Nowa gospodarka

Nowa gospodarka oznacza "zespół nowych zjawisk, procesów i zależności ekonomicznych, finansowych oraz kulturowych, opierających się na nowych technologiach informacyjnych i automatyzacji" (Kwiecień, 2014, s. 122). Ze względu na ewolucję pojęcia w ostatnich latach, coraz częściej w odniesieniu do zjawisk nowej gospodarki używany jest termin gospodarka 4.0 oznaczający ekonomię "opartą na wiedzy, cyfrową, gig, online, sieci, kreatywną czy "na żądanie"" (Janowska, Skrzek-Lubasińska, 2019, s. 58).

Uznaje się, że nowa gospodarka "to system, którego fundamentalną cechą jest rosnące znaczenie nowoczesnych technologii (zwłaszcza w dziedzinie technik informatycznych) i globalizacji rynków światowych w przemianach strukturalnych współczesnej gospodarki" (Greta, Kasperkiewicz, 2005, s. 9). Najistotniejszą cechą nowej gospodarki staje się zatem dążenie do szybkiego wzrostu gospodarczego poprzez wzrost tempa i produktywności pracy, co osiągane jest przy wykorzystaniu technik informatycznych, w szczególności Internetu (Greta, Kasperkiewicz, 2005, s. 9).

Atkinson i Court twierdzą zaś, że nowa gospodarka to ta "zbudowana na wiedzy, a generatorami nowych miejsc pracy i wyższych standardów życia są: innowacje, pomysły i nowoczesne technologie (…) [gdzie] regułami są: ciągła zmiana, szybkość działania rynku i skłonność do podejmowania działań ryzykownych" (Greta, Kasperkiewicz, 2005, s. 9).

Ze względu na wielopoziomowość zjawiska, często spotkać się można z pojęciami używanymi do jego nazwania, które stosowane są zamiennie z pojęciem nowej gospodarki. Wśród tych pojęć wyróżnić można (Bryl, 2015, s. 9):

• Gospodarkę opartą na wiedzy
• Gospodarkę elektroniczną / cyfrową / wirtualną / sieciową / internetową
• E-gospodarkę
• Nową ekonomię
• E-commerce.

W przypadku odniesień do przedsiębiorstw funkcjonujących w nowej gospodarce, używane są terminy organizacja wirtualna oraz organizacja ucząca się, czym podkreślana jest istota kapitału intelektualnego w funkcjonowaniu nowej gospodarki (Bryl, 2015, s. 9).

Podstawami funkcjonowania nowej gospodarki oraz głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za jej pomyślny rozwój są (Kwiecień, 2014, s. 122):

• Kapitał ludzki - kompetencje jednostek są najwyższą wartością w przedsiębiorstwach
• Innowacyjność - innowacyjne rozwiązania maksymalizują możliwość odniesienia sukcesu rynkowego
• Wiedza - przyswajanie, wykorzystywanie oraz przekazywanie wiedzy stanowi czynnik pozytywnie wpływający na rozwój gospodarczy

TL;DR

Nowa gospodarka, zwana również gospodarką 4.0, opiera się na nowych technologiach informacyjnych i automatyzacji. Jej cechy to rosnące znaczenie nowoczesnych technologii i globalizacji rynków światowych, a dążeniem jest szybki wzrost gospodarczy. W nowej gospodarce ważne są kapitał ludzki, innowacyjność i wiedza. Początek nowej gospodarki datuje się na lata 80., a główne zmiany zauważalne były w USA, Europie i Azji. Charakterystyczne cechy nowej gospodarki to sieciowość, oparcie na informacjach, globalne działanie i cyfryzacja. W nowej gospodarce rynek jest dynamiczny, konkurencja globalna, organizacje działają w sieciach, innowacje i wiedza są kluczowe, a technologie cyfrowe dominują. Wpływają one na zmiany jakościowe, takie jak wzrost udziału działalności cyfrowej i znaczenia aktywów niematerialnych.

Geneza nowej gospodarki

Pierwsze oficjalne użycie określenia nowa gospodarka nastąpiło w 1988 roku podczas przemowy prezydenta Stanów Zjednoczonych, Ronalda Reagana, na moskiewskim uniwersytecie (Bryl, 2015, s. 17). Niektórzy za datę wyznaczającą początek nowej gospodarki przyjmują z kolei rok 1983, kiedy to wprowadzony został standard protokołu internetowego (IP), a na łamach gazety TIME ukazał się artykuł traktujący o The New Economy (Bryl, 2011, s. 10) Od lat 90. XX wieku z biegiem czasu pojęcie to stawało się coraz bardziej popularne, w szczególności w nawiązaniu do rozwoju gospodarki Stanów Zjednoczonych w tymże okresie (Bryl, 2015, s. 9).

