Margines bezpieczeństwa

Margines bezpieczeństwa to nadwyżka bieżącej lub planowanej wielkości sprzedaży ponad wyznaczony próg rentowności. Jest znany również pod takimi nazwami jak: strefa bezpieczeństwa, marża bezpieczeństwa. Pokazuje o ile może się zmniejszyć sprzedaż, zanim przedsiębiorstwo się pojawi w punkcie krytycznym (przychody zrównują się z kosztami). Tak więc udziela informacji o tym, jakim marginesem bezpieczeństwa dysponujemy (G. K. Świderska i in. 2017, s. 336). Jeżeli próg rentowności będzie wynosił 100 sztuk, to znaczy, że każde następne zbycie, powyżej tej liczby będzie stanowiło margines bezpieczeństwa, a zatem niewątpliwie osiągnięcie zysku. Na pytanie o ile - procent lub sztuk jest możliwe zredukowanie planowanej sprzedaży, żeby pojawić się w progu rentowności daje odpowiedź margines bezpieczeństwa (S. Sojak 2015, s. 293).

TL;DR

Margines bezpieczeństwa to nadwyżka sprzedaży ponad próg rentowności, informująca o możliwościach redukcji sprzedaży przed osiągnięciem straty. Może być wyrażany ilościowo, wartościowo, procentowo lub graficznie. Wskaźnik bezpieczeństwa pokazuje odległość przedsiębiorstwa od progu rentowności, a wartości bliskie 1 są bezpieczne. Analiza wrażliwości obejmuje graniczne poziomy cen sprzedaży i kosztów zmiennych oraz margines bezpieczeństwa. Przykład oblicza próg rentowności, wskaźnik i margines bezpieczeństwa dla stacji benzynowej.

Metody

Margines bezpieczeństwa można wyrazić za pomocą czterech metod. Są to (G. K. Świderska i in. 2017, s. 336-337):

• metody ilościowe
• metody wartościowe
• metody procentowe
• metody graficzne

Margines bezpieczeństwa - ilościowy (MB szt)

$Margines\,bezpieczenstwa\,ilosciowy\,=planowana\,wielkosc\,sprzedazy\,-wielkosc\,sprzedazy\,w\,punkcie\,krytycznym\,$

Margines bezpieczeństwa - wartościowy (MB zł)

$Margines\,bezpieczenstwa\,wartosciowy\,=planowane\,przychody\,ze\,sprzedazy\,-przychody\,w\,punkcie\,krytycznym\,$

Margines bezpieczeństwa - procentowy (MB %)

$Margines\,bezpieczenstwa\,procentowy\,={\frac {margines\,bezpieczenstwa\,wartosciowo\,}{planowane\,przychody\,ze\,sprzedazy\,}}\cdot 100\%$

Margines bezpieczeństwa - graficzny

Rys. 1 Margines bezpieczeństwa - graficzny

(G. K. Świderska i in. 2017, s. 336-337).

Wskaźnik bezpieczeństwa

Margines bezpieczeństwa daje możliwość ocenienia firmie, w jakiej odległości jest od progu rentowności. Jeżeli margines bezpieczeństwa jest niski, to przedsiębiorstwo powinno jeszcze bardziej, dokładniej nadzorować i obserwować swoją sprzedaż oraz koszty, ponieważ można znaleźć się bardzo łatwo poniżej progu rentowności (S.Sojak, s. 294). A więc przedsiębiorstwo, które działa w gospodarce rynkowej jest cały czas narażone na zmniejszenie sprzedaży, ze względu na zmiany warunków jakie pojawiają się na rynku. W takim wypadku konieczne jest ustalenie wskaźnika bezpieczeństwa. Opisuje on odchylenie pomiędzy rzeczywistą a krytyczną sprzedażą. Odchylenie to jest wyrażone w wielkości względnej, to znaczy w procentach, w relacji do rzeczywistej sprzedaży.

$Wspolczynnik\,bezpieczenstwa\,={\frac {sprzedaz\,rzeczywista\,-\,sprzedaz\,krytyczna}{sprzedaz\,rzeczywista\,}}$

$W_{b}={\frac {x_{m}\,-\,BEP}{x_{m}}}$

gdzie:

• $W_{b}$ - wskaźnik bezpieczeństwa
• $x_{m}$ - maksymalna możliwa wielkość sprzedaży (określona na podstawie prognozy popytu lub zdolności produkcyjnej)
• $BEP$ - próg krytyczny

(M. Dobija 1994, s. 132)

Typowe wartości wskaźnika bezpieczeństwa

(M. Dobija 1994, s. 133):

• $W_{b}$≈1 - sytuacja jest bezpieczna oraz daleko jej do punktu krytycznego
• $W_{b}$≈0 - sytuacja nie jest bezpieczna oraz bardzo blisko jej do punktu krytycznego
• $W_{b}$<0 - punkt krytyczny nie został jeszcze osiągnięty, działalność nie przynosi zysku, tylko straty

Współczynnik bezpieczeństwa powinien być dodatni (0 <) oraz dążyć do cyfry 1, ponieważ wtedy jest możliwie daleko od punktu krytycznego. Operacja, dla której współczynnik ten jest wyższy, to znaczy, że ryzyko poniesienia straty jest mniejsze, może zostać zaakceptowana.

