Inflacja bazowa

Inflacja bazowa według Ottona Ecksteina (uważanego za twórcę tego terminu) to "...stopa, która wystąpiłaby na długookresowej ścieżce wzrostu gospodarki, pod warunkiem, że ścieżka ta byłaby wolna od szoków, a stan presji popytowych byłby neutralny tak, że rynki byłyby w stanie długookresowej równowagi" (O. Eckstein 1981, s. 8)

Inflacja bazowa to inflacja CPI (Indeks Cen Konsumpcyjnych), po uprzednim skorygowaniu koszyka konsumpcyjnego o odpowiednie jego składowe o przypuszczalnie dużej chwiejności cen, będącej efektem wystąpienia różnorakich czynników przejściowych. Można wyliczać bardzo dużo miar inflacji bazowej, z której każda powstawałaby w wyniku innej zmiany składu koszyka konsumpcyjnego. Zadaniem indeksu inflacji bazowej jest dostarczanie wiarygodnych informacji inflacyjnych, które są potrzebne do podejmowania bieżących decyzji w prowadzonej polityce monetarnej. Inflacja bazowa jest optymalnym miernikiem inflacji w ogóle, odwołuje się ona do podstawowego, ogólnego ruchu cen, a nie tylko do jego wycinka.

TL;DR

Inflacja bazowa to miara inflacji, która uwzględnia długookresowy trend wzrostu cen, eliminując przejściowe wahania. Jest wykorzystywana przez banki centralne do podejmowania decyzji politycznych. W Polsce jest wyliczana przez NBP na podstawie danych GUS. Istnieje wiele miar inflacji bazowej, które różnią się metodą pomiaru. Wskaźniki te mają mniejszą zmienność niż inflacja CPI i pomagają ocenić procesy inflacyjne w gospodarce. Wybór odpowiedniej miary zależy od warunków ekonomicznych i charakteru szoków cenowych.

Wyliczanie inflacji bazowej

Pojęcie inflacji bazowej zostało zaakceptowane przez NBP, który zajmuje się wyznaczaniem tej miary w Polsce w oparciu o dane GUS. Zwykle około połowy każdego miesiąca GUS publikuje informacje na temat inflacji wyrażonej za pomocą CPI, a następnie pracownicy NBP wykorzystując te dane wyznaczają miary inflacji bazowej, które są zamieszczane na stronach internetowych NBP około dwudziestego dnia każdego miesiąca. Dane o inflacji bazowej są również wykorzystywane w oficjalnych dokumentach oraz w prezentowanych raportach o inflacji przez NBP.

Zastosowanie wskaźnika inflacji bazowej

Inflacja bazowa jest wykorzystywana przez banki centralne na różne sposoby, w pracach analitycznych, prognostycznych i badawczych. NBP jest przykładem nieformalnego podejścia do użycia inflacji bazowej w polityce monetarnej, który analizuje ją w celu określenia wpływu jaki posiada polityka pieniężna na procesy inflacyjne. Indeksy inflacji bazowej coraz częściej wykorzystywane są przez Radę Polityki Pieniężnej do podejmowania decyzji o zmianie podstawowych stóp procentowych.

Najważniejsze cechy inflacji bazowej

dzięki którym jest ona przydatnym narzędziem w prowadzeniu polityki pieniężnej przez banki centralne

• przybliża średnio - i długookresowy trend wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarce,
• nie podlega okresowym wahaniom,
• nie jest wrażliwa na przejściowe szoki,
• bywa pomocna w zidentyfikowaniu źródła szoku dotykającego gospodarkę,
• jej zmiany umożliwiają określenie jaki wpływ ma prowadzona polityka pieniężna na inflację,
• jej miary charakteryzują się na ogół mniejszą zmiennością w czasie niż wskaźniki inflacji CPI,

Miary inflacji bazowej

Miary inflacji bazowej wykorzystywane są do oceny średnio - i długookresowego trendu wzrostu ogólnego poziomu cen. Istnieje wiele wskaźników pomiaru inflacji bazowej. Można wyróżnić co najmniej trzy grupy metod jej pomiaru: metody mechaniczne, metody statystyczne oraz metody oparte o formalne modele teoretyczne. Od marca 2009 roku Narodowy Bank Polski wylicza i publikuje cztery miary inflacji bazowej, spośród których trzy są wyliczane przy pomocy metody mechanicznej, polegającej na wyłączaniu pewnych dóbr ze składu koszyka konsumpcyjnego, natomiast jedna za pomocą metody statystycznej. Wśród miar wyliczanych za pomocą metody mechanicznej możemy wyróżnić:

• inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych, z koszyka CPI wyłączane są ceny dóbr i usług, które nie są kształtowane przez mechanizm rynkowy, ale przez różnorakie instytucje rządowe, samorządowe i inne, dlatego też zmiana cen tych dóbr i usług może nie obrazować dobrze długookresowych trendów inflacyjnych,
• inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych, z koszyka konsumpcyjnego CPI usuwane są dobra i usługi, które charakteryzują się największą zmiennością cen wyliczaną za pomocą odchylenia standardowego,
• inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii, z koszyka CPI wyłączane są produkty, które charakteryzują się dużą wrażliwością na wewnętrzne i zewnętrzne szoki podażowe, chodzi tutaj szczególnie o żywność, napoje bezalkoholowe, paliwa silnikowe, energię elektryczną, gaz, centralne ogrzewanie, ciepłą wodę oraz opał,
• 15% średnia obcięta, miarą inflacji bazowej obliczanej za pomocą metod statystycznych jest tzw. 15-procentowa średnia obcięta, wylicza się ją jako średnią ważoną zgodnie z metodologią stosowaną do obliczania wskaźnika CPI, na zbiorze grup cen, których wagi skumulowane są większe niż 15% i mniejsze niż 85%, w sumie z koszyka CPI eliminowane jest 30% jego składu: 15% przypada na produkty o największej dynamice i 15% na produkty o najmniejszej dynamice cen,

Dzięki wskaźnikom inflacji bazowej można dokonać pogłębionej oceny procesów inflacyjnych w gospodarce. Wskaźniki te nie są jednak pozbawione wad i trudno wskazać, która z miar inflacji bazowej najlepiej odzwierciedla średniookresowy trend wzrostu cen. W doborze odpowiedniej miary inflacji bazowej duże znaczenie mają warunki ekonomiczne oraz charakter szoków, jakim podlegają ceny kategorii wyłączonych z poszczególnych miar inflacji bazowej.

Inflacja bazowa — artykuły polecane

Indeks — Taryfikator płac — Sztuczne sieci neuronowe — PMI (wskaźnik) — Teoria racjonalnych oczekiwań — Metoda Rossa — Próg absolutny — Agregat M3 — Indeks cen konsumpcyjnych

Bibliografia

• Brzoza-Brzezina M., Kotłowski J. (2009), Bezwzględna stopa inflacji w gospodarce polskiej, Gospodarka Narodowa, nr 9
• NBP (2011), Metodologia obliczania miar inflacji bazowej publikowanych przez Narodowy Bank Polski, Instytut Ekonomiczny NBP, Warszawa
• NBP (2016), Raport roczny 2015, Narodowy Bank Polski, Warszawa
• Szafrański G. (2011), Krótkoterminowe prognozy polskiej inflacji w oparciu o wskaźniki wyprzedzające, Materiały i studia NBP, nr 263
• Woźniak P. (2002), Inflacja bazowa, Biblioteka Case, Warszawa

Autor: Tomasz Antonik, Paulina Cieśla