Karta płatnicza

Karta płatnicza - jest powszechnie używanym elektronicznym instrumentem płatniczym, ze względu na swój wygląd, potocznie określana mianem plastikowego pieniądza (R. Kaszubski, Ł. Obzejta 2012, s. 19) Zgodnie z przeznaczeniem umożliwia ona wypłatę gotówki lub dokonywanie płatności bezgotówkowych oraz weryfikację wydawcy i posiadacza karty.(B. Bajor 2011, s. 193)

Kwestia wydawcy karty płatniczej związana jest z podstawowym podziałem na bankowe karty płatnicze wydawane przez bank oraz niebankowe karty płatnicze, których wydawcą jest podmiot nie posiadający statusu bankowego (np.stacje paliw) (B. Bajor 2011, s. 192) Część banków wydaje własne karty płatnicze jednak obecnie popularna jest współpraca banków z różnymi organizacjami płatniczymi, do których należą między innymi: polski system PolCard, międzynarodowe systemy kart Visa, Eurocard, MasterCard (Z. Dobosiewicz 2011, s. 276)

TL;DR

Artykuł omawia karty płatnicze, ich wygląd, rodzaje, systemy i technologie zapisu danych. Karty płatnicze są powszechnie używanym elektronicznym instrumentem płatniczym, umożliwiają wypłatę gotówki i dokonywanie płatności bezgotówkowych. Wydawcami kart są banki oraz podmioty nie posiadające statusu bankowego. Karty mają standardowe wymiary i zwykle wykonane są z plastiku, ale coraz częściej spotyka się karty z innych materiałów. Karty mają dwie strony: awers zawiera informacje o karcie i jej posiadaczu, a rewers m.in. pasek magnetyczny i dane kontaktowe do banku. Systemy kart płatniczych mogą być czterostronne, trójstronne lub dwustronne. Istnieje wiele rodzajów kart płatniczych, takich jak karty debetowe, karty kredytowe, karty obciążeniowe, karty bankomatowe, karty przedpłacone i karty wirtualne. Karty mogą być tłoczone, magnetyczne, mikroprocesorowe lub hybrydowe. Karty mogą być przeznaczone dla osób fizycznych lub firm.

Techniczne ujęcie karty płatniczej

Rozpatrując wygląd znacznej większości kart płatniczych są to karty wykonane z plastiku (dokładnie powinien to być powszechnie znany materiał PCV lub PVCA). Prawie wszystkie karty płatnicze są prostokątne o wysokości 54 mm, szerokości 86 mm oraz grubości 0,8 mm. Coraz częściej wraz z postępem za jakim idzie świat można napotkać karty płatnicze wykonane z innych materiałów jak np. szkło czy metal, posiadające nieregularne czasem zaskakujące kształty i pełniące jednocześnie inne funkcje (np. breloczek do kluczy). (R. Kaszubski, Ł. Obzejta 2012, s. 32-33) Wszystkie powszechnie znane standardowe karty płatnicze posiadają dwie strony:

• awers - ta strona karty zawiera nazwę oraz logo banku lub innego wydawcy karty, logo organizacji kart płatniczych, z którą wydawca karty współpracuje, mikroprocesor lub pasek magnetyczny, które stanowią nośnik informacji o karcie i jej posiadaczu, numer karty, datę ważności karty określającą miesiąc i rok oraz imię i nazwisko posiadacza karty
• rewers - na tej stronie karty znajduje się pasek magnetyczny, czyli pasek w kolorze czarnym przebiegający równolegle do dolnej krawędzi karty, pasek będący miejscem na podpis posiadacza karty, dane kontaktowe do banku oraz do centrum obsługi klienta, informację o tym, że karta jest własnością banku a także o sposobie postępowania w przypadku znalezienia zgubionej karty (R. Kaszubski, Ł. Obzejta 2012, s. 33-36)

W niektórych bankach klienci mają możliwość zaprojektowania własnej karty. Może to być wybrany obraz, grafika lub też projekt wykonany przez klienta osobiście. Należy jednak pamiętać, iż najczęściej takie udoskonalenie karty płatniczej wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych opłat (R. Kaszubski, Ł. Obzejta 2012, s. 35)

System kart płatniczych

Prowadzeniem systemów kar płatniczych trudnią się organizacje kart płatniczych, których zadaniem jest autoryzacja i rozliczenia transakcji realizowanych przez karty płatnicze. Wyróżnić można systemy czterostronne i trójstronne (R. Kaszubski, Ł. Obzejta 2012, s. 41)

W systemie czterostronnym niezbędne jest porozumienie pomiędzy:

• wydawcą karty a posiadaczem karty
• wydawcą karty a akceptantem karty (przedsiębiorcą)
• wydawcą karty a organizacjami kart płatniczych (np. MasterCard, Visa)

Stronami porozumienia w systemie trójstronnym są natomiast:

• wydawca karty
• posiadacz karty
• akceptant karty

Natomiast istniejący również system dwustronny dotyczy kart, którymi można dokonywać płatności za transakcje dokonane tylko i wyłącznie u wydawcy tejże karty (np. płatności w hotelach, na stacjach benzynowych). (B. Bajor 2011, s. 194-195)

Rodzaje kart płatniczych

Istnieje wiele różnych rodzajów kart płatniczych. W ich klasyfikacji można przedstawić podział ze względu na różne aspekty.