Jeżeli konieczne jest zaspokojenie kompletnego popytu w celu uzyskania progu rentowności, wtedy $W_{b}$=0. To znaczy, że aktualnie przedsiębiorstwo nie uzyskuje żadnego zysku. W tej sytuacji każde zmniejszenie popytu na produkty gotowe spowoduje więc stratę. Natomiast im wskaźnik bezpieczeństwa jest wyższy, tym znaczniejsze zmniejszenie popytu jest w stanie przetrwać przedsiębiorstwo, jednocześnie nie ponosząc strat.

Analiza wrażliwości

Obszar analizy wrażliwości może obejmować (K. Czubakowska, W. Gabrusiewicz, E. Nowak 2006, s. 234):

• ustalenia granicznego stopnia poszczególnych składników analizy, zapewniających uzyskanie progu rentowności na poziomie równym zero
• ustalenia marginesu bezpieczeństwa
• określenia wrażliwości progu rentowności na przekształcenie danego czynnika

Pierwszy zakres analizy wrażliwości to określenie wartości granicznych czynników, które określają próg rentowności, a także wyznaczenie dozwolonych zmian tychże czynników, a więc wyznaczenie marginesu bezpieczeństwa (K. Czubakowska, W. Gabrusiewicz, E. Nowak 2006, s. 234).

Graniczny poziom ceny sprzedaży

$Cmin={\frac {Kz\,+\,Ks\,}{Px}}$

gdzie:

• Cmin - cena minimalna
• Kz - koszty zmienne
• Ks - koszty stałe
• Px - potencjalne możliwości sprzedaży

Graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych

$Kz\,max={\frac {C\,-\,Ks}{Px}}$

gdzie:

• Kz max - koszt zmienny maksymalny
• C - cena/szt
• Ks - koszty stałe
• Px - potencjalne możliwości sprzedaży

Margines bezpieczeństwa z uwagi na jednostkową cenę

$M_{c}={\frac {C\,-\,Cmin\,}{C}}\cdot 100\%$

Margines bezpieczeństwa z uwagi na jednostkowy koszt zmienny

$M\,kz={\frac {Kz\,max\,-\,Kz\,}{Kz}}\cdot 100\%$

Przykład

"Koszty stałe funkcjonowania stacji benzynowej wynoszą 90 000zł miesięcznie. Cena 1l sprzedawanego paliwa wynosi 5zł, a koszty zmienne wynoszą 4,75zł. Oblicz:

• ile trzeba sprzedawać dziennie litrów paliwa aby osiągnąć próg rentowności
• wskaźnik bezpieczeństwa
• margines bezpieczeństwa z uwagi na jednostkową cenę sprzedaży i jednostkowe koszty zmienne". (M. Kowalik 2017, wykład)

ROZWIĄZANIE

"a)$BEP={\frac {3000}{5\,-\,4,75}}=12000\,l$

• $W_{b}={\frac {30000\,-\,12000}{30000}}=0,6$
• $Cmin=4,75\,+\,{\frac {3000}{30000}}=4,85\,zl$

$M_{c}={\frac {5\,-\,4,85}{5}}\cdot 100\%=3\%$

$Kz\max =5-{\frac {3000}{30000}}=4,9\,zl$

$M\,kz={\frac {4,9\,-\,4,75\,}{4,75}}\cdot 100\%=3,16\%$". (M. Kowalik 2017, wykład)

Margines bezpieczeństwa — artykuły polecane

Próg rentowności — Zasady kalkulacji cen — Amplituda — Analiza udziałów produktu w rynku — Kalkulacja cen na podstawie kosztu jednostkowego — Kalkulacja cen w monopolu — Wskaźnik rentowności — Kalkulacja cen w formie narzutów na koszty — Ocena atrakcyjności sektora

Bibliografia

• Buk H., Chrobak G. (2014), Wektorowa analiza wrażliwości zysku produkcji wieloasortymentowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice
• Czubakowska K., Gabrusewicz W., Nowak E. (2006), Podstawy rachunkowości zarządczej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dobija M. (1994), Rachunkowość zarządcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Herman M., Koroblowski P. (2003), Analiza i ocena nowych projektów inwestycyjnych, MET, Warszawa
• Kujawski J. (2012), Analiza progu rentowności portfela produktów przy wspólnych kosztach stałych Uniwersytet Gdański, Gdańsk
• Soja S. (2015), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń
• Świderska G. (red.) (2017), Controlling kosztów i rachunkowość zarządcza, Difin, Warszawa

Autor: Małgorzata Filuś