W okresie początkowym rozwoju nowej gospodarki, przemiany wchodzące w jej zakres następowały głównie w Stanach Zjednoczonych. W latach 1990-2000, wzrost rozwoju cech nowej gospodarki odnotowano także w najbardziej rozwiniętych ówcześnie krajach Europy - to jest Wielkiej Brytanii, Niemczech i Danii oraz w uprzemysłowionych krajach azjatyckich takich, jak Japonia, Korea Południowa, Singapur czy Hongkong (Bryl, 2015, s. 10). W latach 2000-2010 odnotowano zaś spadek w Stanach Zjednoczonych i gwałtowny wzrost rozwoju nowej gospodarki w krajach skandynawskich (Bryl, 2015, s. 10)

Cechy nowej gospodarki

Nie została zdefiniowana jednoznaczna odpowiedź czy też definicja, która wskazywałaby na to, co można rozumieć pod pojęciem nowej gospodarki. Przyjmuje się najczęściej, że cechy charakterystyczne dla tego zjawiska to (Bryl, 2015, s. 9):

• Sieciowość - funkcjonowanie w zintegrowanych układach sieciowych, które łączą wielu różnych uczestników
• Funkcjonowanie w oparciu o informacje - opierające się na zdolności generowania, przetwarzania oraz komercjalizowania informacji
• Występowanie globalne - działania realizowane są w skali światowej
• Cyfryzacja - działanie w towarzystwie silnych przemian technologicznych.

W ujęciu szczegółowym, z wyszczególnieniem konkretnych parametrów funkcjonowania gospodarki, uważa się, że w nowej gospodarce (Greta, Kasperkiewicz, 2005, s. 10):

• Rynek jest dynamiczny oraz przejrzysty
• Konkurencja ma wymiar globalny
• Organizacje działają w formach sieci
• Potencjał geograficzny oraz mobilność firm są na wysokim poziomie
• Poziom konkurencji pomiędzy regionami jest wysoki
• Produkcja jest oparta na elastycznym sposobie organizacji
• Kluczowymi czynnikami wzrostu przedsiębiorstw są innowacje, wiedza oraz kapitał intelektualny
• Przedsiębiorstwa działają przy przeważającym wykorzystaniu technologii cyfrowych
• Przewaga konkurencyjna ma swoje źródło w innowacji, jakości i szybkim tempie działania na rynku
• Najwyższa waga przykładana jest do badań oraz procesów innowacyjnych
• W stosunkach pomiędzy firmami stawia się na współpracę oraz zawiązywanie aliansów
• Na rynku pracy głównym celem jest wyższe wynagrodzenie i zwiększanie zysków
• Umiejętności pracowników firm powinny być szerokie, wzajemnie uzupełniające się i powiązane ze sobą
• Stawia się na ciągły rozwój wykształcenia oraz zdobywanie nowych kwalifikacji
• Relacje między kierownictwem a pracownikami oparte są na współpracy
• Rodzaj zatrudnienia nie jest stały, ale zależy od możliwości danego przedsiębiorstwa i występujących ryzyk
• Rząd stale zachęca przedsiębiorców do rozwoju
• Regulacje prawne są elastyczne i służą jako narzędzia rynku

W wyniku dominacji powyższych cech w rozwoju nowej gospodarki nastepują pewnego rodzaju zmiany jakościowe, które przejawiają się w odejściu od działalności przemysłowej na rzecz coraz większego udziału rynkowego działalności cyfrowej. Coraz większe znaczenie mają także aktywa niematerialne, oparte na wiedzy oraz innowacyjności.

Nowa gospodarka — artykuły polecane

Imitacja — Przedsiębiorczość — Przedsiębiorstwo 4.0 — Czwarta rewolucja przemysłowa — Kapitał ludzki — Gospodarka Oparta na Wiedzy — Offshoring — Klaster — Zarządzanie międzynarodowe

Bibliografia

• Bryl Ł. (2011), Konkurencyjność państw w Nowej Gospodarce, Zeszyty Naukowe Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, nr 213
• Bryl Ł. (2015), Znaczenie nowej gospodarki we współczesnych przedsiębiorstwach międzynarodowych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Poznań
• Gregor B., Gotwald-Feja B. (2017), Trendy I wyzwania dla Nowej Gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem zachowań konsumenckich, Handel Wewnętrzny, nr 5
• Janowska A., Skrzek-Lubasińska M. (2019), Kompetencje przyszłości w warunkach ekspansji gospodarki 4.0, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 379
• Kasperkiewicz W., Greta M. (2005), Nowa Gospodarka: istota i charakterystyka zjawiska, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomiczno-Społecznej w Ostrołęce, nr 2
• Kwiecień A. (2014), Kapitał ludzki jako czynnik rozwoju nowej gospodarki, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, nr 112
• Marczuk M. (2001), Krótka charakterystyka nowej gospodarki, Internet - fenomen społeczeństwa informatycznego, Wydawnictwo Edycja Św. Pawła, Częstochowa
• Mikuła B. (2006), Zarządzanie w warunkach nowej gospodarki, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, nr 715
• Teluk T. (2002), E-biznes. Nowa gospodarka, Wydawnictwo Helion
• Zaorska A. (2004), Nowa gospodarka a globalizacja, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa

Autor: Agnieszka Bryja, Justyna Prus