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe

1. Odpowiedzialność podatnika - odpowiada całością posiadanego majątku lub w sytuacji, gdy podatnik jest w związku małżeńskim i istnieje wspólność majątkowa odpowiedzialność dotyczy własnego majątku i majątku wspólnego z małżonkiem.
2. Odpowiedzialność płatnika i inkasenta - odpowiedzialność całym majątkiem, zwana osobistą

(W. Nykiel i in. 2011, s. 68-70)

Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych

Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych polega na ochronie przyszłych interesów wierzyciela podatkowego.(R. Oktaba 2016, s. 52). Zabezpieczenie ma na celu zagwarantowanie wywiązania się dłużnika podatkowego z zobowiązania podatkowego. (R. Oktaba 2016, s. 52). Zabezpieczenie na majątku podatnika wykonuje się, gdy powstaje zagrożenie niewykonania zobowiązania. Obawa taka powstaje jeśli:

• podatnik stale nie reguluje zobowiązań
• zbywa majątek zakłócając egzekucję

Zabezpieczenie opiera się na decyzji (D. Żurawska 2011, s. 136).

Wyróżnia się cztery rodzaje zabezpieczeń zobowiązań podatkowych:

• Zabezpieczenie przedegzekucyjne - możliwe jest zabezpieczenie, spełnienie zobowiązania zanim upłynie termin lub zanim zostanie wydana decyzja podatkowa.
• Zabezpieczenie dobrowolne - na wniosek strony istnieje szansa na dokonanie zabezpieczenia zobowiązania. Strona może zdecydować jedynie o formie zabezpieczenia. Zabiezpieczenie to występuje m.in. w formie:

1. Zagwarantowania z banku
2. Poręki bankowej
3. Weksla z poręczeniem wekslowym banku
4. Czeku uwierzytelnionego przez bank krajowy wystawcy

(R. Oktaba 2016, s. 52)

• Hipoteka przymusowa - powstaje za pomocą wpisu dokonanego przez sąd rejonowy do ksiąg wieczystych lub w sytuacji, gdy przedmiot hipoteki przymusowej nie posiada księgi wieczystej, zobowiązania podatkowe można zabezpieczyć postulując o wpis do dokumentów (A. Gomułowicz 2013, s. 394). Czynnikiem powodującym wpis hipoteki przymusowej są głównie decyzje podatkowe (Z. Ofiarski 2010, s. 125-126). Przedmiotem omawianej hipoteki są m.in. użytkowanie wieczyste i wierzytelność zabezpieczona hipoteką.(Z. Ofiarski 2010, s. 125)
• Zastaw skarbowy - powstaje w wyniku zanotowania w rejestrze zastawów skarbowych. Wpisem i usunięciem z rejestru zajmuje się naczelnik urzędu skarbowego (R. Oktaba 2016, s. 64-65). Jego przedmiotem są prawa majątkowe, które można zbyć, a nie należą do przedmiotów hipoteki oraz własność w postaci rzeczy ruchomych (Z. Ofiarski 2010, s. 127).

Wygasanie zobowiązania podatkowego

Zobowiązania podatkowe mogą wygasać za pomocą metod: efektywnej i nieefektywnej. Metoda efektywna polega na wygaśnięciu zobowiązania i jednoczesnym zaspokojeniu wierzyciela. Do tych metod należą m.in. uiszczenie podatku i pobranie należności podatkowej. Metoda nieefektywna polega na wygaśnięciu podatku przy niezaspokojeniu wierzyciela. Przykładem metody jest odstąpienie od poboru. (D. Żurawska 2011, s. 88)

Zobowiązanie podatkowe — artykuły polecane

Umowa powiernicza — Klauzula wykonalności — Pełnomocnictwo — Sądowy tytuł egzekucyjny — Prawo zastawu — Darowizna — Wierzytelność — Zabezpieczenie — Umowa zastawu

Bibliografia

• Gomułowicz A., Małecki J. (2013), Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa
• Kulicki J. (2010), Zakres władztwa podatkowego w obecnym systemie prawnym w Polsce, Analizy BAS, nr 16 (41)
• Majchrzycka-Guzowska A. (2016), Finanse i prawo finansowe, LexisNexis, Warszawa
• Nykiel W. (red.) (2011), Polskie prawo podatkowe. Podręcznik akademicki, Difin, Warszawa
• Ofiarski Z. (2010), Ogólne prawo podatkowe. Zagadnienia materialnoprawne i proceduralne, LexisNexis, Warszawa
• Oktaba R. (2017), Prawo podatkowe, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926
• Żabska M. (2013), Optymalizacja podatkowa a oszustwa podatkowe, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki, Ubezpieczenia, 61
• Żurawska D. (2011), Prawo podatkowe. Część ogólna, Difin, Warszawa

Autor: Magdalena Nowak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.