Podział ze względu na rodzaj wydawcy

• karty bankowe - wydawcą jest bank
• karty niebankowe - wydawcą jest podmiot nie posiadający statusu bankowego
• karty partnerskie - wydawcą jest bank, ale nawiązujący współpracę z podmiotem niebankowym

Podział ze względu na sposób dokonywania płatności

• karta debetowa - dokonywanie płatności następuje poprzez zaczerpnięcie ze środków pieniężnych, które znajdują się na rachunku posiadacza i są jego własnością; najczęściej pieniądze są ściągane z konta w momencie dokonania transakcji. Kartą debetową można dokonać płatności w wysokości nieprzekraczającej kwoty znajdującej się na koncie, choć zdarzają się umowy, które dają możliwość przekroczenia salda, należy jednak pamiętać, że wiąże się to z odsetkami, które zostaną z tego tytułu naliczone.
• karta kredytowa- środki, którymi można płacić za pomocą karty kredytowej nie są własnością posiadacza karty, są formą kredytu udzielonego posiadaczowi karty, a więc ich właścicielem jest wydawca karty; do wejścia w posiadanie karty kredytowej konieczne jest posiadanie rachunku kredytowego z funkcją płatniczą. Bank oblicza zdolność kredytową posiadacza karty i ustawia granicę kredytu, po której przekroczeniu posiadacz nie może już dokonać żadnej płatności, natomiast dzięki odnawialnemu limitowi kredytowemu posiadacz może spłacić część wykorzystanego kredytu i poszerzyć granicę kredytu o wartość każdej kolejnej spłaty. Wyróżnić można różne rodzaje kart kredytowych: standardowe oraz premium (złota, platynowa, czarna), które przyznawane są klientom zamożnym.
• karta obciążeniowa- działanie tej karty rządzi się prawami tzw. kredytu kupieckiego, który polega na przesunięciu płatności za kupowane towary bądź usługi. Posiadacz karty, inaczej niż w przypadku karty kredytowej, jest zobowiązany do spłaty całego długu zaciągniętego podczas okresu rozliczeniowego, w przypadku zaniechania zostanie obciążony odsetkami karnymi.
• karta bankomatowa - służy głównie do wypłaty gotówki z bankomatu; jest wydawana przez bank, w którym posiadacz zakłada konto.
• karta przedpłacona - jej działanie jest zbliżone do działania karty debetowej: płatności dokonywać można do wysokości kwoty, która znajduje się na rachunku. Karta przedpłacona jednak może być kartą na okaziciela, wówczas rachunek bankowy jest przypisany do numeru karty a nie do posiadacza, a więc może on być nieznany, co powoduje duże prawdopodobieństwo występowania oszustw.
• karta wirtualna - wykorzystywana może być jedynie do transakcji internetowych, zatem nie musi być zmaterializowana. Można ją również określić mianem numeru rachunku bankowego, który służy do regulowania płatności za zakupy internetowe.

Podział ze względu na technologię zapisu danych na karcie

• karta tłoczona (wypukła lub embosowana) - jest to najstarszy rodzaj kart; dane o karcie i jej posiadaczu są na niej wytłoczne
• karta magnetyczna - dane o karcie i jej posiadaczu znajdują się na pasku magnetycznym usytuowanym na rewersie karty
• karta mikroprocesorowa - dane o karcie i jej posiadaczu są zawarte w mikroprocesorze (inaczej chip), który jest wbudowany na awersie karty; kartą mikroprocesorową można dokonać płatności zbliżeniowo (czyli bez umieszczania karty w terminalu POS)
• karta hybrydowa - jest to połączenie karty magnetycznej z kartą mikroprocesorową, dane o karcie i jej posiadaczu znajdują się jednocześnie w pasku magnetycznym i mikroprocesorze

Podział ze względu na rodzaj posiadacza

• karty dla osób fizycznych
• karty firmowe (dla przedsiębiorców) (R. Kaszubski, Ł. Obzejta 2012, s. 60-84)

Karta płatnicza — artykuły polecane

Polecenie przelewu — Mobilny portfel — Karta kredytowa — Forma płatności — Karta bankowa — Karta przedpłacona — Instrument płatniczy — Faktoring wymagalnościowy — Epłatności

Bibliografia

• Bajor B. (2011), Bankowość elektroniczna, studium prawne, Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa
• Chełstowski D., Szewczyk A. (2012), Problemy rozwoju handlu elektronicznego w Polsce, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Dobosiewicz Z. (2011), Bankowość, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Górka J. (2012), Badanie akceptacji gotówki i kart płatniczych wśród polskich przedsiębiorców, Raport NBP Vol.2012 Nr 12
• Kaszubski R., Obzejta Ł. (2012), Karty płatnicze w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kędziora R. (2011), Charakter prawny kart płatniczych w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 12

Autor: Dominika Cabak